Buzz
Phân tích sâu sắc về 5 khổ trong bài thơ 'Đất nước' của Nguyễn Đình Thi là một trong những bài văn mẫu xuất sắc nhất, thường đạt điểm cao trong các kỳ thi của các bạn học sinh giỏi. Việc phân tích 'Đất nước' khổ 5 sẽ giúp các bạn học sinh lớp 12 hiểu rõ hơn về tác phẩm.
Qua việc phân tích 5 khổ trong bài thơ 'Đất nước', chúng ta có thể cảm nhận được phần nào vẻ đẹp của phong cách nghệ thuật của Nguyễn Đình Thi. Bằng cách diễn đạt tuyệt vời qua những vần thơ hàm súc, biểu cảm và giàu hình ảnh, tác giả đã mô tả một cách tuyệt vời hiện thực chiến tranh và sự đau thương của dân tộc trong bom đạn quân thù. Ngoài ra, bạn có thể tham khảo thêm phân tích khổ 3 của bài thơ 'Đất nước' của Nguyễn Đình Thi.
Phân tích chi tiết 5 khổ bài thơ 'Đất nước' của Nguyễn Đình Thi, những phần hay nhất được tuyển chọn.
Có những khổ thơ khiến ta bồi hồi xúc động. Có những khổ thơ ngọt ngào, say đắm. Cũng có những khổ thơ đĩnh đạc, hào hùng. Và đôi khi, ta không thể quên được những khổ thơ đong đầy yêu thương và phẫn nộ:
'Những cánh đồng quê ấy rơi đầy máu,
Thép gai xuyên thấu bầu trời chiều
Những đêm dài quân bước chập chùng
Chợt lòng nhớ mắt người thương'.
'Đất nước' – Nguyễn Đình Thi
'Đất nước' là một trong những bài thơ quý giá nhất của Nguyễn Đình Thi, được viết trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Đây cũng là tác phẩm nghệ thuật xuất sắc nhất viết về chủ đề quê hương và đất nước trong thơ ca hiện đại của Việt Nam. Bài thơ đã ra đời sau nhiều giai đoạn sáng tác và phát triển (1948 – 1955). Các bài thơ như 'Đêm rừng', 'Sáng trong như sáng năm xưa' đã trở thành nguồn cảm hứng cho Nguyễn Đình Thi khám phá và thể hiện sự yêu quý đất nước một cách sâu sắc, đắm say.
'Đất nước' như một bản giao hưởng đa âm sắc kể về cảm xúc của mùa thu ở quê hương xưa và hiện tại. Đó là tiếng nói đắm đuối về vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên, là niềm kiêu hãnh về truyền thống bất khuất của dân tộc hào hùng. Bài thơ cũng là tiếng kêu gào, phẫn nộ trước sự xâm lược của kẻ thù đang hãm hại đất nước yêu dấu. Phần cuối của bài thơ thể hiện niềm tự hào của người chiến binh trước tư thế chiến đấu và chiến thắng vang dội 'nổi lên từ bùn đất, tỏa sáng rực rỡ!' của đất nước. Đoạn thơ bốn câu trên là trích đoạn từ phần thứ ba của bài 'Đất nước'.
Nhà thơ – người chiến sĩ – dường như đang nắm chặt khẩu súng 'hòa mình vào âm thanh của núi sông hàng nghìn năm', lắng nghe những tiếng vang của lịch sử, dòng họ 'rì rầm trong tiếng đất' từ xưa đến nay 'kể về': những trận Bạch Đằng, Chi Lăng, Đống Đa… không bao giờ phai mờ! Từ quá khứ xa xăm trở về hiện tại, câu thơ vang lên xé lòng, đầy cảm xúc:
'Những cánh đồng quê chảy máu'.
Cảnh tượng đau thương mà nhà thơ mô tả là mùa thu năm 1948, khi cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân Việt Nam đang diễn ra khốc liệt! Nhiều thành phố, nhiều vùng quê rộng lớn trên khắp đất nước đang bị quân Pháp chiếm đóng và hủy hoại. 'Những cánh đồng quê chảy máu' là biểu tượng cho đất nước thân yêu, những nơi quen thuộc của dân làng đang chịu đựng sự tàn bạo của quân thù, những người lính độc ác. Máu của những người nông dân bị giết đã chảy đầy các con đường, các cánh đồng... dưới những cơn bom đạn của kẻ thù. Xưa kia, trong thời kỳ hòa bình, đất nước là 'những cánh đồng thơm ngát...', 'xanh mướt bãi lúa, bên bờ dâu...', nhưng từ khi 'súng địch vang lên', mọi thứ đã biến thành tang thương, hỗn loạn với 'những cánh đồng quê chảy máu'. Dân ta bị quân Pháp tàn sát tàn bạo. Hai từ 'chảy máu' lên án hành động tàn bạo và chính sách của quân thù: giết chết, cướp phá, hủy hoại! Từ 'Ôi' diễn tả nỗi đau lòng, xót xa không thể nào diễn tả hết!
Từ cái nhìn tổng quan về cảnh đau đớn, về 'những cánh đồng quê chảy máu', nhà thơ nhìn về phía chân trời. Một cảnh tượng rất sâu sắc, độc đáo, và sáng tạo:
'Dây thép gai đâm nát trời chiều'.
Quân thù tàn bạo ra sức bắn giết, hủy hoại, chiếm đất, di dân. Bãi quân địch như nấm mọc khắp mọi nơi. 'Dây thép gai' cũng là một biểu tượng nói về các trại quân sự của kẻ thù, sự chiếm đóng dã man của quân cướp. Những hàng dây thép gai, hàng rào gai sắc nhọn bao quanh các trại quân sự không chỉ nhằm chống lại cuộc tấn công dữ dội của quân đội ta, mà còn 'đâm nát trời chiều'. Một cách miêu tả rất ấn tượng về tội ác và âm mưu xâm lược của quân Pháp. 'Nhiều trăm năm bình yên thoáng qua' là những chiều trang trí êm đềm với 'cánh cò trắng múa bay', có 'tiếng chuông quê xa vang đánh quán', có tiếng sáo mùa đồng dẫn trâu về làng… Nhưng giờ đây đã điều đó còn lại đâu? Cảnh chiều tàn trên quê hương đã và đang bị 'dây thép gai của địch' đâm nát. Nỗi đau từ đất trời như đang xé nát, đâm nát lòng người!
Ở đoạn đầu bài thơ, Nguyễn Đình Thi miêu tả về vẻ đẹp tươi mới và hùng vĩ của thiên nhiên Việt Nam với bầu trời xanh, những cánh đồng quê thơm ngát, những con đường bát ngát, những con sông đỏ nặng phù sa – tất cả đều 'của chúng ta'. Nhưng từ khi giặc xâm lược lan tràn tới nông thôn, thì 'chảy máu', bầu trời chiều tím của làng quê thì bị dây thép gai 'đâm nát', nỗi đau đớn, căm phẫn! Tác giả 'Đất nước' tạo ra sự đối lập, tương phản đầy ấn tượng: xưa và nay, hòa bình so với chiến tranh, vẻ đẹp thơ mộng so với sự phá hủy, tang tóc – để lên án sự tàn bạo của kẻ thù mà trời đất không dung tha, mọi người đều căm ghét! Sự kết hợp khéo léo giữa các biện pháp tu từ hoán dụ, cảm thán, thậm xưng, và tương phản đã tạo ra những dòng thơ giàu hình ảnh và cảm xúc. Thông qua đó, ta cảm nhận được tâm hồn của Nguyễn Đình Thi: sự tài năng, cảm xúc sâu sắc, ngôn từ chân thực, hình ảnh sáng tạo. Nhà thơ đã đưa người đọc đắm chìm trong thực tế đất nước ấy đầy khó khăn, mở ra một không gian nghệ thuật cho mọi người cùng suy ngẫm về dòng lịch sử và cuộc hành trình kiên cường của dân tộc. Và đó cũng là giá trị của sự độc lập và tự do để ta nhớ và tự hào!
Gần 150 năm trước, trong bài thơ 'Chạy giặc', Nguyễn Đình Chiểu đã tỏ ra tức giận và lên án quân thù xâm lược:
'Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây…
(…) Bến Nghé của tiền tan bọt nước,
Đồng Nai tranh ngói nhuốm màu mây…'
Có biết bao câu thơ đầy xúc động đã làm lòng người xao xuyến trong những năm tháng 'ra trận' của đất nước:
'Quê hương từ ngày ghê rợp
Giặc kéo lên ngùn ngụt lửa đốt cỏ
Ruộng khô
Nhà cháy
Chó kêu la
Lưỡi dao lê sắc máu
Điệp khúc bên dòng sông cạn…'
'Bên kia dòng sông Đuống' – Hoàng Cầm
Đó là những dòng thơ vĩnh cửu đã đi sâu vào lòng thời gian và lòng người, để ta khắc sâu trong tâm trí mãi mãi.
Câu thứ ba tả lên tâm trạng của người chiến sĩ khi bước ra trận địa:
'Những đêm dài hành quân nung nấu'.
Câu đầu tiên đề cập đến 'những cánh đồng quê chảy máu', câu thứ ba trong bài thơ nói về 'Những đêm dài hành quân nung nấu', từ cảnh tượng đau đớn mở ra thời gian căm hận, không chỉ một đêm, không chỉ mười đêm mà là 'những đêm dài'… Cấu trúc song hành, tái lặp hai lần từ 'những', chữ 'nấu' đồng âm với 'máu' (âm chân) tạo ra một giai điệu, một nhịp điệu trầm ấm đang nấu nướng tâm hồn của những chiến sĩ trên đường hành quân ra trận. 'Nung nấu' vì sự căm ghét dữ dội. Nòng súng nóng rực, lưỡi lê sắc nhọn đầy căm hận! Sự thù oán với quân giặc Pháp đã cướp đất nước nung nấu, tràn đầy lửa cháy, sôi sục trong lòng, không chỉ trong một thời gian ngắn mà kéo dài đến vô hạn 'Những đêm dài hành quân nung nấu'. Hai từ 'nung nấu' biểu hiện sâu sắc tình yêu quê hương của 'những người anh hùng - Đã đứng lên từ những kẻ mặc áo vải!'.
Càng nung nấu căm thù quân xâm lược nhiều hơn, lòng yêu quê hương đất nước càng sâu đậm. Những chiến sĩ ra trận nung nấu tinh thần, căm thù giặc khi chứng kiến đất nước tan hoang, tàn phá, 'những cánh đồng quê chảy máu…', chứng kiến 'những bóng thù hắc ám', những đồn giặc nổi lên với 'dây thép gai đâm nát trời chiều'. Câu thứ tư tiếp theo là một nét vẽ sâu sắc về tâm hồn của người chiến sĩ ra trận; đầy khám phá và sáng tạo:
'Bỗng nhớ về ánh mắt người yêu'.
'Nung nấu' căm thù và 'nhớ về' là hai biểu hiện của một tâm trạng, tạo nên sức mạnh chiến đấu và chiến thắng của anh Vệ quốc quân thời kháng chiến 9 năm chống Pháp. Anh nhận ra sức mạnh của tình yêu quê hương, với bao nỗi nhớ. Nhớ những cánh đồng, nhớ bãi mía nương dâu, nhớ giếng nước gốc đa, nhớ 'người tình chung'… 'nhớ về ánh mắt người yêu'. 'Ánh mắt người yêu' cũng là một hình ảnh hoán dụ rất đắt giá diễn tả vẻ đẹp duyên dáng của quê hương, của 'người tình chung' sau những lũy tre làng mà anh nhớ lắm:
'Vầng trán em mang đậm hơi thở quê hương
Mắt em tỏa sáng như giếng nước thôn làng
Tôi nhớ xứ Đoài mây trắng bồng bềnh
Em đã bao ngày nhớ thương?....'
'Ánh mắt từ Sơn Tây' – Quang Dũng
'Hồi ức về ánh mắt người yêu' với hàng loạt kỉ niệm đẹp của tuổi trẻ. 'Xa em năm nhớ - gần em mười thương'. Chàng trai ngày ấy nhớ quê hương như nhớ hương vị đậm đà của 'bát canh rau muống, quả cà giòn tan', nhớ 'ai rót nước bên đường hôm nao'. Anh lính Cụ Hồ từ bỏ nơi nơi chôn nhau, nơi 'nước mặn đồng chua', nơi 'đất cày lên sỏi đá', có người nhớ thầm 'Bầm ra ruộng cấy bầm run – Chân lội dưới bùn, tay cấy mạ non. Có người nhớ 'người vợ trẻ - mòn chân bên cối gạo canh khuya'. Chàng lính trẻ hào hoa trong đoàn binh Tây Tiến thì lại 'Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm'. Có hàng trăm nghìn kỷ niệm về quê hương, nhà cửa, và người thân thương: 'Anh bỗng nhớ em như đông về nhớ rét – Tình yêu ta như cánh kiến hoa vàng' (Chế Lan Viên), v.v…
Trở lại câu thơ 'bỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu', hai từ 'bồn chồn' nghĩa là lo lắng, không yên tâm (Từ điển tiếng Việt); diễn tả nỗi nhớ xôn xao, rung động, dâng lên như những đợt sóng vỗ mãi trong lòng. Đã có nỗi nhớ 'bồi hồi bồi hội'. Đã có sự vấn vương 'không yên một bề'. Đã có tâm trạng khao khát 'nhớ ai, ai nhớ, bây giờ nhớ ai…'. Câu thơ 'Bỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu' là một nét vẽ rất đẹp thể hiện tài hoa văn chương của Nguyễn Đình Thi. 'Nhớ' là nguồn cảm hứng phong phú và hình ảnh đẹp đã tạo nên những dòng thơ tuyệt vời của Nguyễn Đình Thi trong tập thơ 'Người chiến sĩ':
… 'Anh yêu em như anh yêu đất nước
Vất vả đau thương tươi thắm vô ngần
Anh nhớ em mỗi bước đường anh bước
Mỗi tối anh nằm mỗi miếng anh ăn'…
Trong tâm trạng nhớ quê, nhớ 'nguồn cội ông cha' (Hữu Loan), lại có cái riêng 'bỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu'. Có nỗi căm giận 'nung nấu', có nỗi nhớ 'bồn chồn' nên mới có sức mạnh chiến đấu và niềm tin thắng trận: 'Anh lại tìm em – Em mặc yếm thắm – Em thắt lụa hồng – Em đi trẩy hội non sông – Cười mê ánh sáng muôn lòng xuân xanh' (Hoàng Cầm).
Tình cảm là nguồn gốc của thơ ca, là nguồn cảm hứng sáng tạo của thơ ca. Thơ chỉ thực sự đẹp khi nó hút màu sắc, hương vị của đời sống thực tại – nảy mầm xanh tươi, đơm hoa kết trái dâng hương thơm, vị ngọt cho cuộc sống. Đoạn thơ của Nguyễn Đình Thi như một bông hoa đẹp nằm trong cành hoa đẹp, mang hơi thở sôi nổi của thời đại, mang tình yêu đất nước mãnh liệt của người Việt Nam trong ba ngàn ngày khói lửa.
Đọc đoạn thơ trên, ta nhận thấy phần nào vẻ đẹp của phong cách nghệ thuật của Nguyễn Đình Thi, một hồn thơ giàu cá tính sáng tạo. Hiện thực chiến tranh: đất nước điêu tàn, dân tộc đau thương trong bom đạn quân thù đã được diễn tả một cách tuyệt vời qua những vần thơ hàm súc, biểu cảm và giàu hình tượng.
'Cánh đồng quê chảy máu', 'Dây thép gai đâm nát trời chiều' là những hình ảnh thơ mới mẻ, độc đáo và hay, 'Bỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu' là một hình ảnh mang tính kế thừa sáng tạo, thể hiện một hồn thơ chiến sĩ cho ta nhiều rung cảm thấm thía.
Đọc 'Đất nước' của Nguyễn Đình Thi, tâm hồn ta được bồi đắp bao tình cảm đẹp trở nên trong sáng và phong phú, để ta yêu, để ta nhớ, ta sống lại và tự hào về những năm tháng hào hùng và oanh liệt với ngọn lửa Điện Biên thần kì của đất nước và dân tộc trong thời đại Hồ Chí Minh.
