Giới thiệu sơ lược về Hội Bài Chòi Nha Trang
Nguồn gốc của Hội Bài Chòi
Các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian cho rằng đánh bài chòi và hát bài chòi là các hình thức nghệ thuật dân gian gần gũi, đặc sắc, thể hiện đời sống và tâm hồn của người dân duyên hải miền Trung từ khi mới ra đời.
Tuy nhiên, chúng ta lại nghe một câu chuyện khác từ những nghệ nhân truyền kể. Theo truyền thuyết dân gian, vào cuối thế kỷ XVI đầu thế kỷ XVII, cuộc sống của người dân bị quấy rầy bởi những con thú dữ trong rừng thường xuyên phá hoại mùa màng. Để chống lại chúng, người dân đã xây dựng những chiếc chòi cao ở ven rừng, trên mỗi chiếc chòi có một thanh niên canh gác, khi có thú dữ, họ sẽ đánh trống hoặc hô lên để đuổi chúng đi. Trong quá trình này, những tiếng hô đã được biến thành những câu hát, câu hò dân gian để làm giảm căng thẳng và buồn chán. Từ đó, trò chơi bài chòi đã dần trở nên quen thuộc với mọi người.
Không chỉ dừng lại ở đó, song song với việc hô bài và hát đối đáp giữa các chòi, người dân còn tạo ra cách ngồi bài tứ sắc (tương tự như cách chơi tam cúc ở phía Bắc). Sự kết hợp này được gọi là hô bài chòi - một chương trình nghệ thuật không thể bỏ qua khi du lịch tại Nha Trang.
Không gian tổ chức Hội Bài Chòi Nha Trang rực rỡ với nhiều màu sắc khác nhau, từ trang phục cho đến lá cờ.
1.2 Bạn hiểu gì về Bài Chòi?
Bài chòi đơn giản là một trò chơi ngồi đánh bài trên chòi, nhưng nó không chỉ dừng lại ở việc đánh bài mà còn kết hợp với nghệ thuật hô bài chòi, với vai trò chính của các nghệ nhân và những người chơi.
Những lá bài được thiết kế đơn giản. Ảnh: @_zoe.ngo_
1.3 Hội Bài Chòi Nha Trang còn tồn tại phổ biến ngày nay không?
Qua thời gian, Hội Bài Chòi ngày càng ít phổ biến và số người biết hát hô Bài Chòi cũng giảm đi. Tuy nhiên, nhiều địa phương đang có kế hoạch tái thiết Hội Bài Chòi. Hiện tại, Khánh Hòa là một trong những địa phương tổ chức Hội Bài Chòi Nha Trang thường xuyên qua các năm, giúp bảo tồn và lưu giữ loại hình văn hóa truyền thống này.
Thông tin về chương trình
Địa điểm: Tại khu vực công viên bờ biển phía Nam Quảng Trường 2/4 Nha Trang (có thể thay đổi).
Thời gian: Buổi tối vào các ngày cuối tuần hoặc các dịp lễ đặc biệt.
Mức giá: 50.000 VND/người/2 lượt.
Hội Bài Chòi Nha Trang tổ chức như thế nào?
3.1 Không gian tổ chức Hội Bài Chòi như thế nào
Trong những ngày diễn ra Hội Bài Chòi, không khí tại công viên 2/4 Nha Trang (hoặc các địa điểm khác) trở nên sôi động và náo nhiệt hơn rất nhiều. Hình ảnh những lá cờ hội treo trên 9 chòi tung bay, tung tăng trong làn gió đêm mát lạnh. Giữa sân có một ống đựng bài gồm 27 lá bài với các tên gọi khác nhau như Tứ móc, tám dừng, cửu điều, bảy thưa, lục chạng, tám miếng, tứ tượng, ba bụng, bát bổng, bát hai, chín cụ, tam quăng, ông ấm, bảy liều, năm dụm, nhức trỏ, cửu chùa... Mỗi chòi cũng được trang bị một chiếc mỏ tre và ống để đựng quân bài.
Hiện nay, Hội Bài Chòi Nha Trang vẫn được truyền bá để bảo tồn và giữ gìn nét đẹp văn hóa nghệ thuật ý nghĩa này.
3.2 Trải nghiệm Hội Bài Chòi
Trước khi giờ hát bắt đầu, những giai điệu của bài chòi được thể hiện để làm cho không khí trở nên sôi động hơn. Những người đóng vai “anh Hiệu” lần lượt hát những câu ngọt ngào, lôi cuốn và hài hước để thu hút sự chú ý của người chơi. Khi không khí trở nên náo nhiệt hơn, Hội Bài Chòi Nha Trang chính thức bắt đầu.
Anh Hiệu đồng thời hát và phân phát thẻ bài cho người mua để tham gia Hội Bài Chòi, mỗi thẻ có giá 50.000 VND/người/2 lượt chơi. Nếu bạn thắng, anh sẽ hát lời chúc phúc, mời uống rượu và nhận tiền thưởng. Tuy nhiên, tiền thưởng và số tiền mua thẻ chỉ mang tính chất giả định, vui vẻ, vì một số người đã trả lại số tiền thắng cho anh Hiệu.
Hội Bài Chòi Nha Trang bắt đầu khi tất cả các chòi đều có đủ 9 người chơi. Anh Hiệu sẽ lần lượt đi đến từng ống đựng bài để rút bài. Mỗi khi rút được một lá bài, anh sẽ hát một câu liên quan để người chơi lắng nghe và kiểm tra thẻ bài của mình. Nếu bạn có lá bài trùng với tên trong thẻ, hãy gõ mõ để báo hiệu cho anh biết.
Ví dụ cụ thể như khi rút được “con khỉ nghèo”, anh sẽ hát:
“Ngày thường thiếu áo thiếu cơm
Đêm nằm không chiếu, lấy rơm làm giường
Dép dơi, dép bướm, chật đường
Màn loan, gối phượng, ai thương kẻ nghèo”
Và nếu bạn rút được con lục chạng, anh sẽ hát:
“Bậu khoe giỏi, sao chẳng chịu đi
Cứ ăn xó bếp, ngủ thì chuồng trâu
Bậu ơi! Tôi chẳng ưng đâu
Trạng thì như thế, có hầu cũng uổng công”
Có thể thấy, mặc dù có câu hát khác nhau nhưng không chỉ là mô tả lá bài mà còn là sự thể hiện của nỗi lòng dân gian qua trò chơi này. Hội Bài Chòi sẽ tiếp tục luân phiên từng lượt chơi, và người chiến thắng sẽ được chủ trò và anh Hiệu đến chòi chúc mừng bằng cách dâng rượu và cùng hát những lời chúc tốt đẹp.
Những lời hát của Hội Bài Chòi đôi khi mang tính hài hước khiến khán giả không nhịn được cười.
Thay vì chỉ đến Nha Trang để tham quan biển, thưởng thức hải sản tươi ngon, tại sao bạn không thử kết hợp cùng Hội Bài Chòi Nha Trang? Có thể chuyến du ngoạn của bạn sẽ trở nên đáng nhớ hơn với những trải nghiệm thú vị ở đây. Hội Bài Chòi hiện nay diễn ra vào các ngày cuối tuần trong năm, cung cấp cơ hội cho du khách hiểu thêm về Bài Chòi - Một phần của văn hóa truyền thống Việt Nam mà bạn cũng có thể tham gia dễ dàng.
Huỳnh Ny
Nguồn: Tổng hợp