Hướng dẫn giải bài tập số 2 trong phần Nói và Nghe trang 8 của sách bài tập Văn lớp 10 - Kết nối kiến thức

Đề bài

Tạo dàn ý và thực hành diễn thuyết theo chủ đề sau: Hãy giới thiệu nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm truyện bạn ưa thích.

Hướng dẫn chi tiết

Học sinh có tự do chọn tác phẩm truyện ưa thích, có thể tham khảo bài viết dưới đây:

Dàn ý tham khảo phân tích truyện “Chữ người tử tù” (Nguyễn Tuân)  

* Bắt đầu: 

- Giới thiệu tổng quan về tác giả Nguyễn Tuân: một nhà văn tài năng, uyên bác.

- Tổng quan về tác phẩm “Chữ người tử tù”. 

* Nội dung chính: 

Ý 1: Tình huống đặc biệt trong truyện

- Nhân vật Huấn Cao, một tù nhân và viên quản ngục gặp nhau tại nhà lao, trở thành bạn tri âm trong hoàn cảnh không bình thường.

- Tình huống này làm nổi bật tính cách tốt đẹp của Huấn Cao, phản ánh lòng nhân ái và sự tốt lành có thể chiến thắng tất cả, dù ở nơi tăm tối và ác độc.

Ý 2: Tính cách độc đáo của nhân vật

* Nhân vật Huấn Cao

- Huấn Cao là một bản sao của Cao Bá Quát - một tác giả lỗi lạc trong thời kỳ cổ điển.

-  Huấn Cao được biết đến là một nghệ sĩ tài hoa:

+ Với “tay viết nhanh, chữ đẹp” và mỗi nét chữ của Huấn Cao đều chứa đựng ước mơ và hoài bão vĩnh cửu của con người.

+ “Chữ của ông Huấn cũng như một kho báu quý giá trong cuộc đời”.

→  Ngợi ca tài năng của Huấn Cao, Nguyễn Tuân đã phản ánh triết lý nghệ thuật của mình: tôn trọng những con người tài năng, trân trọng nghệ thuật chữ viết truyền thống của dân tộc

- Là một anh hùng kiên cường

+ Thể hiện qua các hành động: can đảm, không sợ trở ngại

+ Dù trong bất kỳ tình huống nào, vẻ dáng của anh vẫn luôn kiêu hãnh và mạnh mẽ

- Sở hữu phẩm chất trong trắng, đạo đức cao quý

+ Tôn trọng giá trị của chữ viết: không lấy vàng bạc làm phần thưởng, chỉ cho chữ

+ Đối với người quản ngục:

Trước khi hiểu được lòng tốt của người quản ngục, Huấn Cao bị coi là kẻ tầm thường, bị khinh rẻ: 'Cậu muốn gì từ tôi? Tôi chỉ mong có một điều. Là để nhà cậu đừng bước chân vào đây lần nào nữa'.

Khi nhận ra lòng tốt của quản ngục, Huấn Cao không chỉ truyền đạt tri thức mà còn xem hắn như tri kỉ, bạn đồng hành trung thành.

→ Huấn Cao là biểu tượng của sự hòa quyện giữa trí tuệ và tình cảm trong tâm hồn của một nghệ sĩ, của một anh hùng kiên cường dù bất kỳ khó khăn nào.

* Nhân vật quản ngục

- Một trái tim nhân từ và tốt lành.

- Có sở thích cao cả: sáng tạo chữ viết.

Ý 3: Hình tượng của chữ viết - “Một cảnh tượng chưa từng xuất hiện”

- Môi trường: phòng tối ẩm, bẩn bẩn.

- Thời điểm: buổi đêm tối.

- Đặc điểm:

+ Người tù cho chữ bị giam cầm, mang còng chân xiềng cổ nhưng vẫn tỏ ra vững vàng, tự do, trong khi quản ngục - người xin chữ trông thụt lùn, bị ràng buộc, thụ động.

+ Người tù cho chữ không tự do, mang còng chân xiềng cổ, nhưng vẫn kiên cường và tự do, trong khi quản ngục - người yêu cầu chữ viết trông nhỏ bé, bị ràng buộc, tùy thuộc.

+ Người bị kết án lại trở thành người khuyên bảo quản ngục.

- Sự đổi ngôi giữa hai vai trò:

+ Tầm quan trọng của lời khuyên của Huấn Cao: cái đẹp có thể nảy sinh ở những nơi tối tăm, nơi tội ác thống trị, nhưng không thể tồn tại cùng với cái xấu, cái ác. Con người chỉ xứng đáng được tận hưởng cái đẹp khi giữ vững tố chất đạo đức.

+ Tác dụng: lan tỏa tinh thần nhân văn cho con người.

→ Điều đáng kinh ngạc ở đây không chỉ là khả năng chơi chữ tinh tế, cao quý được thể hiện trong một môi trường u ám và bẩn thỉu, mà còn là việc người bị kết án, sắp phải chết lại có thể làm cho người quản ngục cảm thấy sâu sắc. Chính những điều này đã làm nên ánh sáng rực rỡ, vĩnh cửu cho hình tượng của Huấn Cao.

* Kết thúc: 

- Tổng quan về giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm:

+ Nội dung: Thể hiện thành công hình tượng Huấn Cao, một người nghệ sĩ tài hoa, tài tử mang trong mình tinh thần trong sáng, là biểu tượng cho phong cách người sống trong thời kỳ trước cách mạng. Điều này phản ánh quan điểm về nghệ thuật của Nguyễn Tuân.

+ Nghệ thuật đặc sắc: Tạo dựng tình tiết truyện độc đáo với bầu không khí cổ điển, sử dụng kỹ thuật tương phản đặc biệt tinh tế, và ngôn từ sắc bén, phong phú.

- Cảm nhận tổng quát của tác phẩm từ phía em.

Bài nói tham khảo:

Xin chào thầy cô và các bạn. Tôi là ............ học sinh của trường ............ 

Mỗi người khi đọc một tác phẩm truyện đều có thể có những cảm nhận, quan điểm riêng, và đánh giá về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm đó. Trong bài nói hôm nay, tôi muốn giới thiệu và đánh giá về nội dung và nghệ thuật của truyện ngắn “Chữ người tử tù” của nhà văn Nguyễn Tuân. 

Trước hết, tôi sẽ trình bày lý do tôi chọn tác phẩm “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân để giới thiệu đến các bạn. Thứ nhất, Nguyễn Tuân được đánh giá là “nhà văn lớn, một nghệ sĩ suốt đời đi tìm cái đẹp”, ông có vị trí và ý nghĩa quan trọng trong văn học Việt Nam. Trước cách mạng, ông thoát ly khỏi hiện thực, tìm về một thời kỳ vang bóng, trong tập truyện “Vang bóng một thời” là minh chứng rõ nhất cho phong cách của ông trước cách mạng. Trong đó, không thể không nhắc đến “Chữ người tử tù” với sự tôn trọng thú viết chữ tao nhã truyền thống. Thứ hai, truyện ngắn này được đánh giá là một tác phẩm gần như hoàn hảo, toàn diện. 

“Chữ người tử tù” được xuất bản trong tập “Vang bóng một thời” năm 1940, khi xuất hiện trên tạp chí Tao đàn với tên gọi “Dòng chữ cuối cùng”, sau đó được in thành sách với tựa đề “Chữ người tử tù”. Tác phẩm đã truyền đạt được tinh thần của tác giả cũng như giá trị nhân văn của nó. “Chữ” là biểu hiện của cái đẹp, cái tài sáng tạo ra cái đẹp, cần phải được tôn vinh, khen ngợi. “Người tử tù” là hình ảnh của cái xấu, cái ác, cần phải loại bỏ khỏi xã hội. Ngay từ tiêu đề đã chứa đựng những mâu thuẫn, tạo ra tình huống truyện éo le, gợi dậy sự tò mò của độc giả. Điều này làm nổi bật chủ đề tư tưởng của tác phẩm: tôn vinh cái đẹp, cái tài, khẳng định sự bất tử của cái đẹp trong cuộc sống.

Tác phẩm mô tả một tình huống gặp gỡ độc đáo, lạ diễn ra trong nhà tù, vào những ngày cuối cùng của người tử tù Huấn Cao, một người mang chí lớn và tài năng lớn nhưng không gặp thời. Hai nhân vật có đối nghịch trong vị thế xã hội: Huấn Cao là kẻ tử tù muốn lật đổ trật tự xã hội, còn quản ngục đại diện cho luật lệ, trật tự xã hội. Nhưng trong nghệ thuật, vị thế của họ lại hoàn toàn đảo ngược: Huấn Cao là người sáng tạo ra cái đẹp, còn quản ngục yêu và trân trọng cái đẹp. Mối quan hệ này đã tạo nên sự gắn bó chặt chẽ. Với tình huống độc đáo, câu chuyện phát triển hợp lý và logic, làm nổi bật chủ đề của truyện: Sự bất tử của cái đẹp, sức mạnh cảm hóa của cái đẹp.

Trong tác phẩm, Huấn Cao là người có tài viết chữ đẹp và nổi tiếng khắp nơi. Cái tài của ông được mọi người biết đến và tôn trọng. Có được chữ của Huấn Cao là niềm vui, niềm vinh dự lớn. Cái tài của ông đã đạt đến độ siêu phàm.

Không chỉ tài năng, vẻ đẹp của Huấn Cao còn là vẻ đẹp của thiên lương trong sáng: Ông luôn tôn trọng từng con chữ mình viết ra và không viết chữ cho bất kỳ ai chỉ vì uy quyền. Tấm lòng thiên lương của ông còn thể hiện trong việc ông đồng ý cho chữ viên quản ngục, thể hiện sự quý trọng cái đẹp, cái tài.

Trong Huấn Cao, ta thấy được vẻ đẹp của một con người có nghịa khí, khí phách hơn người. Ông dám cầm đầu cuộc đại phản, đối đầu với triều đình. Khi bị bắt, ông vẫn giữ tư thế hiên ngang và lạnh lùng đối diện với sự đe dọa. Vào thời điểm nhận tin dữ, Huấn Cao vẫn bình tĩnh, mỉm cười.

Đặc biệt, cảnh cho chữ là điểm nhấn đẹp nhất của tác phẩm, thể hiện sự thăng hoa của Huấn Cao trong việc sáng tạo. Huấn Cao không chỉ tập trung vào việc tạo ra những nét chữ tuyệt vời mà còn hiểu được tấm lòng của quản ngục, viết chữ dành tặng cho tấm lòng của họ trong những giây phút cuối đời.

Viên quản ngục mang một số phận bi kịch. Dù có tính cách dịu dàng và trọng những người thẳng thắn, ông phải sống trong môi trường tàn nhẫn của nhà tù. Sự cao đẹp của ông đối lập với hoàn cảnh khắc nghiệt đó. Tuy nhận thức về ki kịch của mình, nhưng ông vẫn giữ tâm hồn cao đẹp, của một người nghệ sĩ. Ông khao khát có được chữ của Huấn Cao, nhưng điều này không dễ dàng vì ông là quản ngục và Huấn Cao không phải ai cũng cho chữ.

Trong những ngày cuối của Huấn, quản ngục có hành động đặc biệt, biểu hiện lòng trọng người tử tù. Cả hai có vẻ đẹp tâm hồn được thể hiện rõ ở đoạn cho chữ. Việc quản ngục tổ chức một đêm xin chữ là điều đặc biệt chưa từng có. Ba nhân vật chứng kiến những nét chữ hiện ra, viên quản ngục sùng kính và vái người tù.

Tác phẩm đã sáng tạo tình huống độc đáo và xây dựng nhân vật đặc sắc. Mỗi nhân vật mang vẻ đẹp riêng, thể hiện khí phách và sự trọng người tài. Tác phẩm cũng tái hiện không khí cổ xưa và sử dụng bút pháp đối lập thành công.

Trong truyện, Nguyễn Tuân thể hiện niềm tin vào sức mạnh của cái đẹp và sự trọng trách của giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời bộc lộ lòng yêu nước. Việc xây dựng tình huống đắc sắc và sử dụng ngôn ngữ tài hoa đã tạo nên thành công cho tác phẩm.

Xin cảm ơn thầy cô và các bạn đã lắng nghe. Tôi rất vinh dự nếu có cơ hội được chia sẻ về nhiều tác phẩm truyện khác mà mọi người quan tâm.