Hướng dẫn cách thức cúng giao thừa, bài văn khấn, và các nghi thức cúng chuẩn mực.

Cúng giao thừa là một phong tục truyền thống rất quan trọng đối với người dân Việt Nam. Vậy, làm thế nào để thực hiện cúng giao thừa đúng cách? Mâm cúng giao thừa cần những lễ vật gì? Những điều cần lưu ý trong đêm giao thừa là gì? Hãy tham khảo bài viết dưới đây để có một lễ cúng giao thừa hoàn hảo, đón một năm mới an khang thịnh vượng.

I. Nghi thức cúng giao thừa ngoài trời

Với nghi thức cúng giao thừa ngoài trời, bạn có thể chọn cúng mâm lễ mặn hoặc chay tùy vào điều kiện của mỗi gia đình.

1. Các lễ vật cần chuẩn bị

Mâm cúng giao thừa ngoài trời cần có các lễ vật như: hoa tươi, hương/nhang, vàng mã, sớ cúng Hành khiển, mũ giấy cánh chuồn, muối, gạo, xôi, gà luộc, hoa quả.

Ngoài các lễ vật chính, tùy theo điều kiện của gia đình, gia chủ có thể thêm vào những món ăn quen thuộc trong mâm cúng giao thừa.

2. Mâm cúng giao thừa đầy đủ các lễ vật

• Mâm lễ chay cúng ngoài trời gồm có: hoa tươi, tiền vàng mã, trầu cau, bánh kẹo, đèn/nến, nhang/ hương (3 – 5 nén), 1 chén nước, 1 chén rượu, bia hoặc nước ngọt đóng lon, sớ cúng quan Hành khiển, mũ giấy cánh chuồn, đĩa muối, đĩa gạo, đĩa xôi.
• Mâm lễ mặn cúng ngoài trời bao gồm: bánh chưng hoặc đĩa xôi gấc, gà trống luộc, đĩa hoa quả, khoanh giò lụa, tiền vàng mã, đèn/nến, trầu cau, đĩa muối, đĩa gạo, chén nước, chén rượu, lọ hoa tươi, mũ cánh chuồn, 3 – 5 nén nhang/hương.

3. Cách sắp xếp mâm cúng đúng hướng

Bạn có thể đặt mâm cúng theo hướng Nam hoặc Đông. Hướng Nam tượng trưng cho Hỷ Thần, còn hướng Đông là vị trí của Thần Tài.

Cách sắp xếp mâm lễ chay đúng cách

Bước 1: Chuẩn bị một bàn cúng sạch sẽ, trải khăn hoặc vải lên mặt bàn để đặt mâm cúng lên trên.

Bước 2: Sắp xếp mâm lễ theo các bước sau:

• Đặt bánh kẹo, đĩa xôi ở vị trí trung tâm mâm, sau đó xếp tiền vàng, gạo, muối vào hai bên.
• Chén rượu nên đặt phía trước mâm, bia hoặc nước ngọt đặt ở bên trái mâm lễ.
• Đèn hoặc nến nên để ở bên phải mâm lễ.
• Lọ hoa, sớ cúng và mũ cánh chuồn đặt ở một bên mâm lễ.
• Thắp nhang và đặt lên mâm hoặc có thể cắm vào chén gạo hoặc muối.

Cách sắp xếp mâm lễ mặn

Bước 1: Chuẩn bị bàn cúng và trải khăn hoặc vải sạch lên bàn.

Bước 2: Sắp xếp mâm lễ theo các bước sau:

• Đặt đĩa gà ở giữa mâm, đầu gà hướng ra ngoài, cho một hoa hồng đỏ vào miệng gà.
• Đặt bánh chưng bên cạnh đĩa gà, bóc bỏ lá và dây nhưng không cắt bánh (nếu dùng xôi thay bánh chưng thì cũng đặt tại vị trí tương tự).
• Đặt giò lụa cạnh bánh chưng, bóc lá và cắt thành khoanh tròn (không chia nhỏ).
• Đặt đĩa hoa quả phía sau đĩa gà và bánh chưng.
• Đặt đĩa gạo và muối cạnh đĩa hoa quả.
• Đặt trầu cau và vàng mã trên vành mâm.
• Đặt nước và rượu ở phía trước mâm lễ.
• Đặt mũ cánh chuồn phía sau hoặc bên cạnh mâm lễ.
• Đặt lọ hoa bên cạnh mâm lễ.
• Thắp hương và có thể cắm vào chén gạo, đĩa xôi, hoặc đặt dưới mâm cúng đều được.

4. Bài văn khấn giao thừa ngoài trời

Sau khi chuẩn bị xong mâm lễ, bạn sẽ thực hiện bài khấn cúng giao thừa. Dưới đây là văn khấn cúng giao thừa ngoài trời, trích từ sách “Văn khấn cổ truyền của người Việt”.

II. Hướng dẫn cúng giao thừa trong nhà

Cúng giao thừa trong nhà là một nghi lễ dành để tưởng nhớ tổ tiên và ông bà. Vì thế, việc thực hiện nghi lễ cúng giao thừa trong nhà cần tuân theo các quy chuẩn để cầu chúc may mắn, bình an cho gia đình.

1. Các lễ vật cần chuẩn bị

Mâm lễ cúng giao thừa trong nhà bao gồm: hương, hoa tươi, đèn/nến, bánh mứt Tết, mâm ngũ quả, xôi gấc, bánh chưng, và có thể chọn mâm cỗ chay hoặc mâm cỗ mặn.

2. Mâm cúng giao thừa đầy đủ cho gia đình

• Mâm lễ chay cúng giao thừa trong nhà bao gồm: bánh chưng hoặc bánh tét, bánh kẹo, mâm ngũ quả tươi, lọ hoa tươi, nhang/hương, đèn/nến, tiền vàng mã, sớ cúng giao thừa, mũ không cánh chuồn, trà hoặc rượu, trầu cau.
• Mâm lễ mặn cúng giao thừa trong nhà bao gồm: mâm cỗ mặn (gà trống luộc hoặc thịt chân giò luộc, xôi giò, bánh chưng, canh măng nấu xương), sớ cúng giao thừa, mâm ngũ quả tươi, tiền vàng mã, mũ không cánh chuồn, trầu cau, mứt Tết, lọ hoa, nhang/hương, đèn/nến.

3. Hướng dẫn cách sắp xếp đồ cúng

Việc cúng giao thừa trong nhà sẽ không trọn vẹn nếu bạn không biết cách trình bày mâm cúng sao cho đúng với phong tục truyền thống.

Bước 1: Chuẩn bị một bàn thờ rộng, trải khăn hoặc vải sạch lên trên.

Bước 2: Thực hiện các bước sắp xếp như sau:

• Đặt hoa tươi có mùi thơm và mâm ngũ quả tươi lên bàn thờ.
• Đặt lư hương ở phía trước bàn thờ, phía sau là 5 chung trà.
• Đặt bình hoa và đèn/nến hai bên bàn cúng.
• Bánh mứt được xếp ở giữa bàn.
• Bộ đồ thờ của các thành viên trong gia đình được để xung quanh bàn thờ.
• Chuẩn bị trang phục chỉnh tề, rót trà và rượu để làm lễ khấn.
• Tiến hành đọc bài văn khấn sau đó.
• Khi nhang/hương cháy được hơn một nửa, thực hiện lễ hóa vàng mã và đốt quần áo giấy của thần linh.

4. Bài văn khấn giao thừa trong nhà

Khi mâm cúng giao thừa trong nhà đã được chuẩn bị xong, gia chủ sẽ đọc bài văn khấn để mời tổ tiên, ông bà về hưởng lộc và cầu chúc một năm mới may mắn, an lành. Dưới đây là bài văn khấn được trích từ sách “Văn khấn cổ truyền của người Việt”.

III. Những câu hỏi thường gặp khi thực hiện cúng giao thừa

1. Cúng giao thừa nên làm ngoài sân hay trong nhà trước?

Theo truyền thống, việc cúng giao thừa ngoài trời nên được thực hiện trước, sau đó mới cúng trong nhà. Điều này mang ý nghĩa tiễn đưa năm cũ và đón chào năm mới, tiễn quan hành khiển cũ và đón quan hành khiển mới.

2. Cúng giao thừa ngoài sân có cần thiết trong chung cư không?

Nếu không gian trong chung cư hạn chế và không có sân vườn, gia chủ có thể chỉ cúng trong nhà. Tuy nhiên, nếu muốn cúng ngoài trời, có thể chọn khu vực sân chung của tòa nhà, tránh cúng ở các tầng trên hoặc trước cửa nhà mình.

3. Cúng giao thừa nên thực hiện vào thời gian nào?

Thông thường, lễ cúng giao thừa sẽ được bắt đầu từ 11 giờ đêm cho đến 1 giờ sáng (giờ Tý) của ngày cuối cùng của năm. Tùy vào năm, có thể cúng vào ngày 30 Tết hoặc chỉ vào 29 Tết. Đây là thời điểm lý tưởng để tổ chức lễ cúng. Gia đình nên thực hiện lễ cúng ngoài trời trước, rồi mới tiếp tục cúng trong nhà sau.

IV. Những điều cấm kỵ cần tránh trong đêm giao thừa

Như ông bà ta vẫn dạy, “Có thờ có thiêng, có kiêng có lành”. Giao thừa là một thời khắc thiêng liêng, đánh dấu sự chuyển giao giữa năm cũ và năm mới. Vì vậy, bên cạnh việc cúng giao thừa đúng cách, bạn cũng cần chú ý tránh những điều kiêng kỵ để đảm bảo một năm mới an lành và may mắn.

• Tránh nói những lời xui xẻo

Vào thời khắc đón năm mới, ông bà ta luôn kiêng kỵ những lời nói mang tính phủ định như “không có”, “không cần” hay những từ thể hiện sự thiếu thốn, sa sút như “thiếu”, “hết”.

Ví dụ, khi được mời ăn, nếu không muốn nhận thức ăn, bạn nên nói “con/cháu/em ăn đủ rồi” thay vì “con/cháu/em không cần” để tránh những lời nói mang tính phủ định.

Ngoài ra, những từ ngữ liên quan đến xui xẻo, mất mát, bệnh tật cũng cần được tránh tuyệt đối trong dịp này.

• Không gây cãi vã với bất kỳ ai

Trong đêm giao thừa và suốt ba ngày đầu năm mới, các thành viên trong gia đình nên tránh tranh cãi, xung đột. Ngay cả trong các buổi gặp mặt bạn bè, hãy kiềm chế và giữ gìn sự hòa nhã để không làm mất đi không khí vui vẻ của ngày Tết.

Bên cạnh đó, ngày đầu năm là lúc bạn nên hạn chế dùng những từ ngữ thô tục, bộc trực, dễ gây căng thẳng. Thay vào đó, hãy sử dụng lời nói dịu dàng, lịch sự, tạo không khí vui vẻ cho tất cả mọi người xung quanh.

• Tránh làm rơi vỡ đồ đạc hoặc gây tiếng động lớn khiến mọi người giật mình

Theo quan niệm cổ xưa, nếu làm vỡ đồ đạc vào đêm giao thừa hoặc ngày đầu năm, đó là dấu hiệu không may mắn. Những từ như “vỡ”, “bể” hay “đổ” đều mang hàm ý xui xẻo, liên quan đến sự chia ly, đổ vỡ, sẽ dẫn đến vận xui bám theo cả năm.

• Không nên ăn cháo trắng vào ngày đầu năm

Vào dịp Tết, đặc biệt là vào ngày mùng 1, còn gọi là ngày 'muôn thần tề tựu', việc thưởng thức những món ăn ngon, đầy đủ không chỉ thể hiện sự tôn kính đối với các vị thần linh mà còn là cách tri ân tổ tiên.

Theo truyền thống xưa, chỉ những gia đình nghèo khổ, thiếu thốn mới phải ăn cháo qua ngày. Do vậy, vào những ngày đầu năm mới, gia chủ không nên dùng cháo trắng trong bữa ăn đầu tiên của năm để tránh mang lại điềm xui.

• Tránh soi gương

Gương được cho là vật chứa đựng linh khí, có thể phản chiếu cả điều tốt lẫn điều xấu. Vì vậy, ông bà từ xưa khuyên không nên soi gương sau 6 giờ chiều để tránh nhìn thấy những hình ảnh không thuộc về thế giới dương gian. Đặc biệt trong đêm giao thừa, việc soi gương càng phải tránh, bởi vì nhiều người tin rằng điều này có thể khiến người ta nhìn thấy 'ma quái' và mang lại vận xui.

• Không làm đổ dầu

Trong đêm giao thừa khi đang thực hiện nghi lễ cúng, gia chủ cần chú ý không làm đổ dầu (dầu đèn, dầu máy), vì mùi dầu sẽ lấn át hương hoa, rượu, khiến 'ma quái' tỉnh dậy, dẫn đến tai họa và bệnh tật đến với gia đình.

• Tránh mặc trang phục màu trắng hoặc đen

Mặc dù màu trắng và đen là hai màu phổ biến trong tủ đồ của nhiều người, nhưng chúng lại là những màu sắc không được khuyến khích mặc vào dịp Tết, vì được cho là không may mắn.

Trong văn hoá Á Đông, màu trắng và đen thường mang ý nghĩa buồn bã, tang tóc, sự u ám. Những cảm xúc tiêu cực này cần tránh trong những ngày đầu năm mới. Thay vào đó, hãy chọn những màu sắc tươi vui, rực rỡ như đỏ, vàng, xanh để mang đến sự may mắn và thịnh vượng.

Trên đây là những hướng dẫn về cách cúng giao thừa đúng chuẩn Tết cổ truyền Việt Nam. Hy vọng qua bài viết này, bạn đọc sẽ hiểu rõ hơn về những phong tục ngày Tết và mang lại nhiều may mắn, thịnh vượng cho gia đình trong năm mới. Đừng quên theo dõi Mytour để cập nhật thêm những thông tin hữu ích khác.