Học từ và câu - Từ đồng nghĩa trang 7, 8 Sách Giáo Khoa Tiếng Việt 5 tập 1

Buzz

Đọc tóm tắt

- Khung cảnh thiên nhiên Hương Sơn núi sông mĩ lệ, đồng ruộng xinh tươi.
- Em thấy trong Thảo Cầm Viên có ba con voi to kềnh và mấy chú hà mã to đùng.
- Trong quá trình học tập, chúng ta nên học hỏi những điều hay lẽ phải của thầy, của bạn.

I - Nhận xét

1. So sánh nghĩa của các từ in đậm trong mỗi ví dụ sau:

a) Sau 80 năm giời nô lệ làm cho nước nhà bị yếu hèn, ngày nay chúng ta cần phải xây dựng lại cơ đồ mà tổ tiên đã để lại cho chúng ta, làm sao cho chúng ta theo kịp các nước khác trên hoàn cầu. Trong công cuộc kiến thiết đó, nước nhà trông mong chờ đợi ở các em rất nhiều.

Hồ Chí Minh

b. Màu lúa chín dưới đồng vàng xuộm lại. Nắng nhạt ngả màu vàng hoe. Trong vườn, lắc lư những chùm quả vàng lịm không trông thấy cuống, như những chuỗi tràng hạt bồ đề treo lơ lửng.

Tô Hoài

Gợi ý:

Con đoc kĩ để xác định ý nghĩa của các từ in đậm rồi so sánh.

Trả lời:

a) * Từ xây dựng có các nghĩa như sau:

- Nghĩa 1: Làm nên công trình kiến trúc theo một kế hoạch nhất định. Ví dụ: xây dựng một sân vận động; xây dựng nhà cửa; công nhân xây dựng...

- Nghĩa 2: Hình thành một tổ chức hay một chỉnh thể về xã hội, chính trị, kinh tế, văn hoá theo một phương hướng nhất định. Ví dụ: xây dựng chính quyền; xây dựng đất nước; xây dựng gia đình (lấy vợ hoặc lấy chồng, lập gia đình riêng).

- Nghĩa 3: Tạo ra, sáng tạo ra những giá trị tinh thần, có ý nghĩa trừu tượng. Ví dụ: xây dựng cốt truyện; xây dựng một giả thuyết mới.

- Nghĩa 4: Thái độ, ý kiến có thiện ý, nhằm mục đích làm cho tốt hơn. Ví dụ: góp ý phê bình trên tinh thần xây dựng; thái độ xây dựng...

* Kiến thiết: là từ ghép Hán Việt. Kiến là dựng xây, thiết là sắp đặt. Nghĩa của từ kiến thiết trong ví dụ 1 là xây dựng với quy mô lớn. Ví dụ: Sự nghiệp kiến thiết nước nhà.

Như vậy: Nghĩa của từ xây dựng, kiến thiết giống nhau (cùng chỉ một hoạt động) là từ đồng nghĩa.

b) - vàng xuộm: lúa vàng xuộm là lúa đã chín đều, đến lúc thu hoạch.

- vàng hoe : màu vàng tươi, ánh lên. Nắng vàng hoe là nắng ấm giữa mùa đông.

- vàng lịm: màu vàng thẫm của quả đã chín già.

Như vậy: Nghĩa của các từ này giống nhau ở chỗ cùng chỉ một màu, do đó chúng là từ đồng nghĩa.

2. Thay những từ in đậm trong mỗi ví dụ trên cho nhau rồi rút ra nhận xét: Những từ nào thay thế được cho nhau? Những từ nào không thay thế được cho nhau? Vì sao?

Gợi ý:

Con thực hiện theo các yêu cầu mà đề bài đưa ra.

Trả lời:

a. Sau 80 năm giời nô lệ làm cho nước nhà bị yếu hèn, ngày nay chúng ta cần phải kiến thiết lại cơ đồ mà tổ tiên đã để lại cho chúng ta, làm sao cho chúng ta theo kịp các nước khác trên hoàn cầu. Trong công cuộc xây dựng đó, nước nhà trông mong chờ đợi ở các em rất nhiều.

* Nhận xét: Hai từ kiến thiết và xây dựng có thể thay thế cho nhau, vì nghĩa của các từ ấy giống nhau hoàn toàn (làm nên một công trình kiến trúc; hình thành một tổ chức hay một chế độ chính trị, xã hội, kinh tế).

b. Màu lúa chín dưới đồng vàng xuộm lại. Nắng nhạt ngả màu vàng lịm. Trong vườn, lắc lư những chùm quả xoan vàng hoe không trông thấy cuống, như những chuỗi tràng hạt bồ đề treo lơ lửng.

Nhận xét: Trên cơ sở phân tích sắc thái tu từ của ba từ: vàng xuộm, vàng hoe, vàng lịm. Ta thấy nhà văn Tô Hoài đã dùng từ rất chính xác, không thay thế được các từ đồng nghĩa ở câu văn trên vì nghĩa của chúng không giống nhau hoàn toàn.

3. Thế nào là từ đồng nghĩa?

Gợi ý:

Từ hai bài tập trên con hãy suy nghĩ và trả lời.

Trả lời:

+ Từ đồng nghĩa là những từ có nghĩa giống nhau hoặc gần giống nhau.

Ví dụ: siêng năng, chăm chỉ, cần cù,...

+ Có những từ đồng nghĩa hoàn toàn, thay thế được cho nhau trong lời nói.

Ví dụ : hổ, cọp, hùm;

mẹ, má, u,...

+ Có những từ đồng nghĩa không hoàn toàn. Khi dùng những từ này, ta phải cân nhắc để lựa chọn cho đúng.

Ví dụ:

- ăn, xơi, chén,... (biểu thị những thái độ, tình cảm khác nhau đối với người đối thoại hoặc điều được nói đến).

- mang, khiêng, vác,... (biểu thị những cách thức hành động khác nhau).

II - Thực hành

1. Phân loại các từ in đậm thành từng nhóm đồng nghĩa:

Sau 80 năm giời nô lệ làm cho đất nước bị yếu hèn, ngày nay chúng ta cần phải xây dựng lại cơ đồ mà tổ tiên đã để lại cho chúng ta, làm sao cho chúng ta theo kịp các nước khác trên trái đất. Trong công cuộc kiến thiết đó, đất nước trông mong chờ đợi ở các em rất nhiều. Quê hương Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em.

Gợi ý:

Từ in đậm là những từ có nghĩa giống nhau hoặc gần giống nhau.

Trả lời:

Từ đồng nghĩa: trái đất - năm châu

đất nước - quê hương

2. Tìm những từ đồng nghĩa với mỗi từ sau đây: đẹp, to lớn, học tập.

Gợi ý:

Con suy nghĩ để tìm những từ đồng nghĩa theo từng từ đã cho.

Trả lời:

- Đẹp: đẹp đẽ, xinh, xinh xắn, xinh đẹp, xinh tươi, tươi đẹp, mĩ lệ,...

- To lớn: to đùng, to tướng, to kềnh, vĩ đại, khổng lồ, hùng vĩ...

- Học tập: học, học hành, học hỏi,...

3. Đặt câu với một cặp từ đồng nghĩa em vừa tìm được ở bài tập 2.

Gợi ý:

Con suy nghĩ và trả lời.

Trả lời:

* Tham khảo cách đặt câu dưới đây:

- Khung cảnh thiên nhiên Hương Sơn núi sông mĩ lệ, đồng ruộng xinh tươi.

- Em thấy trong Thảo Cầm Viên có ba con voi to kềnh và mấy chú hà mã to đùng.

- Trong quá trình học tập, chúng ta nên học hỏi những điều hay lẽ phải của thầy, của bạn.

Nội dung được phát triển bởi đội ngũ Mytour với mục đích chăm sóc khách hàng và chỉ dành cho khích lệ tinh thần trải nghiệm du lịch, chúng tôi không chịu trách nhiệm và không đưa ra lời khuyên cho mục đích khác.

Nếu bạn thấy bài viết này không phù hợp hoặc sai sót xin vui lòng liên hệ với chúng tôi qua email [email protected]

Các câu hỏi thường gặp

Từ đồng nghĩa là gì và có những loại nào?

Từ đồng nghĩa là những từ có nghĩa giống nhau hoặc gần giống nhau. Có hai loại: từ đồng nghĩa hoàn toàn có thể thay thế cho nhau và từ đồng nghĩa không hoàn toàn cần cân nhắc khi sử dụng.

Làm thế nào để phân loại các từ đồng nghĩa trong tiếng Việt?

Để phân loại từ đồng nghĩa, bạn cần xác định ý nghĩa của từng từ và nhóm chúng theo sắc thái nghĩa. Các từ có nghĩa giống nhau sẽ được xếp vào cùng một nhóm.

Có bao nhiêu nghĩa của từ 'xây dựng' trong tiếng Việt?

Từ 'xây dựng' có bốn nghĩa chính: xây dựng công trình, hình thành tổ chức, sáng tạo giá trị tinh thần và thái độ thiện chí. Mỗi nghĩa phản ánh một khía cạnh khác nhau của hoạt động này.

Tại sao không thể thay thế hoàn toàn các từ đồng nghĩa trong câu văn?

Không thể thay thế hoàn toàn vì mỗi từ đồng nghĩa có sắc thái nghĩa riêng, phù hợp với ngữ cảnh cụ thể. Việc lựa chọn từ phải dựa vào ý nghĩa và cảm xúc mà người viết muốn truyền tải.

Ví dụ nào về từ đồng nghĩa trong ngữ cảnh thực tế?

Ví dụ về từ đồng nghĩa là 'đẹp' và 'xinh'. Cả hai từ đều chỉ sự thu hút về mặt hình thức, nhưng 'đẹp' có thể dùng cho nhiều đối tượng hơn, còn 'xinh' thường chỉ dùng cho con gái hoặc đồ vật nhỏ.