Hùng Trần Anh

Hùng Trần Anh (sinh ngày 23 tháng 12 năm 1962) là một nhà làm phim người Pháp gốc Việt. Ông nổi tiếng với các tác phẩm về Việt Nam và phong cách thực hiện hiện đại độc đáo. Bộ phim Mùi đu đủ xanh của ông là đại diện duy nhất của điện ảnh Việt Nam từng được đề cử tại Giải Oscar cho Phim ngoại ngữ xuất sắc nhất. Năm 2023, ông giành giải Đạo diễn xuất sắc nhất tại Liên hoan phim Cannes với tác phẩm Muôn vị nhân gian.

Ông được xem là đạo diễn gốc Việt có ngôn ngữ điện ảnh xuất sắc và thành công nhất trong lịch sử điện ảnh quốc tế.

Tiểu sử

Trần Anh Hùng sinh ngày 23 tháng 12 năm 1962 tại Mỹ Tho (hoặc Đà Nẵng theo một số nguồn). Sau sự kiện 30 tháng 4 năm 1975, gia đình ông di cư từ Lào sang Pháp.

Đường sự nghiệp

Tại Pháp, Trần Anh Hùng học tại trường điện ảnh nổi tiếng École Louis-Lumière và hoàn thành khóa luận tốt nghiệp vào năm 1987 với bộ phim ngắn Người thiếu phụ Nam Xương (La Femme Mariée de Nam Xuong), lấy cảm hứng từ Truyền kỳ mạn lục của Nguyễn Dữ.

Sau Người thiếu phụ Nam Xương, ông thực hiện bộ phim ngắn Hòn vọng phu (La Pierre de l'Attente, 1991) trước khi ra mắt tác phẩm điện ảnh Mùi đu đủ xanh (L'Odeur de la papaye verte). Bộ phim này được ca ngợi vì phong cách thực hiện và hình ảnh đẹp về Việt Nam, Trần Anh Hùng nhận giải Caméra d'Or tại Liên hoan phim Cannes lần thứ 46 và giải César de la meilleure première œuvre tại giải thưởng César. Mùi đu đủ xanh cũng là phim duy nhất đại diện Việt Nam được đề cử Giải Oscar cho Phim ngoại ngữ hay nhất.

Thành công của Mùi đu đủ xanh giúp Trần Anh Hùng có điều kiện thực hiện phim lớn Xích lô (Cyclo), về đời sống khó khăn của người dân Thành phố Hồ Chí Minh. Bộ phim có sự tham gia của Lương Triều Vỹ, Như Quỳnh, Trần Nữ Yên Khê, và Lê Văn Lộc, được quay tại Thành phố Hồ Chí Minh với sự cho phép của chính quyền. Xích lô cũng giành giải Sư tử vàng tại Liên hoan phim Venezia lần thứ 52, khiến Trần Anh Hùng trở thành một trong những đạo diễn trẻ nhất đoạt giải tại liên hoan phim này. Ba bộ phim Hòn vọng phu, Mùi đu đủ xanh, và Xích lô đều được thực hiện với sự tài trợ của Christophe Rossignon (hãng phim Lazenecs).

Sau Xích lô, Trần Anh Hùng chuyển bối cảnh sang Hà Nội với Mùa hè chiều thẳng đứng (À la verticale de l'été, 2000). Phim kể về ba chị em gái và sự khám phá về cuộc sống gia đình sau cái chết của mẹ. Các diễn viên chính là Như Quỳnh, Lê Khanh và Trần Nữ Yên Khê. Phim được công chiếu tại hạng mục Un Certain Regard tại Liên hoan phim Cannes lần thứ 53.

Năm 2008, sau 8 năm gián đoạn, Trần Anh Hùng trở lại với bộ phim tiếng Anh đầu tiên I Come with the Rain. Tác phẩm có sự tham gia của các ngôi sao như Josh Hartnett, Lee Byung-hun, Kimura Takuya và Dư Văn Lạc, với vai nữ chính do vợ ông, Trần Nữ Yên Khê đảm nhận. Cùng năm, ông cũng được giao nhiệm vụ chuyển thể tiểu thuyết nổi tiếng Rừng Na Uy của Murakami Haruki thành phim, đánh dấu lần thứ hai ông tranh giải Sư tử vàng tại Liên hoan phim Venezia sau Xích lô.

Năm 2016, Trần Anh Hùng phát hành bộ phim Pháp đầu tiên Eternité, dựa trên tiểu thuyết L'Élégance des veuves của Alice Ferney, nhưng không đạt thành công như kỳ vọng. Đến năm 2023, ông trở lại Liên hoan phim Cannes lần thứ 76 với tác phẩm Pháp thứ hai Muôn vị nhân gian, có sự góp mặt của Juliette Binoche và Benoît Magimel. Bộ phim nhận được đánh giá cao từ giới phê bình và giúp ông giành giải Đạo diễn xuất sắc nhất.

Trong sự nghiệp của mình, Trần Anh Hùng đã được mời làm giám khảo chính thức tại Liên hoan phim Cannes lần thứ 49, Liên hoan phim Quốc tế Thượng Hải lần thứ 14 và Liên hoan phim Quốc tế Tokyo lần thứ 28.

Phong cách làm phim

Trần Anh Hùng tạo ra các bộ phim để khôi phục hình ảnh Việt Nam mà ông đã để lại khi di cư sang Pháp, đồng thời mang đến một cái nhìn khác về đất nước này trong bối cảnh phim về Việt Nam của điện ảnh Pháp và Mỹ đang chiếm ưu thế. Các tác phẩm của ông phản ánh kiến thức về ngôn ngữ và văn hóa Việt, cùng với kinh nghiệm từ những chuyến thăm Việt Nam.

Trần Anh Hùng chịu ảnh hưởng sâu sắc từ nền điện ảnh Pháp và các nghệ sĩ điện ảnh châu Âu và Nhật Bản như Bergman, Bresson, Kurosawa, Tarkovsky và Ozu.

Phong cách điện ảnh của Trần Anh Hùng có thể được tóm gọn bằng câu: Nghệ thuật là sự thật được che giấu. Ông từ chối phương pháp làm phim truyền thống, thay vào đó, áp dụng một ngôn ngữ điện ảnh mới, chú trọng vào cảm xúc của khán giả, khiến họ trải nghiệm phim không chỉ bằng lý trí mà bằng cảm giác cơ thể.

Cuộc sống riêng tư

Vợ của Trần Anh Hùng là Trần Nữ Yên Khê, diễn viên chính trong tất cả các tác phẩm của ông. Sự kết hợp của họ thường được so sánh với mối quan hệ giữa Củng Lợi và Trương Nghệ Mưu.

Danh sách các bộ phim

Phim dài

Phim ngắn

Danh sách giải thưởng

• Liên hoan phim Cannes - Camera Vàng cho Phim đầu tay xuất sắc
  1993 Mùi đu đủ xanh
• Giải César - Phim đầu tay xuất sắc nhất
  1994 Mùi đu đủ xanh
• Liên hoan phim Venezia - Sư Tử Vàng cho Phim xuất sắc nhất
  1995 Xích lô
• Liên hoan phim Cannes - Đạo diễn xuất sắc nhất
  2023 Muôn vị nhân gian

Ghi chú

• Robson, Kathryn (2005). Pháp và 'Indochina': Những biểu hiện văn hóa. Jennifer Yee. Lexington Books. ISBN 0739108409.
• Blum-Reid, Sylvie (2003). Gặp gỡ Đông-Tây: Điện ảnh và văn học Pháp-Á. Wallflower Press. ISBN 1903364671.
• Olds, Kris (1999). Toàn cầu hóa và khu vực châu Á-Thái Bình Dương: Các lãnh thổ tranh chấp. Routledge. ISBN 0415199190.

Các liên kết bên ngoài

• Tran Anh Hung trên IMDb
• Gary W. Tooze. “Anh Hung Tran”. Dvdbeaver.com.
• “Phỏng vấn Tran Anh Hung”. Septimovicio.com. ngày 19 tháng 5 năm 2008.