Hướng dẫn phân tích bài thơ Câu cá mùa thu - Văn mẫu lớp 11

Phân tích chi tiết Câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến với 2 mẫu dàn ý cụ thể. 2 mẫu dàn ý này giúp người viết hiểu rõ nội dung chính, luận điểm và luận cứ, tránh việc lạc đề hoặc bỏ sót ý. Đồng thời, học sinh cũng nên tham khảo thêm các bài văn khác trong chuyên mục Văn 11. Chúc các bạn học tốt!

Phân tích Câu cá mùa thu - Mẫu 1

I. Giới thiệu

• Giới thiệu về tác giả Nguyễn Khuyến: Một nhà văn có ảnh hưởng sâu sắc từ triết lý Nho giáo, tác phẩm của ông thường tập trung vào đạo đức con người và lòng quân tử. Khi đối mặt với cuộc sống phức tạp, ông đã chọn cách ẩn mình và viết những tác phẩm thể hiện sự hòa hợp với thiên nhiên thanh bình.
• Bài thơ Câu cá mùa thu: Là một trong những bài thơ trong tập thơ thứ ba của tác giả, được sáng tác trong thời gian ông sống ẩn dật.

II. Phần Chính

1. Hai Điều Mấu Chốt

- Mùa thu mở ra hai hình ảnh đối lập nhưng lại hòa quyện một cách hài hòa: “ao thu”, “chiếc thuyền câu” nhỏ bé;

• Màu sắc “trong veo”: thể hiện sự dịu dàng, tinh khôi của mùa thu
• Hình ảnh: Chiếc thuyền câu bé tẻo teo ⇒ nhỏ nhắn
• Cách gieo vần “eo”: phản ánh sự giàu sức biểu cảm

- Từ ao thu ấy, tác giả nhìn ra mặt ao và không gian xung quanh ⇒ biểu hiện cho đặc trưng của vùng đồng bằng Bắc Bộ.

⇒ thể hiện sự xúc động của tâm hồn thi sĩ trước vẻ đẹp mùa thu và khí hậu của mùa thu, tạo cảm giác yên bình đặc biệt

2. Hai Câu Hành Động

- Tiếp tục miêu tả về mùa thu qua hình ảnh sắc nét:

• Sóng biếc: Gợi hình ảnh của sóng mà còn tái hiện màu sắc xanh mát và nhẹ nhàng, có thể là sự phản chiếu của bầu trời mùa thu trong xanh
• Lá vàng trước gió: Hình ảnh và màu sắc đặc trưng của mùa thu Việt Nam

- Sự di chuyển:

• nhẹ nhàng gợn sóng ⇒ di chuyển rất nhẹ nhàng ⇒ sự quan sát tinh tế của tác giả
• “mềm mại vèo lướt” ⇒ di chuyển êm dịu nhẹ nhàng ⇒ Sự nhận thức sâu sắc và tinh tế

⇒ Điểm đặc biệt rất riêng của mùa thu ở làng quê được thể hiện qua những hình ảnh giản dị, đó là “tâm hồn mộc mạc”

3. Hai câu phê phán

- Bức tranh mùa thu đẹp nhưng buồn bã và yên tĩnh:

• Không gian của cảnh mùa thu mở rộng cả về chiều cao và chiều sâu
• Tầng mây trôi: tạo cảm giác thanh nhẹ, thân thuộc gần gũi, yên bình, lặng lẽ.
• Màu xanh ngắt: màu xanh của mùa thu tiếp tục được sử dụng, nhưng không phải là màu xanh nhẹ nhàng, mát mẻ mà là màu xanh đậm trên diện rộng ⇒ đặc trưng của mùa thu.
• Hình ảnh làng quê với “đường xó xưa” hiện ra: hình ảnh quen thuộc
• Khách hiền hiên: Gieo vần “en” gợi sự yên tĩnh, cô đơn, lặng lẽ

⇒ Không gian của mùa thu trong vùng quê Việt Nam được mở rộng lên cao rồi lại trải dài vào chiều sâu, một không gian yên bình và thanh vắng

4. Hai câu kết

- Trong không gian mùa thu yên tĩnh, xuất hiện hình ảnh người dân câu cá với tư thế “Tựa gối buông cần”:

• “ Buông”: Thả xuống (nghĩa bóng) câu để thư giãn, ngắm cảnh mùa thu
• “Lâu chẳng được” : Không câu được cá

⇒ Kế bên đó là tư thế thoải mái, thong thả ngắm cảnh mùa thu, câu cá như một sở thích thư giãn tâm hồn ⇒ sự hòa hợp với tự nhiên của con người

- Từ đầu đến cuối bài thơ, không gì ngoài sự yên bình, đến khi câu cuối cùng mới vang lên tiếng động:

+ Âm thanh của cá “đớp động dưới chân bèo” → sự tập trung của nhà thơ trong không gian yên bình của mùa thu, nghệ thuật “miêu tả sự yên tĩnh bằng âm thanh vui vẻ”

⇒ Âm thanh rất nhẹ, rất êm dịu trong không gian rộng lớn, làm tăng thêm vẻ tĩnh lặng, “một cảm giác yên bình được tạo nên từ một tiếng động rất nhỏ”

⇒ Dù nói về việc câu cá nhưng thực ra không phải là vấn đề về câu cá, sự yên bình của cảnh vật khiến ta cảm nhận được nỗi cô đơn, uẩn khúc trong tâm hồn nhà thơ, đó là sự chia sẻ đầy đau buồn trước tình hình đất nước đầy đau thương

5. Nghệ thuật

• Bút pháp thuỷ mặc (sử dụng nét chấm phá) Đường văn và vẻ đẹp của tranh phong cảnh được hoàn thiện
• Sử dụng tài tình trong nghệ thuật
• Nghệ thuật miêu tả sự yên bình bằng âm thanh được áp dụng hiệu quả
• Cách sử dụng từ ngữ tinh tế và cách gieo vần “eo”

III. Kết bài

• Tiếp tục khẳng định những đặc điểm tiêu biểu về nội dung và nghệ thuật của bài thơ
• Bài thơ mang lại cho người đọc những trải nghiệm sâu sắc về một tâm hồn yêu nước mà sâu kín

Dàn ý phân tích Câu cá mùa thu - Mẫu 2

a. Mở bài

Giới thiệu về bài thơ Câu cá mùa thu và nhà thơ

b. Phần chính

*Hai câu chủ đề

'Ao thu se lạnh dòng nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo

• Ao thu là biểu tượng gần gũi với cuộc sống hàng ngày, cùng với tiết trời se lạnh và dòng nước trong veo
• Ảnh màu sắc của mùa thu tại vùng quê được thể hiện qua hai câu thơ

* Hai câu thực 'Sóng biếc theo làn hơi gợn tí, Lá vàng trước gió nhẹ nhàng khẽ đưa vèo'.

• Hình ảnh sóng biếc gợn nhẹ và hình ảnh lá vàng tĩnh lặng, cảm giác như những hình ảnh rất nhỏ bé
• Bầu không khí yên bình của mùa thu được tăng lên so với câu trước
• Tâm trạng rất nhạy cảm, tinh tế của tác giả

*Hai câu luận

'Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo'.

• Sự yên bình êm đềm
• Cảm giác huyền ảo, mơ màng
• Cảnh buồn, tĩnh lặng, lòng người nặng trĩu, luẩn quẩn không có lối thoát

* Hai câu kết 'Tựa gối buông cần đã lâu không có kết quả, Cá đâu đớp động dưới chân bèo'

• Một bức tranh thiên nhiên hài hòa
• Loại bỏ mọi suy tư về cuộc sống và thế gian

c. Kết bài

Diễn đạt cảm xúc của mình về bài thơ Câu cá mùa thu