Buzz
1. Kiến thức về Sinh trưởng và phát triển ở động vật (Sinh học lớp 11, bài 37)
I. SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT: MỘT CÁI NHÌN MỚI
Sinh trưởng và phát triển ở động vật không chỉ đơn thuần là quá trình gia tăng kích thước và hình dạng. Đây là một chuỗi các biến đổi phức tạp liên quan đến số lượng tế bào, cấu trúc sinh học, và cả sự thay đổi trong hình thức và chức năng của các cơ quan. Quá trình này có thể được phân chia thành hai loại chính: phát triển không qua biến thái và phát triển qua biến thái.
II. PHÁT TRIỂN KHÔNG QUA BIẾN THÁI
Nhiều loài động vật, bao gồm cả con người, trải qua quá trình phát triển mà không phải trải qua bất kỳ giai đoạn biến thái nào. Một ví dụ rõ ràng là sự phát triển của con người.
Giai đoạn phôi thai
Khi quan sát sự phát triển của con người, chúng ta có thể chia thành hai giai đoạn chính. Giai đoạn đầu tiên là giai đoạn phôi thai, diễn ra trong tử cung của người mẹ. Trong giai đoạn này, các tế bào thụ tinh bắt đầu phân chia và phát triển thành các cơ quan như tim, gan, phổi và mạch máu, cuối cùng hình thành thai nhi.
Giai đoạn phát triển sau khi sinh
Giai đoạn tiếp theo, sau khi con người sinh ra, không trải qua bất kỳ sự biến thái nào. Trẻ sơ sinh có hình thái và cấu trúc gần giống với người trưởng thành, cho thấy sự phát triển của con người không qua biến thái là một quá trình mà các đặc điểm hình thái, cấu trúc và chức năng của con non tương đồng với người trưởng thành.
III. PHÁT TRIỂN QUA BIẾN THÁI
Phát triển qua biến thái hoàn toàn
Phát triển qua biến thái hoàn toàn là loại quá trình phát triển mà phần lớn các loài côn trùng trải qua, chẳng hạn như bướm, ruồi, và ong.
Chẳng hạn, quá trình phát triển của bướm có thể được chia thành hai giai đoạn chính: giai đoạn phôi và giai đoạn sau phôi.
- Giai đoạn phôi
Giai đoạn này xảy ra trong trứng đã thụ tinh, nơi các tế bào phôi bắt đầu phân hóa và phát triển thành các cơ quan của sâu bướm. Cuối cùng, sâu bướm sẽ thoát ra khỏi trứng.
- Giai đoạn hậu phôi
Giai đoạn hậu phôi là giai đoạn biến thái của bướm, trong đó sâu bướm chuyển hóa từ hình dạng sâu bướm sang dạng bướm trưởng thành. Sự khác biệt về cấu trúc và chức năng giữa sâu bướm và bướm trưởng thành là rõ rệt, với sâu bướm phải trải qua nhiều lần lột xác để hoàn tất quá trình này.
Phát triển qua biến thái hoàn toàn có nghĩa là ấu trùng có hình dạng, cấu trúc và chức năng khác hẳn với con trưởng thành và cần trải qua giai đoạn trung gian (như nhộng ở côn trùng) để chuyển hóa thành con trưởng thành.
Phát triển qua biến thái không hoàn toàn
Phát triển qua biến thái không hoàn toàn diễn ra ở một số loài côn trùng như châu chấu, cào cào và gián.
Chẳng hạn, quá trình phát triển của châu chấu có thể được chia thành hai giai đoạn: giai đoạn phôi và giai đoạn hậu phôi.
- Giai đoạn phôi
Trong giai đoạn phôi, xảy ra bên trong trứng đã thụ tinh, các tế bào phôi bắt đầu phân hóa và hình thành các cơ quan của ấu trùng. Sau đó, ấu trùng sẽ thoát ra khỏi trứng.
- Giai đoạn sau phôi
Giai đoạn này ở châu chấu có biến thái không hoàn toàn, khác với biến thái hoàn toàn. Ấu trùng châu chấu phát triển không hoàn chỉnh và phải trải qua nhiều lần lột xác (khoảng 4 – 5 lần), mỗi lần lột xác làm ấu trùng lớn lên rất nhanh. Sự khác biệt về hình thái và cấu trúc của ấu trùng giữa các lần lột xác kế tiếp nhau không lớn.
Biến thái không hoàn toàn có nghĩa là ấu trùng không phát triển hoàn chỉnh và cần trải qua nhiều lần lột xác để trở thành con trưởng thành.
2. Giải bài tập Sinh học 11 bài 37: Sinh trưởng và phát triển ở động vật
Bài 1 (trang 151 SGK Sinh 11): Phân biệt giữa sinh trưởng và phát triển.
Đáp án:
- Sinh trưởng ở động vật là quá trình cơ thể gia tăng kích thước nhờ vào việc tăng số lượng và kích thước của các tế bào.
- Phát triển ở động vật là quá trình bao gồm sinh trưởng, sự phân hóa (biệt hóa) tế bào và sự hình thành các cơ quan và hình thái của cơ thể.
Bài 2 (trang 151 SGK Sinh 11): Nêu tên một số loài động vật có sự phát triển không qua biến thái, qua biến thái hoàn toàn và qua biến thái không hoàn toàn.
Đáp án:
- Động vật không trải qua biến thái bao gồm cá chép, rắn, bồ câu, chó, mèo, chuột, ...
- Động vật trải qua biến thái hoàn toàn như cánh cam, bướm, bọ rùa,...
- Động vật phát triển qua biến thái không hoàn toàn bao gồm bọ ngựa, châu chấu, cào cào, chuồn chuồn, ếch, nhái, cóc, ve sầu,...
Bài 3 (trang 151 SGK Sinh 11): Tại sao sâu bướm lại gây hại nghiêm trọng cho cây cối và mùa màng, trong khi bướm trưởng thành lại không ảnh hưởng đến cây trồng?
Đáp án:
Sâu bướm tiêu thụ lá cây nhưng thiếu enzim tiêu hóa xenlulôzơ, khiến cho việc tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng kém hiệu quả. Do đó, sâu bướm cần ăn rất nhiều lá cây để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng. Ngược lại, bướm trưởng thành chủ yếu hút mật hoa, không gây hại cho cây trồng và còn hỗ trợ việc thụ phấn cho cây.
Bài 4 (trang 151 SGK Sinh 11): Phát triển của ếch (hình 37.5) thuộc loại biến thái hoàn toàn hay không hoàn toàn? Giải thích lý do.
Đáp án:
Quá trình phát triển của ếch là biến thái hoàn toàn vì ấu trùng (nòng nọc) có hình thái, cấu tạo và sinh lý hoàn toàn khác so với ếch trưởng thành.
3. Bài tập ứng dụng Sinh học 11 bài 37: Sinh trưởng và phát triển ở động vật
Câu 1: Kiểu phát triển của động vật qua biến thái hoàn toàn là loại phát triển mà giai đoạn non có hình dạng khác biệt so với con trưởng thành.
A. Cấu trúc của chúng tương tự như con trưởng thành, nhưng khác về mặt chức năng sinh lý.
B. Sinh lý hoàn toàn khác so với con trưởng thành.
C. Cấu trúc và sinh lý gần giống với con trưởng thành.
D. Cấu trúc và chức năng sinh lý tương tự như con trưởng thành.
Câu 2: Sinh trưởng của cơ thể động vật là quá trình gia tăng kích thước của cơ thể thông qua
A. Tăng kích thước và số lượng của các tế bào trong cơ thể.
B. Tăng trưởng của các hệ cơ quan trong cơ thể.
C. Sự phát triển của các mô trong cơ thể.
D. Sự phát triển của các cơ quan trong cơ thể.
Câu 3: Sinh trưởng và phát triển của động vật qua biến thái không hoàn toàn chỉ là sự phát triển của ấu trùng.
A. Hoàn thiện, qua nhiều lần biến đổi ấu trùng sẽ trở thành con trưởng thành.
B. Chưa hoàn thiện, qua nhiều lần biến đổi ấu trùng sẽ trở thành con trưởng thành.
C. Chưa hoàn thiện, qua nhiều lần lột xác ấu trùng sẽ biến thành con trưởng thành.
D. Chưa hoàn thiện, qua một lần lột xác ấu trùng sẽ trở thành con trưởng thành.
Câu 4: Biến thái là quá trình thay đổi
A. Đột ngột về hình thái và cấu tạo, nhưng dần dần về sinh lý của động vật sau khi sinh ra hoặc nở từ trứng.
B. Đột ngột về hình thái, cấu tạo và sinh lý của động vật sau khi sinh ra hoặc nở từ trứng.
C. Dần dần về hình thái và cấu tạo, nhưng đột ngột về sinh lý của động vật sau khi sinh ra hoặc nở từ trứng.
D. Dần dần về hình thái, cấu tạo và sinh lý của động vật sau khi sinh ra hoặc nở từ trứng.
Câu 5: Sinh trưởng của cơ thể động vật là gì?
A. Quá trình gia tăng kích thước của các hệ cơ quan trong cơ thể.
B. Quá trình mở rộng kích thước cơ thể nhờ vào sự tăng trưởng về kích thước và số lượng tế bào.
C. Quá trình gia tăng kích thước của các mô trong cơ thể.
D. Quá trình mở rộng kích thước của các cơ quan trong cơ thể.
Câu 6: Trong quá trình phát triển của động vật, phát biểu nào sau đây là chính xác?
A. Quá trình phân chia tế bào sinh dưỡng giúp tăng trưởng các bộ phận cơ quan trong cơ thể.
B. Quá trình phát triển bao gồm sinh trưởng, phân hóa tế bào và hình thành các cơ quan cũng như cơ thể.
C. Quá trình sinh sản, làm gia tăng số lượng cá thể qua thời gian.
D. Giai đoạn cơ thể phát dục, có khả năng sinh sản.
Câu 7: Trong quá trình sinh trưởng của động vật, phát biểu nào là chính xác?
A. Quá trình phát triển từ giai đoạn trứng cho đến khi con nở ra.
B. Sự gia tăng kích thước và khối lượng của cơ thể nhờ vào phân bào và tích lũy chất dinh dưỡng.
C. Giai đoạn cơ thể bắt đầu sản xuất tinh trùng và trứng để tham gia vào sinh sản.
D. Quá trình phân hóa chức năng của các bộ phận và cơ quan trong cơ thể động vật.
Câu 8: Những quá trình phát triển của cơ thể động vật gắn bó chặt chẽ với nhau là
A. Sinh trưởng và sự hình thành cấu trúc các cơ quan cũng như cơ thể
B. Sinh trưởng và sự phân hóa của tế bào
C. Sinh trưởng, phân hóa tế bào và sự hình thành cấu trúc của các cơ quan và cơ thể
D. Phân hóa tế bào và sự hình thành cấu trúc các cơ quan và cơ thể
Câu 9: Các giai đoạn trong quá trình phát triển của động vật đẻ trứng bao gồm
A. Giai đoạn phôi
B. Giai đoạn phôi và hậu phôi
C. Giai đoạn hậu phôi
D. Giai đoạn phôi thai và giai đoạn sau sinh
Câu 10: Trong quá trình phát triển của động vật, các giai đoạn liên tiếp trong giai đoạn phát triển phôi là:
A. Phân cắt trứng - Phôi vị - Phôi nang - Mầm cơ quan
B. Phân cắt trứng - Phôi nang - Phôi vị - Mầm cơ quan
C. Phân cắt trứng - Mầm cơ quan - Phôi vị - Phôi nang
D. Phân cắt trứng - Mầm cơ quan - Phôi nang - Phôi vị
