Buzz
1. Thành phần biệt lập - thành phần tình thái
Hãy đọc các câu dưới đây (trích từ tác phẩm Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng) và trả lời câu hỏi (trang 18 sách giáo khoa Ngữ văn 9, tập 2):
a) Với lòng mong mỏi của anh, có lẽ anh nghĩ rằng, con sẽ lao vào lòng anh, ôm chặt cổ anh.
b) Anh quay lại nhìn con, lắc đầu nhẹ và cười. Có thể vì nỗi đau quá lớn đến mức không thể khóc, nên anh chỉ còn cách cười mà thôi.
1. Những từ ngữ in đậm trong các câu trên thể hiện nhận xét của người nói đối với sự việc như thế nào?
2. Nếu không có các từ ngữ in đậm đó, nghĩa của câu chứa chúng có thay đổi không? Giải thích lý do.
=> Đáp án:
1. Việc sử dụng từ ngữ như 'chắc chắn' cho thấy người nói rất tin tưởng vào sự việc được đề cập. Điều này không chỉ thể hiện sự tự tin mà còn mang lại sự rõ ràng và nhất quán trong cách họ truyền đạt ý kiến. Sự chắc chắn này đóng vai trò quan trọng trong việc truyền đạt thông điệp và đánh giá sự kiện.
2. Tuy vậy, nếu loại bỏ các từ ngữ in đậm, tính chất quan trọng của sự việc trong câu vẫn được giữ nguyên. Bản chất sự thật không thay đổi, cho thấy sự ổn định của sự kiện hay tình huống được nhắc đến. Điều này đặt ra câu hỏi liệu việc sử dụng các từ ngữ mạnh mẽ có thực sự cần thiết, hay chỉ là một yếu tố trang trí ngôn từ không quá quan trọng.
2. Thành phần biệt lập - thành phần cảm thán
Hãy đọc các câu dưới đây, chú ý các từ ngữ in đậm và trả lời câu hỏi (trang 18 sách giáo khoa Ngữ văn 9, tập 2):
a) Ôi, sao mà vui thế!
(Kim Lân, Làng)
b) - Ôi trời, chỉ còn năm phút nữa thôi!
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
1. Các từ ngữ in đậm trong những câu trên có chỉ định sự vật hay sự việc nào không?
2. Những từ ngữ nào trong câu giúp chúng ta hiểu lý do người nói kêu 'ồ' hoặc 'trời ơi'?
3. Các từ ngữ in đậm được sử dụng với mục đích gì?
=> Đáp án:
1. Các từ như 'ồ' và 'trời ơi' không chỉ đơn thuần là âm thanh thoáng qua; chúng là các hiện tượng ngôn ngữ đặc biệt, mở ra một thế giới phức tạp với sự kỳ diệu và sự tương tác sâu sắc với các sự vật hoặc sự việc mà chúng nhắc đến.
2. Khi nghe những từ này, chúng ta nhận ra rằng chúng không chỉ thể hiện sự ngạc nhiên hay bất ngờ. Thay vào đó, chúng như một cầu nối, mở ra phần tiếp theo của câu chuyện để khám phá lý do người nói thốt lên như vậy. Những từ này kích thích sự tò mò và làm nổi bật sự kiện hoặc tình huống.
3. Các từ in đậm như 'ồ' và 'trời ơi' không chỉ đơn thuần là cách gọi ai đó mà là công cụ mạnh mẽ giúp người nói thể hiện và chia sẻ cảm xúc và trạng thái tâm lý sâu sắc của mình. Chúng làm phong phú thêm cuộc trò chuyện và tăng cường sự sâu sắc trong việc truyền đạt.
3. Bài tập về thành phần biệt lập
Câu 1: (trang 19 sách giáo khoa Ngữ văn 9, tập 2). Xác định các thành phần tình thái và cảm thán trong các câu sau:
a) Nhưng cái này nữa thì ông sợ, có lẽ còn đáng sợ hơn cả những tiếng kia nhiều.
(Kim Lân, Làng)
b) Ôi chao, gặp một người như anh ta là một cơ hội hiếm có cho sáng tác, nhưng hoàn thành tác phẩm vẫn còn một chặng đường dài.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
c) Trong những giây phút cuối cùng, không còn sức lực để nói thêm điều gì, dường như chỉ có tình cha con là bất diệt, anh lôi cây lược từ túi ra, đưa cho tôi và nhìn tôi thật lâu.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
d) Ông lão đột ngột dừng lại, có vẻ như tự hỏi liệu lời mình có chính xác không. Lạ lùng thay, sao bọn người ở làng lại có thể thô lỗ đến mức ấy?
(Kim Lân, Làng)
=> Đáp án:
a) Thành phần 'có lẽ' không chỉ là một phần trong câu, mà còn phản ánh sự linh hoạt và sự do dự trong tâm trạng của người nói.
b) Ôi chao! Thành phần cảm thán này không chỉ là một tiếng kêu đơn thuần mà còn thể hiện sự ngạc nhiên mạnh mẽ hoặc sốc trước một sự việc hoặc tình huống đặc biệt. Đây là cách người nói truyền tải cảm xúc của mình một cách sinh động.
c) Thành phần 'hình như' không chỉ là một đánh giá thông thường. Nó biểu thị mức độ không chắc chắn về thông tin hoặc sự kiện, mở ra khả năng cho các dự đoán hoặc suy luận.
d) Khi sử dụng 'ngờ ngợ' hay 'chả nhẽ,' người nói không chỉ thể hiện sự phân vân mà còn sự ngạc nhiên và nghi ngờ sâu sắc, khi họ không thể ngay lập tức tin vào điều gì đó và cần thời gian để xem xét.
Câu 2: (trang 19 sách giáo khoa Ngữ văn 9, tập 2)
Hãy sắp xếp các từ dưới đây theo thứ tự từ ít đến nhiều độ tin cậy (hay độ chắc chắn):
có vẻ như, hình như, dường như, có lẽ, chắc là, chắc hẳn, chắc chắn.
(Lưu ý: các từ thể hiện cùng mức độ tin cậy thì xếp ngang nhau.)
=> Đáp án:
Theo thứ tự từ ít đến nhiều độ tin cậy là:
- Hình như / Dường như (văn viết) / Có vẻ như: Những từ này diễn tả sự dự đoán không rõ ràng, dựa vào cảm nhận hoặc thông tin không đầy đủ.
- Có lẽ: Từ này biểu thị một mức độ tin cậy nhẹ nhàng, chỉ là một suy đoán hay khả năng, nhưng vẫn thiếu sự chắc chắn.
- Chắc là: Đưa ra sự tự tin cao hơn trong việc đánh giá, nhấn mạnh rằng thông tin hoặc sự việc được đề cập có vẻ đúng.
- Chắc hẳn: Từ này nâng cao độ tin cậy, cho thấy sự rõ ràng và sự tự tin lớn về vấn đề đang được nói đến.
- Chắc chắn: Là mức độ tin cậy cao nhất, khẳng định sự chính xác tuyệt đối và không để lại chỗ cho sự nghi ngờ.
Câu 3 (trang 19 sách giáo khoa Ngữ văn 9, tập 2)
Xác định trong số các từ có thể thay thế nhau trong câu sau đây, từ nào gắn liền với trách nhiệm thấp nhất về độ tin cậy của sự việc được nói ra. Tại sao tác giả Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng) lại chọn từ 'chắc'?
|
Với lòng mong mỏi của anh, | (1) chắc (2) hình như (3) chắc chắn | anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh, sẽ ôm chặt lấy cổ anh |
=> Đáp án:
Trong ba từ 'chắc', 'hình như' và 'chắc chắn', 'chắc chắn' mang lại độ tin cậy cao nhất, trong khi 'hình như' thể hiện mức độ tin cậy thấp nhất. Tác giả chọn từ 'chắc' vì nó thể hiện một mức độ tin cậy cao hơn 'hình như' nhưng thấp hơn 'chắc chắn', cho thấy nhân vật có một sự dự đoán dựa trên sự quan sát và logic, nhưng không hoàn toàn chắc chắn về sự việc sắp xảy ra. Sử dụng từ 'chắc' cho thấy sự tự tin ở mức độ nhất định nhưng vẫn để ngỏ một chút sự không chắc chắn về thực tế cuối cùng.
Câu 4 (trang 19 sách giáo khoa Ngữ văn 9, tập 2)
Viết một đoạn văn ngắn diễn tả cảm xúc của bạn khi thưởng thức một tác phẩm nghệ thuật (như truyện, thơ, phim, ảnh, tượng,...) trong đó có ít nhất một câu sử dụng thành phần tình thái hoặc cảm thán.
=> Đáp án:
Khi tôi đọc lại 'Chiếc lược ngà' của Nguyễn Quang Sáng, cảm xúc trong tôi như bị một sức nặng vô hình đè xuống, làm nghẹn ngào. Tình cảm gia đình, được coi là giá trị thiêng liêng nhất, hiện lên trong câu chuyện với những đau thương không thể nào diễn tả hết. Những trang sách về tình cha con trong bối cảnh chiến tranh đầy mất mát và đau đớn khiến tôi cảm nhận sâu sắc. Tiếng kêu 'Baaaaaa' của bé Thu ở cuối truyện vẫn vang vọng trong lòng tôi, đó là tiếng kêu đầu tiên của một đứa trẻ cảm nhận được sự thiếu vắng tình cha, cũng như tiếng kêu cuối cùng trong cuộc đời cô bé. Tôi không thể không cảm thấy nỗi đau đớn này một cách sâu sắc.
Sự xót xa dâng trào trong tận sâu lòng tôi. Ôi quê hương yêu dấu! Một quê hương nhỏ bé, nhưng luôn phải gánh chịu và chống chọi trước sự xâm lược của kẻ thù. Khi tôi đọc đến những dòng cuối cùng của tác phẩm, tôi chỉ mong rằng đất nước nhỏ bé của chúng ta sẽ mãi được tự do và bình yên, để chúng ta có thể sống trong niềm vui và hạnh phúc, với nụ cười ấm áp của cha và vòng tay che chở của mẹ.
Tham khảo thêm: Thành phần biệt lập là gì? Các thành phần biệt lập, kèm ví dụ. Cảm ơn bạn đã chú ý.
