Hội chứng chân không yên, hay còn gọi là bệnh Willis-Ekbom, có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi và thường trở nên nặng nề hơn khi bệnh nhân già đi. Nó gây khó chịu và không thoải mái ở chân, thường khiến người bệnh mong muốn di chuyển chúng để giảm bớt cảm giác này.

Hội chứng chân không yên (Restless Leg Syndrome - RLS) tạo ra cảm giác khó chịu hoặc không thoải mái ở chân, khiến người bệnh không thể ngồi yên. Các triệu chứng thường nặng nề vào buổi chiều và tăng cao vào buổi tối, đặc biệt là khi cố gắng nghỉ ngơi hoặc khi đi vào giấc ngủ.

RLS còn được phân loại vào nhóm rối loạn giấc ngủ, vì các triệu chứng thường xuất hiện khi người bệnh đang thư giãn và cố gắng ngủ. Nó cũng là một loại rối loạn vận động, vì người bệnh thường phải di chuyển chân để giảm bớt cảm giác không thoải mái. Mặc dù vậy, chính não bộ là nguồn gốc của RLS, thuộc dạng rối loạn cảm giác thần kinh.

Hội chứng chân không yên không chỉ làm suy giảm chất lượng giấc ngủ mà còn gây ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống hàng ngày của người bệnh. Nhiều người mắc RLS báo cáo rằng họ gặp khó khăn trong việc tập trung, giữ sự tập trung, và hoàn thành các hoạt động thông thường.

RLS có thể dẫn đến mất ngủ, giảm năng suất làm việc, và thậm chí gây ra trầm cảm và lo lắng. Đối với những người mắc chứng này, việc tìm kiếm sự giúp đỡ và điều trị sớm là rất quan trọng.

Nó ảnh hưởng đến cả nam và nữ, nhưng thường xuyên xuất hiện nhiều hơn ở phụ nữ. Thường bắt đầu ở mọi độ tuổi, nhưng trở nên trầm trọng hơn khi bệnh nhân già đi.

Khoảng 80% người mắc RLS cũng trải qua cảm giác chuyển động không chủ ý của chân (PLMS) khi ngủ. PLMS thường xuyên làm gián đoạn giấc ngủ, đặc biệt là với những cử động co giật kéo dài từ 15 đến 40 giây.

May mắn là, hầu hết các trường hợp RLS có thể được điều trị thành công bằng cả liệu pháp không dùng thuốc và thuốc trợ giúp.

Những người trải qua hội chứng chân không yên thường phải đối mặt với cảm giác khó chịu không thể kiểm soát ở chân dưới, khác biệt hoàn toàn so với những người không mắc RLS. Cảm giác này thường được miêu tả như đau nhức, ngứa ngáy, hoặc như có điều gì đó rón rén bò trên da. Thường xuyên, những cảm giác này lan tỏa từ một chân sang chân khác hoặc xen kẽ giữa cả hai bên. Cảm giác này có thể thay đổi từ khó chịu đến đau đớn.

Để giảm bớt cảm giác khó chịu này, người mắc RLS thường duy trì sự vận động cho chân, như việc liên tục di chuyển chân khi ngồi hoặc thậm chí xoay người khi nằm trên giường. Sự chuyển động này giúp làm giảm cảm giác không thoải mái.

Đặc trưng của hội chứng chân không yên là triệu chứng thường trở nên tồi tệ vào ban đêm, làm ảnh hưởng đến giấc ngủ. Nhiều người mắc RLS gặp khó khăn khi đi vào giấc ngủ và thường xuyên bị gián đoạn giấc ngủ. Sự thiếu ngủ này có thể dẫn đến sự suy giảm chức năng trong hoạt động hàng ngày.

Các triệu chứng của RLS có thể thay đổi từ ngày này sang ngày khác, và mức độ nghiêm trọng cũng khác nhau từ người này sang người khác. Ở mức độ trung bình, triệu chứng chỉ xuất hiện một hoặc hai lần mỗi tuần, nhưng có thể gây trì hoãn giấc ngủ và làm ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Trong những trường hợp nặng, triệu chứng xuất hiện hơn hai lần mỗi tuần và gây ra giấc ngủ nặng nề.

RLS có thể biến đổi tự nhiên, với các giai đoạn giảm nhẹ triệu chứng trước khi trở nên tồi tệ hơn. Tuy nhiên, theo thời gian, nó thường trở nên nghiêm trọng hơn và kéo dài hơn.

Nếu người mắc RLS có các bệnh lý khác, triệu chứng thường trở nên nặng nề hơn nhanh chóng. Ngược lại, những người chỉ mắc RLS thường trải qua sự tiến triển chậm hơn, đặc biệt nếu triệu chứng xuất hiện từ khi còn trẻ.

Trong hầu hết các trường hợp, nguyên nhân của hội chứng chân không yên vẫn là một điều bí ẩn (gọi là RLS nguyên phát). Mặc dù vậy, RLS có liên quan đến yếu tố di truyền và thường xuất hiện trong các gia đình có người mắc bệnh trước tuổi 40. Một số biến thể gen cụ thể được xác định liên quan đến RLS. Có bằng chứng cho thấy mức sắt thấp trong não cũng có thể đóng vai trò trong việc gây ra RLS.

Ngoài ra, có chứng cứ cho thấy RLS liên quan đến rối loạn chức năng trong một phần của não quản lý chuyển động (hạch nền). Hạch nền sử dụng dopamine trong quá trình kiểm soát chuyển động. Dopamine là một chất hóa học quan trọng đối với hoạt động và chuyển động mượt mà của cơ trơn, và sự gián đoạn của hệ thống này thường dẫn đến các chuyển động không chủ ý, điều đặc trưng của RLS. Người mắc bệnh Parkinson, một rối loạn khác liên quan đến hệ thống dopamine ở hạch nền, có nguy cơ cao hơn về RLS.

RLS cũng có liên quan hoặc kết hợp với những yếu tố sau:

• Bệnh thận giai đoạn cuối và thận nhân tạo;
• Thiếu sắt;
• Một số loại thuốc có thể làm tăng triệu chứng RLS, như thuốc chống buồn nôn (ví dụ: prochlorperazine hoặc metoclopramide), thuốc chống loạn thần (ví dụ: haloperidol hoặc các dẫn xuất phenothiazine), thuốc chống trầm cảm tăng serotonin (ví dụ: fluoxetine hoặc sertraline), và một số loại thuốc cảm lạnh và dị ứng chứa thuốc kháng histamine cũ (ví dụ: diphenhydramine);
• Uống rượu, sử dụng nicotine và caffeine;
• Thời kỳ mang thai, đặc biệt là trong 3 tháng cuối; triệu chứng thường giảm sau khi sinh trong vòng khoảng 4 tuần;
• Các vấn đề về thần kinh (tổn thương thần kinh).

Các tình trạng như thiếu ngủ và các vấn đề về giấc ngủ như ngưng thở khi ngủ cũng có thể làm tăng triệu chứng RLS hoặc kích thích chúng. Việc giảm hoặc loại bỏ những yếu tố này có thể giúp giảm các triệu chứng RLS.

Hội chứng chân không yên là một tình trạng mãi mãi mà hiện chưa có phương pháp chữa trị. Tuy nhiên, các phương pháp điều trị hiện nay có thể kiểm soát rối loạn này, giảm nhẹ triệu chứng và cải thiện chất lượng giấc ngủ. Triệu chứng thường dần tăng theo tuổi và có thể nhanh chóng hơn đối với những người có các bệnh lý kèm theo.

Chẩn đoán RLS không thể loại trừ khả năng xuất phát từ các bệnh lý thần kinh khác, như bệnh Parkinson. Một số người có thể trải qua những giai đoạn thuyên giảm - thời kỳ triệu chứng giảm hoặc biến mất trong nhiều ngày, vài tuần, vài tháng hoặc thậm chí nhiều năm - mặc dù cuối cùng chúng thường tái phát. Trong trường hợp triệu chứng nhẹ, không gây ảnh hưởng lớn vào ban ngày hoặc giấc ngủ, có thể không cần phải điều trị.

Trẻ em cũng có thể trải qua cảm giác ngứa và co bóp ở chân tương tự như người lớn mắc hội chứng chân không yên. Tuy nhiên, trẻ em thường gặp khó khăn khi miêu tả cảm giác này, thường mô tả nó như một cảm giác "rùng rợn".

Trẻ em mắc RLS thường có xu hướng cử động chân nhiều hơn bình thường và thường xuyên có triệu chứng trong cả ngày.

RLS có thể gây trở ngại đến giấc ngủ và ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của cuộc sống. Trẻ em mắc RLS thường khó tập trung, cáu kỉnh hoặc bồn chồn. Người lớn có thể hiểu lầm chúng là năng động quá mức. Việc chẩn đoán và điều trị RLS có thể giúp giải quyết những vấn đề này và cải thiện hiệu suất học tập của trẻ.

Hội chứng chân không yên ở trẻ em dưới 12 tuổi thường có những dấu hiệu và triệu chứng tương tự như ở người lớn:

• Cảm giác thúc đẩy di chuyển chân;
• Triệu chứng tăng cường vào ban đêm;
• Các triệu chứng được kích thích khi trẻ cố gắng nghỉ hoặc khi đi ngủ;
• Triệu chứng giảm nhẹ khi trẻ cử động;

Trẻ em mắc RLS nên hạn chế tiêu thụ caffeine và phát triển thói quen tốt trước khi đi ngủ.

Nếu cần thiết, bác sĩ có thể kê đơn thuốc ảnh hưởng đến dopamine, benzodiazepines và thuốc chống co giật.

Không có hướng dẫn cụ thể về chế độ ăn uống cho những người mắc hội chứng chân không yên. Tuy nhiên, việc xem xét lại chế độ ăn uống là quan trọng để đảm bảo cơ thể nhận đủ lượng vitamin và chất dinh dưỡng cần thiết. Cố gắng giảm thực phẩm chế biến chứa nhiều calo mà ít giá trị dinh dưỡng nhất.

Một số người mắc RLS có thể thiếu vitamin và khoáng chất cụ thể. Nếu có tình trạng này, bạn có thể điều chỉnh chế độ ăn hoặc sử dụng thực phẩm chức năng. Hành động này sẽ phụ thuộc vào kết quả kiểm tra sức khỏe cá nhân của bạn.

Trong trường hợp thiếu sắt, thêm vào chế độ ăn những thực phẩm giàu sắt như:

• Rau xanh sậy;
• Đậu Hà Lan;
• Hoa quả sấy cạn;
• Thịt đỏ và lợn;
• Gia cầm và hải sản;
• Các thực phẩm tăng cường sắt như một số loại ngũ cốc, mỳ ống và bánh mì.

Vitamin C giúp cơ thể hấp thụ sắt, vì vậy bạn cũng có thể kết hợp thực phẩm giàu sắt với các nguồn Vitamin C như:

• Nước cam cút;
• Bưởi, cam, quýt, dâu, kiwi, dưa;
• Cà chua, ớt;
• Bông cải xanh, rau xanh.

Caffeine là một chất gây tranh cãi. Nó có thể làm tăng triệu chứng RLS ở một số người, trong khi lại có lợi ích cho người khác. Hãy thử nghiệm mức tiêu thụ caffeine để đánh giá ảnh hưởng của nó đối với triệu chứng.

Rượu có thể làm tăng triệu chứng RLS và làm gián đoạn giấc ngủ. Do đó, hạn chế hoặc tránh uống rượu, đặc biệt là vào buổi tối.

Trong trường hợp triệu chứng RLS gây quá nhiều phiền toái, bạn nên tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp tại các bệnh viện uy tín như Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Mytour. Đây không chỉ là nơi có cơ sở vật chất hiện đại, mà còn có đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm, sẵn lòng hỗ trợ trong việc chẩn đoán và điều trị các vấn đề sức khỏe của bạn.

Tham khảo: ninds.nih.gov, healthline.com