Phân tích chi tiết bài Thực hành Tiếng Việt bài 3 Ngữ văn 6 tập 1 Cánh diều với tất cả các lời giải bài tập.
Câu 1
Giải câu 1 (trang 59 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Giải thích ý nghĩa của các từ chân, chạy trong các trường hợp sau:
Chân:
a. Tôi thở hổn hển, trán đẫm mồ hôi và khi leo lên xe, tôi rụng rời chân.
(Nguyên Hồng)
b.
Dù ai nói ngả nói nghiêng
Lòng ta vẫn vững như kiềng ba chân
(Ca dao)
c. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi tới chân núi Sóc.
(Thánh Gióng)
Chạy:
a. Thằng Khìn chạy lon ton quanh sân... (Cao Duy Sơn)
b. Xe chạy chậm chậm (Nguyên Hồng)
c. Vào Thanh Hóa đi tao chạy cho tiền tàu (Nguyên Hồng)
d. Bãi cát trắng phau, chạy dài hàng nghìn thước (Mộng Tuyết)
Cách thực hiện:
Đọc kỹ các ví dụ và trả lời.
Hướng dẫn chi tiết:
Chân:
a. Phần dưới cùng của cơ thể người hay động vật, dùng để nâng đỡ cơ thể, đi lại.
b. Phần dưới cùng của một vật, làm chân đế nâng đỡ.
c. Phần dưới cùng của một ngọn núi, tiếp giáp mặt đất.
Chạy:
a. Chỉ tốc độ đi của người, chạy nhanh.
b. Hoạt động phương tiện di chuyển.
c. Lo liệu khẩn trương để đạt được điều mong muốn.
d. Trải dài, kéo dài như một dải.
Câu 2
Giải câu 2 (trang 59 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Tìm thêm ba từ chỉ bộ phận cơ thể người và nêu một số ví dụ về sự chuyển nghĩa của chúng (chuyển sang chỉ bộ phận của vật).
Mũi: mũi dao, mũi súng, mũi đất, mũi quân, mũi thuyền,...
Cách thực hiện:
Tìm các từ chỉ bộ phận cơ thể người tương tự từ “mũi”.
Hướng dẫn chi tiết:
- Mắt: mắt dứa, mắt võng, mắt cây, mắt lưới…
- Chân: chân ghế, chân bàn, chân tường, chân trời, chân mây…
- Cổ: cổ chai, cổ lọ, cổ áo,…
Câu 3
Giải câu 3 (trang 59 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Tìm từ đa nghĩa, từ đồng âm trong các câu sau:
'Quýt nhà ai chín đỏ cây
Hỡi em đi học hây hây má tròn'
(Tố Hữu)
'Một nghề cho chín còn hơn chín nghề'
(Tục ngữ)
b. Cắt:
+ Nhanh như cắt, rùa há miệng, đớp lấy thanh gươm rồi lặn xuống nước
+ Giục đi cắt cỏ, vai tôi đã mòn
+ Bài viết bị cắt một đoạn.
(Hoàng Phê)
+ Chúng cắt lượt nhau suốt ngày, Trũi không chịu được
(Tô Hoài)
Cách thực hiện:
Nhớ lại kiến thức về từ đa nghĩa và từ đồng âm.
Hướng dẫn chi tiết:
a. Từ chín là từ đa nghĩa:
+ Chín đỏ cây: quả đã chín, có thể thu hoạch.
+ Một nghề cho chín còn hơn chín nghề: chín là thành thạo, giỏi.
b. Từ cắt là từ đồng âm:
+ Nhanh như cắt: chỉ một loại chim bay nhanh.
+ Cắt cỏ: làm cho đứt bằng vật sắc.
+ Cắt một đoạn: lược bỏ, bỏ đi, thu gọn.
+ Cắt lượt: thay phiên nhau, xen ngang.
Câu 4
Trả lời câu 4 (trang 60 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Tìm các từ mượn trong những câu dưới đây. Đối chiếu với nguyên dạng trong tiếng Pháp, tiếng Anh để biết nguồn gốc của những từ đó.
- Từ tiếng Pháp: automobile, tournevis, carton, sou, kespi, cable,...
- Từ tiếng Anh: TV (television), cent,....
a. Đó là lần đầu tiên tôi thấy ô tô
(Hon-da Sô-i-chi-rô)
b. Chọn lúc cả nhà không ai để ý, tôi lén lấy 2 xu để làm tiền lộ phí.
(Hon-da Sô-i-chi-rô)
c. Lúc đó tôi vô cùng cảm phục những chú thợ điện với túi đồ nghề gồm kìm, tuốc nơ vít cột ngang lưng trèo lên cột điện nối dây cáp.
(Hon-da Sô-i-chi-rô)
d. Khi tôi đọc sách, mọi thông tin đầu tôi rất chậm, nhưng khi xem ti vi bằng tai và mắt thì tôi cảm nhận mọi việc nhạy bén hơn nhiều.
(Hon-da Sô-i-chi-rô)
e. Tôi khẩn khoản xin cha mua cho tôi một chiếc mũ kết và tự tay tôi làm một cặp kính đeo mắt của phi công bằng bìa các tông.
(Hon-da Sô-i-chi-rô)
Phương pháp giải:
Đọc kĩ các ví dụ, lọc ra các từ láy và chọn từ ngữ để điền vào các nhóm.
Lời giải chi tiết:
Các từ mượn:
Câu |
Từ mượn |
Nước |
Từ nguyên dạng |
a |
Ô tô |
Pháp |
Automobile |
b |
Xu |
Pháp |
Sou |
c |
Tuốc nơ vít |
Pháp |
Tournevis |
d |
Ti vi |
Anh |
Television |
e |
Các tông |
Pháp |
carton |
Câu 5
Giải câu 5 (trang 60 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Có thể thay thế các từ mượn trong những câu ở bài tập 4 bằng các từ gốc Việt không? Vì sao?
Cách thực hiện:
Thử tìm các từ tương đương để thay thế và trả lời câu hỏi.
Hướng dẫn chi tiết:
Theo em, không thể thay thế các từ mượn trong bài tập 4 bằng từ gốc Việt vì:
- Tiếng Việt không có từ tương đương cho một số khái niệm và từ vựng.
- Quá trình hội nhập văn hóa dẫn đến việc tiếp thu ngôn ngữ từ các nền văn hóa khác.
Câu 6
Giải câu 6 (trang 60 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Đọc văn bản sau và viết một đoạn văn ngắn 4-5 dòng cho biết: Theo tác giả, khái niệm ngọt trong tiếng Việt được cảm nhận qua những giác quan nào?
Cách thực hiện:
Đọc kỹ văn bản, tìm từ “ngọt” và trả lời câu hỏi.
Hướng dẫn chi tiết:
Ngọt được cảm nhận qua năm giác quan:
- Vị giác: cảm nhận vị ngọt của trái cây chín;
- Khứu giác: cảm nhận mùi ngọt của trái cây;
- Thị giác: cảm nhận nắng vàng ngọt những ngày xuân;
- Thính giác: nghe tiếng hát ngọt ngào, giọng ngọt;
- Cảm giác: dao sắc ngọt, cắt nhẹ tay.
=> Nghĩa của ngọt đã thay đổi nhiều so với ban đầu.