Hùng kê quyền

Hùng kê quyền (雄雞拳, quyền gà chọi), tại một số vùng địa phương còn được gọi không chính xác là Hồng kê quyền, là một bài quyền mô phỏng các chiêu thức của gà chọi, nằm trong danh sách 10 bài võ được Liên đoàn võ thuật cổ truyền Việt Nam công nhận qua các kỳ hội nghị chuyên môn toàn quốc.

Ba kỳ hội nghị chuyên môn của Liên đoàn võ thuật cổ truyền Việt Nam kéo dài hàng tháng, tập hợp hàng trăm võ sư và huấn luyện viên đại diện cho các võ đường và tỉnh thành trên toàn quốc, thể hiện sự nghiêm ngặt và tính chuyên môn cao khi nghiên cứu, thảo luận, lựa chọn và hoàn thiện các bài quyền đại diện cho võ thuật dân tộc. Trong số 9 bài quyền được thống nhất, có những bài đã tham gia các cuộc thi quốc võ ngày xưa. Hùng kê quyền được chọn ngay từ Hội nghị lần 1 tổ chức năm 1993 (cùng với ba bài khác là Lão hổ thượng sơn, Tứ linh đao và Roi Thái sơn), cho thấy giá trị đặc biệt của bài quyền này. Từ hội nghị này, lão võ sư Ngô Bông, mặc dù không sinh ra tại Tây Sơn Bình Định nhưng được công nhận là truyền nhân chính thức của Hùng kê quyền, đã được giao nhiệm vụ truyền dạy và phát triển bài quyền này trên toàn quốc.

Lịch sử

Theo truyền thuyết, bài quyền này do Nguyễn Lữ, em trai Nguyễn Huệ, sáng tạo để huấn luyện nghĩa binh trong giai đoạn đầu. Qua thời gian và sự suy tàn của triều đại Tây Sơn, bài quyền này đã dần bị lãng quên và ít được biết đến. Trong thời kỳ của sư trưởng môn phái Sa Long Cương Trương Thanh Đăng, bài quyền này cùng với Yến phi quyền do Nguyễn Huệ sáng tạo chỉ được dạy trong nội bộ và chưa được truyền ra ngoài. Hiện tại, cùng với những bài quyền được Liên đoàn võ thuật cổ truyền Việt Nam công nhận, bài quyền này đã được phổ biến rộng rãi trong các võ đường Võ cổ truyền Việt Nam.

Giới thiệu

Các bài quyền và binh khí trong võ thuật cổ truyền Việt Nam thường có lời giới thiệu được viết theo thể thơ để dễ nhớ và ghi khắc, phản ánh tinh thần văn hóa trong võ đạo. Hùng kê quyền cũng không phải là một ngoại lệ, với lời giới thiệu được thể hiện qua một bài thơ theo thể thất ngôn bát cú:

Nguyên văn:

Hai con gà giao đấu thử sức hùng

Hai chân cùng vung, mỏ đập lên

Chống lại thương vàng như Bạch Hổ

Đỡ kiếm bạc tựa Thanh Long

Tên độc xuyên cung, sức mạnh hơn trác

Rút lại một chiều, đợi bốn hùng

Nhảy, chạy, vượt, lặn khắp nơi

Nhẹ, cứng, mạnh, yếu hòa quyện.

Dịch nghĩa:

Hai chú gà chọi giao chiến để chứng minh sức mạnh

Hai chân cùng vung, móng sắc nhọn đâm xóc lên

Giữ vững phòng tuyến, thương vàng uy lực như cọp trắng

Canh giữ, kiếm bạc bén như rồng xanh

Mũi tên độc giấu kín từ mỏ gà (mổ thóc)

Quay đầu, đâm vào ngực kẻ địch

Nhảy, chạy, luồn lách, hụp xuống là các chiêu thức trời ban

Mềm dẻo, cứng rắn, mạnh mẽ, yếu ớt, tất cả đều hòa quyện trong bài quyền này.

Dịch thơ (Việt Hà):

Hai gà chọi nhau để tranh tài hùng mạnh

Đôi chân cùng vung, móng hất tung trời

Phòng thủ, thương vàng giống cọp trắng

Canh cửa, kiếm bạc như rồng xanh

Tên độc lẩn trong mỏ, âm thầm

Quay đầu, đâm ngực địch một cách quyết liệt

Chạy, nhảy, luồn lách, hụp xuống khắp nơi

Mềm, cứng, mạnh, yếu đều thể hiện rõ rệt.

Đặc điểm

Nguyễn Lữ, người vốn yếu đuối hơn các anh mình là Nguyễn Nhạc và Nguyễn Huệ, có tính cách hiền hòa, yêu thích sự thanh tịnh và thường giao du với các nhà sư Ấn Độ và Trung Quốc. Ông ưa học văn hơn là võ. Dù vậy, với vai trò là một trong những võ tướng của nghĩa quân Tây Sơn, ông đã học hỏi và thành thạo thập bát ban võ nghệ, đặc biệt là miên quyền và nhu quyền. Ông nhận thấy võ thuật Thiếu Lâm chủ yếu thiên về cứng rắn, không hoàn toàn phù hợp với thể chất của người Việt. Để học được môn phái Thiếu Lâm cần thời gian dài, trong khi nghĩa quân cần thành thạo võ nghệ nhanh chóng. Nguyễn Lữ cũng đam mê nghệ thuật chọi gà. Trong một dịp Tết, ông quan sát hai con gà chọi: một con to lớn, dũng mãnh và một con nhỏ nhắn nhưng linh hoạt. Con gà to lớn không thể chống lại sức tấn công liên tục, nhanh nhẹn của con gà nhỏ. Từ đó, ông rút ra bài học về sự bền bỉ và linh hoạt của nước mà con gà nhỏ thể hiện. Ông đã sáng tạo bài Hùng kê quyền, phù hợp với bản thân và thể chất người Việt, đáp ứng nhu cầu của nghĩa quân Tây Sơn trong giai đoạn đó. Bài quyền này nhấn mạnh tính linh hoạt, có thể đánh bại đối thủ mạnh hơn, cao hơn, lớn hơn, nhiều hơn và xa hơn.

Giống như những đòn tấn công mạnh mẽ của con gà chọi nhỏ nhưng nhanh nhẹn, bài Hùng kê quyền dùng ngón tay trỏ để đâm (nhất dương chỉ), mô phỏng mỏ gà, trong khi các ngón còn lại co lại như cựa gà. Kỹ thuật độc đáo này nhắm vào những điểm hiểm yếu của đối thủ như huyệt đạo, ngực và cổ. Bộ pháp của bài quyền linh hoạt, nhanh nhẹn và biến hóa khôn lường, giúp thực hiện các đòn tấn công hiệu quả, gây ra sát thương cực cao cho đối thủ.

Võ sư Ngô Bông, trên tạp chí Bình Định, đã ca ngợi sự tinh tế của bài Hùng kê quyền: Các đòn đánh của bài quyền Hùng Kê rất chính xác và biến hóa khôn lường. Tinh thần của bài quyền là sử dụng sức mạnh của nước để tấn công đối thủ. Nước chảy mạnh mẽ và không thể tránh được. Các đòn đánh của Hùng Kê cũng vậy, nó bao vây toàn diện, dùng ba đến bốn mũi tấn công vào một điểm, từ thấp lên cao, từ cao xuống thấp.

Vì sức mạnh vượt trội của bài quyền này, hiện nay nó thường chỉ được truyền dạy cho các học viên đã đạt trình độ cao, chẳng hạn như các huấn luyện viên.

• Bài Hùng kê quyền
• Video clip bài Hùng kê quyền trên trang Võ cổ truyền Việt Nam Lưu trữ 2008-01-15 tại Wayback Machine