Huệ

Huệ còn được biết đến với tên gọi là dạ lai hương (thơm ban đêm) hoặc vũ lai hương (thơm khi mưa) (danh pháp hai phần: Polianthes tuberosa), là một loài hoa đặc biệt, thường nở vào ban đêm và có khả năng tỏa hương lúc tối với mùi hương ngào ngạt. Tại Việt Nam, hoa huệ thường được sử dụng trong các nghi thức cúng, lễ và được gọi là huệ ta, để phân biệt với loài hoa huệ trong bức tranh nổi tiếng 'Thiếu nữ bên hoa huệ', được biết đến là huệ tây (Lilium longiflorum), hay còn gọi là hoa loa kèn.

Đặc điểm

Hoa huệ thuộc họ Thùa (Agavaceae), có hình dáng giống như cây tỏi. Hoa huệ có hai loại chính, huệ đơn còn được gọi là huệ xẻ, có cây thấp và hoa ít. Huệ kép còn được biết đến với tên gọi là huệ tứ diện, có cây cao hơn, hoa nhiều hơn và bông hoa dài hơn.

Các loại hoa này có thể phân biệt thành nhiều loài, trong đó có huệ trâu, có chiều cao khoảng 1,5 - 1,6 mét và bông hoa dài. Huệ ta có bông ngắn, thường nở trên cây, mang lại mùi hương thơm dịu. Ngoài ra còn có loại huệ đỏ.

Hoa lily có màu trắng, đài hoa hình chuông, mùi hương thơm ngát, lan tỏa vào ban đêm. Nhiều người cho rằng hương thơm của hoa lily không tốt cho sức khỏe nên ít ai đặt hoa này trong phòng ngủ.

Cây hoa lily là loài cây thích ánh sáng, có hoa quanh năm. Tuy nhiên, hoa lily thường nở nhiều vào mùa hè, trong khi mùa đông thì ít hoa hơn và nhỏ hơn.

Hoa lily có cấu trúc cánh hoa khá đặc biệt, khi có độ ẩm cao, những nốt lỗ trên cánh hoa tự động mở rộng để dầu thơm thoát ra ngoài. Ban đêm, mặc dù không có ánh sáng mặt trời, nhưng độ ẩm không khí lại cao hơn, dẫn đến các nốt lỗ trên cánh hoa mở to để lan tỏa mùi thơm (tạo ra túi thơm). Điều này làm cho vào ban ngày, hoa lily chỉ lan tỏa mùi thơm nhẹ nhàng, nhưng vào ban đêm thì thơm ngát hơn.

Hoa lily tỏa mùi hương phụ thuộc vào độ ẩm không khí, vì vậy không chỉ vào ban đêm mà cả vào ban ngày, đặc biệt là khi trời mưa, khi độ ẩm không khí cao, hoa lily lại có mùi thơm dịu hơn.

Thói quen nở vào ban đêm của hoa lily đã hình thành qua quá trình tiến hóa. Hoa tỏa ra mùi hương để thu hút côn trùng thụ phấn và duy trì sự sống, do đó hoa lily thụ phấn chủ yếu nhờ vào côn trùng hoạt động vào ban đêm, đặc biệt là bướm đêm, vì thế phải nở vào ban đêm để thu hút loài côn trùng này.

Việc trồng trọt ở Việt Nam

Ở Việt Nam, hoa lily là loài hoa thường được sử dụng trong các nghi lễ và cúng với ít được sử dụng để tặng nhau. Để cắm hoa lily vào bình, người ta nên rửa sạch chân hoa và thay nước hàng ngày để giữ hoa tươi lâu. Thêm vài giọt thuốc tím hoặc đỏ vào nước cắm hoa để ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn gây hỏng hoa.

Hoa lily được trồng phổ biến tại miền Bắc và một số khu vực ở miền Trung. Loài hoa này thường được sử dụng nhiều trong các lễ hội và dùng để đi chùa sau khi tết âm lịch ở Việt Nam.

Hiện nay, lily được trồng chủ yếu tại các tỉnh phía Bắc Việt Nam, đặc biệt là các khu vực gần Hà Nội.

Việc sử dụng hoa lily trong các dịp lễ tết đã trở thành một thói quen tiêu dùng ở Việt Nam. Do đó, nhu cầu sử dụng hoa lily là rất lớn. Tuy nhiên, do quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, diện tích trồng hoa lily ngày càng thu hẹp, trong khi đó nhu cầu về hoa lily trên thị trường lại ngày càng tăng, làm cho giá hoa lily từ nhiều năm trở lại đây vẫn duy trì ở mức cao.

Nhiều nông dân ở các tỉnh lân cận TP.HCM đã chuyển sang trồng hoa lan để đáp ứng nhu cầu thị trường. Tại Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu có nhiều hộ dân đã thay đổi nhờ trồng hoa lan.

Hoa lan cũng được xem là nguyên liệu để chế biến một số món ăn giàu dinh dưỡng.

Ảnh minh họa