Hòn đảo

Hòn đảo là phần đất được bao quanh hoàn toàn bởi nước nhưng không phải là lục địa; tuy vậy, không có kích thước chuẩn nào để phân biệt giữa hòn đảo và lục địa.

Điều 121 của Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển đưa ra định nghĩa 'hòn đảo' cụ thể hơn, theo đó hòn đảo 'là vùng đất tự nhiên có nước bao bọc, khi thủy triều lên vùng đất này vẫn ở trên mặt nước.'

Có thể phân loại hòn đảo tự nhiên thành hai nhóm chính là hòn đảo lục địa và hòn đảo đại dương. Ngoài ra, còn có hòn đảo nhân tạo.

Đại lục

Đại lục là một phần đất liền nằm trên mặt đất của một lục địa nào đó, ví dụ:

• Nằm trên mặt đất của châu Âu có đảo Anh, đảo Ireland, đảo Sicilia
• Nằm trên mặt đất của châu Mỹ có đảo Greenland
• Nằm trên mặt đất của châu Á có đảo Sumatra, đảo Kalimantan

Có một loại đảo lục địa đặc biệt được hình thành khi lục địa bị đứt gãy được gọi là đảo lục địa. Những đảo lục địa nổi tiếng là New Zealand (Bắc và Nam), đảo Madagascar.

Ngoài ra, còn có thể kể đến loại đảo hình thành từ vật chất lắng đọng trong quá trình thủy lưu chảy chậm. Trên biển, các hải lưu khiến cát lắng đọng trên thềm lục địa, tạo ra các đảo chắn. Tương tự, ở lưu vực của các con sông lớn hoặc sông lớn, có thể thấy một số đảo nhỏ nổi giữa dòng. Một số đảo này tồn tại tạm thời và có thể biến mất khi lưu lượng hoặc tốc độ dòng nước thay đổi, trong khi những đảo khác lại tồn tại lâu dài tại đó.

Đảo đại dương

Đảo đại dương là loại đảo không nằm trên thềm lục địa. Đa phần số đảo này được hình thành từ hoạt động núi lửa; một số đảo lại được tạo nên từ kiến tạo khi các bản địa di chuyển và đẩy đáy đại dương lên trên mặt nước, ví dụ như đảo Macquarie gần Nam Cực, trong khi những đảo khác lại được hình thành bởi san hô.

Đảo núi lửa

Đảo núi lửa là những hòn đảo được hình thành từ hoạt động của núi lửa, khi dung nham được phun ra. Lượng dung nham lớn được phun lên, rồi dần nguội, tạo nên những hòn đảo như hiện nay.

Các đảo đại dương có nguồn gốc núi lửa có sự đa dạng về cách thức hình thành.

• Loại đầu tiên được tìm thấy trên vòng cung của các đảo núi lửa. Những đảo này nổi lên từ các núi lửa khi mảng địa chất bị hút chìm xuống dưới một mảng địa tầng khác. Ví dụ: quần đảo Mariana, quần đảo Aleut và hầu hết Tonga thuộc Thái Bình Dương.
• Loại thứ hai hình thành khi vách đại dương bị đứt gãy và nổi lên từ mặt biển. Ví dụ: Iceland và Jan Mayen ở Đại Tây Dương.
• Loại thứ ba hình thành ngay trên các điểm nóng của núi lửa. Một mảng địa chất dịch chuyển lên từ các điểm nóng của núi lửa, sau đó bị nứt gãy, khiến dung nham phun lên và tạo thành chuỗi các hòn đảo. Sau một thời gian dài với ảnh hưởng của sự chuyển động của địa chấn và xói mòn, cuối cùng các đảo này sẽ chìm xuống và trở thành các ngọn núi biển. Sự di chuyển của mảng địa chất trên điểm nóng của núi lửa tạo ra một chuỗi các đảo nằm dọc theo hướng di chuyển của mảng địa chất, ví dụ như quần đảo Hawaii và quần đảo Australes thuộc Thái Bình Dương, Surtsey thuộc Đại Tây Dương.

Đảo san hô

Đảo san hô là loại đảo nhiệt đới được hình thành từ khung san hô và các sinh vật sống xung quanh. Loại đảo này thường xuất hiện ở các khu vực biển nông hoặc gần các đảo núi lửa.

Rạn san hô vòng, hay còn gọi là rạn vòng, là một hình thể đặc biệt gồm một vòng san hô rào bao quanh một vùng biển (phá nước) ở giữa. Theo Charles Darwin, cấu trúc này hình thành khi một đảo núi lửa bị xói mòn và chìm xuống biển, để lại vòng san hô đã phát triển xung quanh từ trước đó. Có nhiều rạn vòng chìm ngập dưới mặt biển khi thủy triều cao; trên phần cao của vòng san hô, có thể thấy những đảo thấp và phẳng nổi lên. Thuật ngữ 'đảo san hô vòng' được sử dụng thay cho rạn vòng, mặc dù không thể áp dụng cho toàn bộ cấu trúc của rạn san hô.

Trong biển Đông, có hai quần đảo chính là Hoàng Sa và Trường Sa. Mặc dù có nhiều rạn san hô (bao gồm cả rạn vòng), chỉ có một vài đảo san hô và đảo cát nhỏ. Việc sử dụng thuật ngữ 'đảo' một cách chưa chính xác có thể dẫn đến hiểu lầm về bản chất địa lý.

10 đảo lớn nhất thế giới

Đảo Việt Nam

• Bạch Long Vĩ
• Quần đảo Cát Bà
• Cồn Cỏ
• Quần đảo Hoàng Sa
• Lý Sơn
• Phú Quý
• Quần đảo Trường Sa
• Côn Đảo
• Phú Quốc
• Cù Lao Xanh