'Hội chứng FOMO': Sợ bỏ lỡ cuộc vui và tại sao điều này không phải lỗi của bạn?

FOMO không chỉ giới hạn ở những gì bạn thấy trên mạng xã hội. Nó thâm nhập sâu hơn, với tác động vượt xa việc định hình cuộc sống hàng ngày của con người trong thời đại kỹ thuật số, như thế hệ Millennials (sinh từ đầu thập niên 1980 đến đầu thập niên 2000) và Gen Z (sinh từ 1996 trở đi).

Dù mạng xã hội làm tăng hội chứng FOMO, nhưng không phải cứ dán mắt vào điện thoại bạn mới rơi vào bẫy này. Điều quan trọng là bạn đang dồn quá nhiều thời gian và năng lượng vào những gì bạn muốn có, thay vì trân trọng những gì đang có. Sự cám dỗ với những thứ muốn có ngày càng phổ biến, nhiều người đang sống trong một thế giới đầy lựa chọn, cả thực tế lẫn tưởng tượng, cho hầu như mọi thứ.

FOMO là gì?

Khi bạn cảm thấy FOMO, đó là trái tim bạn đang thúc đẩy bạn cải thiện tình trạng hiện tại. Niềm tin rằng cuộc sống của bạn có thể tốt hơn theo cách nào đó là động lực khiến bạn rời khỏi chiếc ghế để tham gia các bữa tiệc, chuyến đi, công việc hay chăm sóc con cái. Bản chất của FOMO là sự khao khát, xuất phát từ việc tìm kiếm điều gì đó lớn hơn, tốt hơn và triển vọng hơn so với hiện tại. Nó cũng ngầm cho rằng bạn có nhiều lựa chọn, thậm chí là quá nhiều, dù có thật hay chỉ do tưởng tượng.

Mỗi ngày, bạn phải đối mặt với âm mưu kích thích cảm giác FOMO trong bạn, được thúc đẩy bởi sự kết hợp giữa sinh học, văn hóa và công nghệ. Điều này khiến bạn lựa chọn dựa trên các yếu tố bên ngoài thay vì theo trực giác và logic cá nhân. Vì vậy, hãy nhớ rằng bạn không chọn FOMO. Bạn bị nhồi nhét cảm xúc này bởi một tổ hợp các tay chơi: Apple, Google, Facebook, Snap, các ứng dụng điện thoại, thương hiệu lớn, người ảnh hưởng trên mạng xã hội, vỏ não, tổ tiên và cả Kinh thánh. Mặc dù FOMO là cảm giác của bạn, nhưng bạn chưa bao giờ thực sự có cơ hội lựa chọn nó.

Vì sao FOMO không phải lỗi của bạn?

Yếu tố sinh học

Thuật ngữ FOMO có thể mới nhưng động lực phía sau nó thì không. Về mặt sinh học thần kinh, con người vốn dĩ đã có cảm giác FOMO. Ngày xưa, tổ tiên của chúng ta, Homo habilis và Homo erectus, sống dựa vào săn bắt và hái lượm trong các bộ lạc. Họ biết rõ mình có gì và thiếu gì cho ngày hôm sau. Nếu mắc chứng hoang tưởng và bỏ lỡ nguồn thức ăn, nước uống hay nơi trú ẩn, cuộc sống của họ sẽ gặp nguy hiểm. Đồng thời, người tiền sử nhận ra rằng việc liên tục tham gia vào các nhóm để định hướng nguồn lương thực và nơi trú ngụ là yếu tố sống còn. Nếu bị loại khỏi nhóm hoặc lạc mất thông tin quan trọng, họ sẽ gặp nguy hiểm. Bạn cần hòa nhập để chiếm ưu thế trong cuộc sinh tồn. Nếu không có FOMO, loài người có thể đã tuyệt chủng!

Nguồn gốc hóa học của cảm giác FOMO từ tổ tiên vẫn tồn tại trong ADN của chúng ta hôm nay. Gần đây, các nhà nghiên cứu tại Đại học Michigan đã đăng bài trên tạp chí Molecular Psychiatry, phân tích cách não bộ phản ứng cảm xúc trước mối đe dọa bị từ chối. Thí nghiệm giống như một phiên bản kỳ lạ của ứng dụng hẹn hò. Người tham gia được sàng lọc qua hồ sơ hẹn hò trực tuyến, sau đó ghép đôi với người họ thích. Các nhà khoa học quét não khi người tham gia biết đối tượng đáp lại lời mời hoặc bị từ chối. Kết quả cho thấy não sử dụng hệ thống giảm đau tự nhiên, tương tự nhóm opioid, để phản ứng với tổn thương tinh thần và thể chất như bị từ chối. Hóa ra lời nói có thể gây tổn thương, ít nhất là khi bạn muốn hòa nhập và được chấp nhận.

Yếu tố văn hóa

Nguồn gốc sinh học khiến con người dễ bị tác động bởi cảm giác FOMO trong suốt lịch sử nhân loại vẫn còn hiện hữu. Là một phần không thể thiếu trong bản chất con người, FOMO đã được phản ánh trong nghệ thuật, kịch, phim ảnh, tôn giáo và văn hóa đại chúng suốt nhiều thế kỷ.

Hãy xem câu chuyện Sáng thế trong Kinh Thánh. Từ buổi bình minh của loài người, Adam và Eva chăm sóc Vườn Địa Đàng và tuân theo lời Chúa, không được ăn trái của Cây Trí Tuệ. Nhưng vì bị con rắn dụ dỗ - trái đó đẹp mắt và ăn vào sẽ biết thiện ác như Chúa - Eva đã phạm lỗi và bị trục xuất khỏi Vườn Địa Đàng. Đây là cái giá Eva phải trả vì FOMO.

Theo Kinh Thánh, Eva là người đầu tiên nhưng không phải cuối cùng chịu hậu quả của quyết định thiếu khôn ngoan. Những video người ta ăn ớt, quế hay uống sữa thu hút hàng trăm triệu lượt xem trên YouTube. Những trò này được tái hiện trong nhà hàng, tại nhà và sân chơi vì người ta thích đùa với lửa, đầu hàng trước FOMO và tham gia các thử thách ăn uống vô bổ. Họ cũng bị cám dỗ, không phải bởi con rắn, mà bởi cơ hội hòa nhập và theo trào lưu.

Yếu tố công nghệ

Lần cuối bạn không bị phân tâm là khi nào? Có lẽ là trước khi bạn sở hữu chiếc điện thoại thông minh đầu tiên. Từ đó, bất cứ khi nào rảnh rỗi, như khi xếp hàng hay mua đồ, bạn lại rút điện thoại ra. Bạn cài ứng dụng, viết email, lướt mạng xã hội, chơi game hay xóa tin nhắn. Bạn không dành vài phút để mơ mộng hay để tâm trí thư thái. Người Mỹ hiện nay dành hơn mười tiếng mỗi ngày để nhìn vào màn hình, chủ yếu trên thiết bị di động. Ngày nay, Internet chính là nguyên nhân gây ra FOMO. Nó kiểm soát bạn.

Điều gì đã thay đổi? Ba lực tác động mạnh mẽ đã tái định hình mối quan hệ giữa con người và công nghệ, thay đổi cách chúng ta tiếp nhận thông tin và kích hoạt bản năng nguyên thủy, biến FOMO thành một phần của tâm trí con người.

Thứ nhất, chúng ta đang sống trong một thời đại liên tục tiếp cận thông tin.

Thứ hai, cuộc sống của chúng ta thay đổi bởi sự gia tăng của siêu kết nối mà mạng xã hội mang lại.

Thứ ba, tất cả thông tin và khả năng kết nối này khiến bạn dễ dàng so sánh bản thân với người khác, dù họ ở ngay cạnh hay cách nửa vòng trái đất.

Nếu bạn nghĩ rằng điều này quá kịch tính, thì hãy nhớ rằng FOMO không phải là chuyện đùa. Nó có tác động nghiêm trọng đến bạn và xã hội, vì vậy bạn phải cảnh giác. Khi hiểu rõ về nguy cơ của FOMO, bạn sẽ nhận thấy dấu vết của nó ở khắp nơi. Bạn sẽ thấy các yếu tố bên ngoài thúc đẩy bạn quyết định theo cảm xúc thay vì lý trí, khiến bạn mất niềm tin vào trực giác của mình. Đây là bước đầu tiên để chống lại cuộc tấn công hàng ngày đang bao vây mọi giác quan của bạn.

Bài viết có sử dụng hình ảnh minh họa từ:

[1] FOMO A3, kích thước 29,7x42 cm, giấy 200g. Tác phẩm của Michael Jakobsen, 2017