Buzz
1. Nghị luận xã hội về tư tưởng và đạo lý là gì?
Nghị luận về tư tưởng và đạo lý là quá trình phân tích và thảo luận về các vấn đề liên quan đến hành vi, thái độ và ứng xử của con người trong xã hội. Đây là sự tổng hợp của nhiều lập luận nhằm làm rõ các vấn đề tư tưởng và đạo lý trong cuộc sống và các mối quan hệ xã hội hiện tại.
Đề bài nghị luận xã hội về tư tưởng và đạo lý rất đa dạng và thường thể hiện những quan điểm mang tính nhân văn, hướng con người đến những giá trị tốt đẹp. Có hai dạng đề bài chính: dạng yêu cầu rõ ràng về nội dung nghị luận và dạng đưa ra vấn đề nghị luận gián tiếp qua câu danh ngôn, ngạn ngữ, câu chuyện hay bài học cuộc sống. Học sinh cần đọc kỹ đề bài và nắm vững kỹ năng viết để đạt điểm cao.
2. Phương pháp viết bài nghị luận về tư tưởng và đạo lý
Dưới đây là hướng dẫn chi tiết để thực hiện bài nghị luận xã hội về tư tưởng và đạo lý:
Bước 1: Giải thích vấn đề
Ở giai đoạn này, học sinh cần trả lời các câu hỏi như: vấn đề là gì? Được hiểu như thế nào? Liên quan đến các khái niệm tư tưởng và đạo lý trong đề bài. Tiếp theo, cần giải thích cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng của các khái niệm này. Sau khi phân tích từ khóa và bối cảnh cụ thể, học sinh cần đưa ra nhận xét và quan điểm cá nhân. Đưa ra ý nghĩa nhân văn của tư tưởng đạo lý được đề cập và nêu rõ quan điểm của tác giả cũng như nhận xét cá nhân.
Bước 2: Phân tích vấn đề
Ở bước này, học sinh cần giải thích nguyên nhân và lý do. Phân tích và chứng minh sự đúng đắn của tư tưởng đạo lý trong xã hội và trong nhận thức cá nhân, đồng thời làm rõ sự phù hợp hoặc không qua các minh chứng từ thực tiễn. Đưa ra các bình luận và lập luận sâu sắc, kèm theo dẫn chứng cụ thể hoặc liên hệ với những tư tưởng đạo lý liên quan. Phân tích cần làm nổi bật ý nghĩa của tư tưởng đạo lý và thông điệp của đề bài.
Bước 3: Phản biện vấn đề
Để nâng cao chất lượng bài viết nghị luận về tư tưởng đạo lý, người viết nên thực hiện bước này. Dựa trên lý lẽ và chứng cứ đã trình bày, người viết có thể phản biện vấn đề bằng cách xem xét từ một góc độ trái ngược. Đây là bước thể hiện khả năng tư duy đa chiều và cách tiếp cận sáng tạo, giúp nâng cao chất lượng bài viết và điểm số.
Bước 4: Đánh giá và bình luận vấn đề
Sau khi phản biện, người viết cần đánh giá độ đúng sai và ý nghĩa của vấn đề trong bối cảnh hiện tại. Xem xét giá trị của bài học có còn sâu sắc và được bảo tồn hay không, và tác động của vấn đề đối với cá nhân cũng như nhận thức chung của xã hội.
Bước 5: Rút ra bài học và hành động từ vấn đề
Đây là bước quan trọng nhất trong bài nghị luận về tư tưởng đạo lý, nhằm kết luận về tính đúng đắn và bài học liên quan đến cuộc sống. Từ vấn đề được thảo luận, mỗi cá nhân sẽ rút ra bài học cho bản thân và đưa ra các luận điểm, luận cứ nhằm khuyên nhủ, cảnh báo và giáo dục xã hội.
3. Kỹ năng cần có khi viết văn nghị luận
Nghị luận về tư tưởng đạo lý:
- Kỹ năng phân tích đề bài
+ Để viết một bài luận nghị luận về tư tưởng đạo lý, cần phải phân tích kỹ lưỡng yêu cầu của đề bài, nội dung và phạm vi mà đề bài hướng đến. Việc phân tích đề bài giúp hiểu rõ các yêu cầu về nội dung, cách lập luận và phạm vi dẫn chứng, từ đó tránh việc lạc đề và viết lan man không vào trọng tâm.
+ Các bước phân tích đề bài: Đầu tiên, cần đọc kỹ đề bài, nắm rõ yêu cầu của đề, gạch chân những từ quan trọng mang tính gợi mở, tìm hiểu đề bài yêu cầu gì và xác định phương hướng giải quyết.
Cần trả lời các câu hỏi sau:
- Đây là dạng đề gì?
- Vấn đề cần giải quyết trong đề bài là gì?
Đề bài nghị luận về tư tưởng đạo lý thường xuất hiện dưới hai dạng phổ biến như sau:
- Đề nổi, nơi học sinh có thể dễ dàng nhận ra và gạch dưới luận điểm trong đề bài.
- Đề chìm, yêu cầu học sinh đọc kỹ đề bài, dựa vào ý nghĩa câu nói, câu chuyện, hoặc văn bản trích dẫn để xác định luận điểm.
- Kỹ năng xác định luận điểm và triển khai luận cứ:
Để viết một bài luận về tư tưởng đạo lý hoàn chỉnh, với đầy đủ luận cứ và lập luận, học sinh cần dựa vào dàn ý chung của loại bài nghị luận này để xác định các luận điểm, giúp bài viết mạch lạc và rõ ràng hơn. Thông thường, một bài văn nghị luận về tư tưởng đạo lý hoàn chỉnh sẽ bao gồm các luận điểm chính như sau:
- Luận điểm 1: Giải thích về tư tưởng đạo lý
- Luận điểm 2: Bình luận và chứng minh tư tưởng đạo lý, đồng thời phê phán các biểu hiện sai lệch liên quan đến vấn đề
- Luận điểm 3: Rút ra bài học từ vấn đề đã thảo luận
Để làm rõ luận điểm chính trong bài viết, cần bổ sung các luận điểm phụ nhằm củng cố và chứng minh cho luận điểm chính. Một bài văn có thể bao gồm nhiều luận điểm lớn, mỗi luận điểm lớn lại được làm rõ hơn qua các luận điểm nhỏ. Tùy thuộc vào đề bài, học sinh có thể triển khai số lượng luận điểm phụ nhiều hay ít.
- Nghị luận về các hiện tượng trong đời sống:
Kỹ năng phân tích đề bài
Sau khi đọc kỹ và gạch chân các từ ngữ quan trọng trong đề bài, học sinh cần xác định rõ: Hiện tượng được đề cập là gì? Nó thuộc loại tích cực hay tiêu cực, có đáng để học hỏi hay cần phải chỉ trích và phê phán.
- Yêu cầu về phương pháp: Các thao tác nghị luận chính cần thực hiện trong bài viết bao gồm Giải thích, chứng minh, bình luận, phân tích, bác bỏ, so sánh, và kết luận.
- Yêu cầu về phạm vi dẫn chứng: Bài viết cần dựa vào các ví dụ từ đời sống thực tiễn hoặc từ các tác phẩm văn học và nghệ thuật.
Kỹ năng xác định luận điểm và triển khai luận cứ:
Để đảm bảo bài viết có luận điểm rõ ràng và thuyết phục, học sinh cần xác định các luận điểm, luận cứ, và lập dàn ý trước khi viết. Cần nắm vững dàn ý chung và xây dựng dàn ý chi tiết cho bài viết. Thông thường, bài văn sẽ bao gồm các luận điểm sau:
- Luận điểm 1: Tình hình hiện tại của vấn đề
- Luận điểm 2: Nguyên nhân dẫn đến vấn đề
- Luận điểm 3: Ảnh hưởng của vấn đề đối với con người và xã hội
- Luận điểm 4: Giải pháp và bài học rút ra
Lưu ý: Khi viết văn nghị luận xã hội, cần chú ý các điểm sau:
- Tận dụng toàn bộ kiến thức để làm chủ bài viết, từ việc so sánh, phát triển ý tưởng đến việc áp dụng vào bài viết sao cho phong phú, sâu sắc, đầy đủ và súc tích, tạo ấn tượng tốt với người chấm.
- Cần nghiêm túc và tập trung trong quá trình viết, khác với nghị luận văn học, nghị luận xã hội yêu cầu người viết phải có nhận thức và kiến thức xã hội rõ ràng, và chủ động đề xuất quan điểm cá nhân.
