Hoa sữa

Hoa sữa, còn được biết đến với tên gọi mò cua, (danh pháp khoa học: Alstonia scholaris) là một loại cây nhiệt đới xanh quanh năm thuộc chi Hoa sữa, họ La bố ma (Apocynaceae).

Đặc điểm sinh học và sinh thái học

Cây gỗ trung bình, luôn xanh, có thể đạt chiều cao lên đến 50m. Cây phát triển theo hình tầng tán với thân thẳng, tròn, có thể có các vết nứt nẻ ở gốc, vỏ màu xám nứt dọc, nhựa trắng đục và thịt vỏ màu trắng. Lá mọc đơn lẻ, tập trung ở đầu cành, từ 3 đến 10 lá trên mỗi chùm. Phiến lá hình trứng ngược, dài từ 10 đến 25 cm và rộng từ 4 đến 7 cm, đầu lá thường tù hoặc hơi lõm, đuôi lá hình nêm. Mặt trên lá xanh bóng, mặt dưới có màu xám bạc, với hệ thống gân hình lông chim, từ 25 đến 50 cặp gân phụ, nghiêng khoảng 80-90 độ so với gân chính. Cuống lá dài từ 1 đến 3 cm.

Hoa tập hợp thành chùm, nhỏ, có màu từ trắng đến vàng nhạt, nở từ tháng 6 đến tháng 11, tỏa hương thơm giống như hoa Dạ lý hương. Quả dạng đại, dài từ 25 đến 30 cm, treo xuống, mùa quả từ tháng 10 đến tháng 12. Hạt nhỏ, dẹp, dài 70mm, rộng 2,5mm, có hai chùm lông ở hai đầu, màu trắng. Bộ nhiễm sắc thể 2n = 22.

Cây thường xuất hiện trong rừng hỗn giao và cũng được trồng quanh các làng bản hoặc dọc theo các con đường. Trong tự nhiên, cây mọc ở độ cao từ 200 đến 1000m so với mực nước biển. Trên thế giới, cây phân bố ở Đông và Nam Á, châu Úc: Nam Trung Hoa, Ấn Độ, Nepal, Sri Lanka, Campuchia, Myanmar, Thái Lan, Việt Nam, Indonesia, Malaysia, Singapore, Philippines, Úc (Queensland), Papua New Guinea.

Cây cũng được trồng ở nhiều quốc gia có khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới.

Trong Phật giáo tiểu thừa, cây hoa sữa được coi là biểu tượng của sự giác ngộ, và đã được Đức Phật gọi là Thanhankara - තණ්හංකර. Trong tiếng Sinhala, cây này được gọi là රුක් අත්තන.

Độc tính

Loài cây này có tính chất độc hại. Các nghiên cứu trên chuột cho thấy, khi sử dụng ở liều cao, chiết xuất từ cây gây tổn thương nghiêm trọng đến các cơ quan nội tạng của chuột cống và chuột nhắt. Độc tính phụ thuộc vào cơ quan được nghiên cứu và thời điểm thu hoạch; vỏ cây thu hái vào mùa mưa ít độc hơn, trong khi vỏ cây thu hái vào mùa hè có độc tính cao hơn. Tiêm qua màng bụng gây độc mạnh hơn so với đường miệng. Chuột cống nhạy cảm hơn chuột nhắt với độc tố, và các dòng chuột thuần chủng dễ bị nhiễm độc hơn các dòng lai. Độc tố có thể do hàm lượng echitamine, một alkaloid, trong vỏ cây.

Ứng dụng

Cây hoa sữa phát triển nhanh chóng, ít bị sâu bệnh, và cung cấp bóng mát quanh năm. Gỗ của cây nhẹ và có màu trắng, có thể được sử dụng để chế tạo một số đồ gia dụng như bút chì, quan tài, và nút chai.

Mùi hương đặc trưng

Hoa sữa có mùi thơm nhẹ khi trồng với mật độ thấp và trở nên nồng nặc khi trồng dày đặc. Tại Việt Nam, một số tỉnh như Quảng Bình, Quảng Trị, Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng, vào năm 1994, đã xảy ra tình trạng người dân gửi đơn 'kiện' hoa sữa do nó được trồng quá nhiều trên các con đường, gây ảnh hưởng đến sức khỏe.

Nhạc và thơ ca

Hoa sữa cũng được nhắc đến trong bài hát 'Hà Nội 12 mùa hoa' của nhạc sĩ Giáng Son.

Ảnh minh họa

• Hoa sữa
• Hoa sữa vùng Trung Bộ
• Hoa sữa lá lớn
• Hoa sữa lá bàng

Ghi chú

Liên kết bên ngoài

• Hoa sữa Alstonia scholaris
• Hướng dẫn chăm sóc cây hoa sữa