Hoa tuy-líp

Hoa tuy-líp (tên gốc từ tiếng Pháp Tulipe) (danh pháp khoa học: Tulipa), còn được gọi là tulip trong tiếng Anh và uất kim hương (chữ Hán: 鬱金香), là một chi thực vật có hoa thuộc họ Liliaceae.

Nguồn gốc của các loài Tulip chủ yếu từ vùng Trung Đông, được đưa vào châu Âu vào thế kỷ XVI từ Đế chế Ottoman (Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay). Chúng từng rất được ưa chuộng ở Hà Lan và đã dẫn đến hiện tượng đầu cơ củ tulip khi nhu cầu vượt quá cung, gọi là 'Hội chứng hoa tulip'. Hiện nay, hoa tulip được trồng trên toàn thế giới, với Hà Lan nổi tiếng là nước xuất khẩu chính và sở hữu những cánh đồng hoa tuyệt đẹp.

Có khoảng 150 loài tulip đang phát triển từ Bắc Phi đến châu Âu, Trung Á và Đông Á. Nhiều giống tulip được lai tạo để làm cây cảnh trong công viên, vườn nhà và cũng được dùng làm hoa cắt để trang trí.

Thời điểm hoa tulip nở thường vào tháng 4 và tháng 5.

Chăm sóc hoa

Từ các giống hoa tulip hoang dã, người ta đã phát triển thành hoa tulip vườn. Trong suốt 400 năm qua, hàng ngàn giống tulip đã được tạo ra và phát triển. Hoa tulip cần điều kiện ẩm ướt vào mùa xuân, khí hậu nóng khô vào mùa hè, đất màu mỡ với độ pH từ 6,5-7,0 (để củ phát triển tối ưu), cần đêm mát mẻ và mùa đông lạnh để phát triển tốt.

Hoa tulip có thể được nhân giống bằng hạt hoặc củ.

Ứng dụng

Tulip là loại cây cảnh quan trọng, vừa dùng làm hoa vườn vừa làm hoa trang trí. Khoảng 80% sản lượng hoa tuy-líp toàn cầu đến từ Hà Lan, nơi hiện đang trồng khoảng 1200 loại khác nhau. Trong số đó, khoảng 40 loại phổ biến nhất được trồng trên một nửa diện tích. Tại Hà Lan, trên 9500 ha đất trồng hoa tuy-líp, khoảng 90% là Tulipa Gesneriana, phần còn lại chủ yếu là Tulipa kaufmanniana, Tulipa greigii và Tulipa fosteriana.

Tulip gần như không có giá trị trong y học và có thể gây độc cho con người cũng như động vật như ngựa, chó, mèo và các loài gặm nhấm. Các hợp chất Tulipanin trong củ và mầm có thể gây ra triệu chứng nôn mửa, rối loạn tiêu hóa, và đau dạ dày.

Danh sách các loài

• Tulipa abatinoi
• Tulipa acrocarpa
• Tulipa acuminata
• Tulipa acutiflora
• Tulipa affinis
• Tulipa afghanica
• Tulipa agenensis
  • Tulipa agenensis subsp. sharonensis
• Tulipa aitchisonii
• Tulipa alberti
• Tulipa albertii
• Tulipa aleppensis
• Tulipa aleppica
• Tulipa alpestris
• Tulipa alpina
• Tulipa altaica
  • Tulipa altaica var. ferganica
• Tulipa amabilis
• Tulipa anadroma
• Tulipa androssowi
• Tulipa anhuiensis
• Tulipa anisophylla
• Tulipa apula
• Tulipa aristata
• Tulipa armena
  • Tulipa armena f. galatica
  • Tulipa armena var. lycica
• Tulipa atheniensis
• Tulipa aucheriana
• Tulipa aurea
• Tulipa aureolina
• Tulipa australis
• Tulipa aximensis
• Tulipa bakeri
• Tulipa balcanica
• Tulipa baldaccii
• Tulipa banuensis
• Tulipa batalini
• Tulipa batalinii
• Tulipa beccariana
• Tulipa behmiana
• Tulipa bessarabica
• Tulipa bicolor
• Tulipa biebersteiniana
  • Tulipa biebersteiniana var. tricolor
• Tulipa biflora
• Tulipa billietiana
• Tulipa binutans
• Tulipa bithynica
• Tulipa boeltgeri
• Tulipa boeotica
• Tulipa boissieri
• Tulipa bonarotiana
• Tulipa borszczowi
• Tulipa botschantzevae
• Tulipa brachyanthera
• Tulipa brachystemon
• Tulipa breyniana
• Tulipa browniana
• Tulipa brujniana
• Tulipa bucharica
• Tulipa buhseana
• Tulipa butkovii
• Tulipa callieri
• Tulipa campsopetala
• Tulipa carinata
• Tulipa caucasica
• Tulipa celsiana
• Tulipa chrysantha
• Tulipa chrysobasis
• Tulipa ciliatula
• Tulipa cinnabarina
• Tulipa clusiana
  • Tulipa clusiana f. cashmeriana
  • Tulipa clusiana f. clusianoides
  • Tulipa clusiana f. diniae
  • Tulipa clusiana f. fernandezii
  • Tulipa clusiana f. porphyreochrysantha
  • Tulipa clusiana f. stellata
  • Tulipa clusiana var. cashmeriana
  • Tulipa clusiana var. chrysantha
  • Tulipa clusiana var. clusiana
  • Tulipa clusiana var. clusianoides
  • Tulipa clusiana var. stellata
  • Tulipa clusiana var. chrysantha
• Tulipa concinna
• Tulipa confusa
• Tulipa connivens
• Tulipa coronaria
• Tulipa corynestemon
• Tulipa cretica
• Tulipa crispatula
• Tulipa crocata
• Tulipa cypria
• Tulipa cypriani
• Tulipa dammani
• Tulipa dasystemon
• Tulipa dasystemonoides
• Tulipa didieri
• Tulipa doerfleri
• Tulipa dubia
• Tulipa dykesiana
• Tulipa edulis
• Tulipa eichleri
  • Tulipa eichleri var. micheliana
• Tulipa elegans
• Tulipa elwesi
• Tulipa erythronioides
• Tulipa etrusca
• Tulipa eunanthiae
• Tulipa ferganica
• Tulipa fernandezii
• Tulipa florenskyi
• Tulipa florentina
• Tulipa foliosa
• Tulipa fosteriana
• Tulipa foxiana
• Tulipa fragrans
• Tulipa fransoniana
• Tulipa fulgens
• Tulipa galatica
• Tulipa gallica
• Tulipa gesneriana
• Tulipa giselae
• Tulipa glaucophylla
• Tulipa goulimyi
• Tulipa graminifolia
• Tulipa greigi
• Tulipa greigii
• Tulipa grengiolensis
• Tulipa grisebachiana
• Tulipa grisebachii
• Tulipa hafisii
• Tulipa hageri
• Tulipa halophila
• Tulipa harazensis
• Tulipa hayatii
• Tulipa heliophthalma
• Tulipa hellespontica
• Tulipa heterochroa
• Tulipa heteropetala
• Tulipa heterophylla
• Tulipa heweri
• Tulipa hexagonata
• Tulipa hispanica
• Tulipa hissarica
• Tulipa hoogiana
• Tulipa hortensis
• Tulipa hortulanorum
• Tulipa humilis
  • Tulipa humilis subsp. matinae
  • Tulipa humilis var. coerulea-oculata
• Tulipa hungarica
  • Tulipa hungarica subsp. rhodopea
  • Tulipa hungarica subsp. undulatifolia
  • Tulipa hungarica var. undulatifolia
• Tulipa hypanica
• Tulipa iliensis
• Tulipa ingens
• Tulipa julia
• Tulipa kaghyzmanica
• Tulipa karabachensis
• Tulipa karamanica
• Tulipa karatavica
• Tulipa kaufmanniana
• Tulipa kesselringi
• Tulipa koktebelica
• Tulipa kolpakowskiana
• Tulipa kopetdaghensis
• Tulipa korolkowi
• Tulipa korshinskyi
• Tulipa krauseana
• Tulipa kurdica
• Tulipa kuschkensis
• Tulipa laciniata
• Tulipa lanata
• Tulipa latifolia
• Tulipa lehmanniana
• Tulipa leichtlini
• Tulipa levieri
• Tulipa libanotica
• Tulipa linifolia
  • Tulipa linifolia f. chrysantha
• Tulipa lipskyi
• Tulipa lortetii
• Tulipa lownei
• Tulipa lurida
• Tulipa lutea
• Tulipa macedonica
• Tulipa maculata
• Tulipa maleolens
• Tulipa marjoletti
• Tulipa marjolettii
• Tulipa marshalliana
• Tulipa martelliana
• Tulipa mauriana
• Tulipa mauriannensis
• Tulipa mauritiana
• Tulipa maximowiczii
• Tulipa media
• Tulipa micheliana
• Tulipa microgyna
• Tulipa minervae
• Tulipa mischtschenkoana
• Tulipa mogoltavica
• Tulipa montana
  • Tulipa montana var. chrysantha
• Tulipa monticola
• Tulipa mucronata
• Tulipa narcissiodora
• Tulipa neglecta
• Tulipa neilreichii
• Tulipa neustruevae
• Tulipa nitida
• Tulipa nutans
• Tulipa oculus-solis
• Tulipa odoratissima
• Tulipa ophiophylla
• Tulipa oreophila
• Tulipa orientalis
• Tulipa orithyioides
• Tulipa ornithogaloides
• Tulipa orphanidea
• Tulipa orphanidesii
• Tulipa orthopoda
• Tulipa ostrowskiana
• Tulipa oxypetala
• Tulipa paradasystemon
• Tulipa paschalis
• Tulipa passeriniana
• Tulipa patens
• Tulipa pavlovii
• Tulipa persica
• Tulipa planifolia
• Tulipa platystemon
• Tulipa platystigma
• Tulipa polychroma
• Tulipa praecox
• Tulipa praestans
• Tulipa primulina
• Tulipa prolongata
• Tulipa pubescens
• Tulipa pudica
• Tulipa pulchella
  • Tulipa pulchella var. humilis
• Tulipa pumila
• Tulipa quercetorum
• Tulipa raddii
• Tulipa regeli
• Tulipa repens
• Tulipa retroflexa
• Tulipa rhodopea
• Tulipa riparia
  • Tulipa riparia var. lutea
• Tulipa rocheliana
• Tulipa rosea
• Tulipa rubroalba
• Tulipa samarica
• Tulipa saracenica
• Tulipa sareptana
• Tulipa sarracenica
• Tulipa saxatilis
• Tulipa scabriscapa
• Tulipa scardica
• Tulipa schmidtii
• Tulipa schrenkii
• Tulipa scythica
• Tulipa segusiana
• Tulipa serotina
• Tulipa sharonensis
• Tulipa sibirica
• Tulipa sibthorpiana
• Tulipa silvestris
• Tulipa sinkiangensis
• Tulipa sintenisii
• Tulipa sogdiana
• Tulipa sommierii
• Tulipa sosnowskyi
• Tulipa sovietica
• Tulipa spathulata
• Tulipa speciosa
• Tulipa splendens
• Tulipa sprengeri
• Tulipa stapfii
• Tulipa stellata
• Tulipa stenopetala
• Tulipa strangulata
• Tulipa strangwaysiana
• Tulipa straussii
• Tulipa stricta
• Tulipa stylosa
• Tulipa subbiflora
• Tulipa subpraestans
• Tulipa subpreastans
• Tulipa subquinquefolia
• Tulipa sultanabadensis
• Tulipa sylvestris

• • Tulipa sylvestris phân loại con australis
  • Tulipa sylvestris phân loại con sylvestris
  • Tulipa sylvestris phân loại con mauritii
• Tulipa systola
• Tulipa talijevi
• Tulipa tarbagataica
• Tulipa tarda
• Tulipa tchitounyi
• Tulipa tetraphylla
  • Tulipa tetraphylla phân loại con ostrowskiana
• Tulipa theophrasti
• Tulipa thianschanica
• Tulipa thirkeana
• Tulipa thracica
  • Tulipa tianschanica biến thể sailimuensis
• Tulipa transtagana
• Tulipa tricolor
• Tulipa triphylla
• Tulipa tschimganica
• Tulipa tubergeniana
• Tulipa turcarum
• Tulipa turcica
• Tulipa turcomanica
• Tulipa turkestanica
• Tulipa ulophylla
• Tulipa undulata
• Tulipa undulatifolia
• Tulipa unguiculata
• Tulipa uniflora
• Tulipa urumiensis
• Tulipa urumoffii
• Tulipa uzbekistanica
• Tulipa valerii
• Tulipa variopicta
• Tulipa violacea

• • Tulipa violacea biến thể pallida
• Tulipa viridiflora
• Tulipa volgensis
• Tulipa vvedenskyi
• Tulipa watsoniana
• Tulipa wendelboi
• Tulipa whittallii
• Tulipa willmottae
• Tulipa wilsoniana
• Tulipa wolgensis
• Tulipa zenaidae

Ảnh minh họa

Tất cả các bức ảnh dưới đây đều được chụp tại công viên Keukenhof ở Hà Lan.

Xem thêm

• Hội chứng hoa tulip
• Tulip màu đen
• Tulip Xiêm
• Fanfan và Hoa Tulip, phim năm 2003

Chú giải

Các liên kết ngoài

• Tulip trên Encyclopædia Britannica (tiếng Anh)
• Dash, Mike (1999). Tulipomania: Câu chuyện về loài hoa được khao khát nhất thế giới và những đam mê phi thường mà nó kích thích. Londres: Weidenfeld & Nicolson. ISBN 0-575-06723-3.
• Hessayon, D. G. (1999). Chuyên gia về củ. Londres: Transworld Publishers Ltd. ISBN 0-903505-42-8.
• Rossi, Rossella (1989). Guía de Bulbos. Barcelona: Ed. Grijalbo. ISBN 84-253-2165-4.
• Các loài Tulip Lưu trữ 2009-03-26 tại Wayback Machine