Hướng dẫn soạn bài Chùm ca dao về quê hương, đất nước trong SGK Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức với cuộc sống chi tiết

Nội dung chính

Trước khi đọc 1

Câu 1 (trang 90 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Quê hương đối với em là nơi nào? Hãy chia sẻ những ấn tượng đẹp đẽ và sâu sắc nhất của em về quê hương.

Gợi ý:

Hãy tự trả lời về quê hương của mình.

Hướng dẫn giải chi tiết:

- Gia đình em sống ở Hà Nội nhưng quê gốc của cha mẹ là vùng biển Thanh Hóa thân yêu.

- Đối với em, quê hương là nơi thiêng liêng, đẹp đẽ, nơi có nguồn cội và tổ tiên. Nơi đây chào đón em khi vừa cất tiếng khóc chào đời, với những cánh đồng bát ngát và triền đê dài, gắn liền với kí ức tuổi thơ. Quê em không phát triển kinh tế nhưng giàu tình người. Mỗi tháng bố mẹ đều đưa em về quê thăm ông bà nội, ngoại và họ hàng. Bố luôn dạy em, nếu ai không nhớ quê hương, người đó mãi mãi không lớn thành người.

Trước khi đọc 2

Câu 2 (trang 90 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Em thích bài thơ nào viết về quê hương? Hãy đọc diễn cảm một vài câu trong bài thơ đó. 

Gợi ý:

Nhớ lại những bài thơ đã biết hoặc từng nghe.

Hướng dẫn giải chi tiết:

- Em thích nhất bài thơ Quê hương của Đỗ Trung Quân.

- Đoạn thơ tiêu biểu:

                       Quê hương mỗi người chỉ một

                       Như là chỉ một mẹ thôi

                       Quê hương nếu ai không nhớ

                       Sẽ không lớn nổi thành người.

Sau khi đọc 1

Câu 1 (trang 92 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Đọc các bài ca dao 1,2 và cho biết: Mỗi bài ca dao có bao nhiêu dòng? Cách phân bổ số tiếng trong mỗi dòng thể hiện đặc điểm gì của thơ lục bát?

Gợi ý:

Quan sát và đếm số tiếng trong mỗi dòng

Hướng dẫn giải chi tiết:

- Trong bài thơ 1 và 2, mỗi bài ca dao có 4 dòng.

- Cách phân bổ số tiếng trong mỗi dòng thể hiện những đặc điểm của thơ lục bát:

+ Thơ lục bát là một thể thơ truyền thống của dân tộc Việt Nam, gồm các cặp câu thơ tạo nên một bài.

+ Câu đầu có 6 chữ, câu sau có 8 chữ, tiếp nối nhau cho đến hết bài.

Sau khi đọc 2

Câu 2 (trang 92 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Xác định cách gieo vần, ngắt nhịp và phối hợp thanh điệu trong các bài ca dao 1,2 dựa trên nội dung mục Tri thức ngữ văn ở đầu bài học.

Hướng dẫn giải:

Đọc lại mục Tri thức ngữ văn và trả lời câu hỏi này.

Lời giải chi tiết:

- Bài ca dao 1:

+ Cách gieo vần: vần của từ 'canh gà' với từ 'la đà'; từ 'ngàn sương' với từ 'mặt gương'.

+ Thanh điệu: từ 'đà', 'Xương', 'sương', 'Hồ' là thanh bằng; từ 'trúc', 'Võ', 'tỏa', 'Thái' là thanh trắc.

+ Nhịp thơ: 2/2/2

- Bài ca dao 2:

+ Cách gieo vần: vần của từ 'bao xa' với từ 'ba quãng đồng'; từ 'mà trông' với từ 'kìa sông'.

+ Nhịp thơ: 4/4

+ Thanh điệu: từ 'xa', 'đồng', 'trông', 'Cờ' là thanh bằng; từ 'Lạng', 'núi', 'lại' là thanh trắc.

Sau khi đọc 3

Câu 3 (trang 92 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy chỉ ra cách bài ca dao 3 biến thể so với hai bài trước, trên các phương diện: số tiếng trong mỗi dòng, cách gieo vần, phối hợp thanh điệu.

Hướng dẫn giải:

Sử dụng kiến thức về thể thơ lục bát để trả lời.

Lời giải chi tiết:

Tính chất biến thể của thơ lục bát trong bài ca dao số 3:

- Số tiếng trong mỗi dòng: 4 dòng, các dòng có số tiếng: 8/8/6/8.

- Cách gieo vần: vần của từ 'Ba' với từ 'Đá'; từ 'Dạ' với từ 'ba'.

- Cách phối hợp thanh điệu: từ thứ sáu và thứ tám: 'qua', 'Sình', 'chênh', 'tình' là thanh bằng; từ 'Dạ', 'ngả', 'vọng' là thanh trắc; tuy nhiên, từ 'Ba' là thanh ngang.

Sau khi đọc 4

Câu 4 (trang 92 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tác giả sử dụng biện pháp tu từ nào trong cụm từ “mặt gương Tây Hồ”? Hãy nêu tác dụng của biện pháp tu từ đó.

Hướng dẫn giải:

Nhớ lại các biện pháp tu từ đã học.

Lời giải chi tiết:

- Biện pháp tu từ ẩn dụ được sử dụng trong cụm từ “mặt gương Tây Hồ”

- Tác dụng:

+ Tăng hiệu quả diễn đạt, giúp lời thơ giàu hình ảnh và cảm xúc hơn.

+ Gợi lên cảnh sắc đẹp tuyệt của Hồ Tây, phẳng lặng, trong xanh như một tấm gương khổng lồ, tạo nên khung cảnh sáng lạn, làm nổi bật bài ca dao.

Sau khi đọc 5

Câu 5 (trang 92 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Cảm nhận của em về tình cảm tác giả dân gian gửi gắm trong lời nhắn nhủ Ai ơi đứng lại mà trông. Tìm các câu ca dao, tục ngữ sử dụng từ ai hoặc có lời nhắn ai ơi.

Hướng dẫn giải:

Sử dụng kiến thức và các câu ca để trả lời.

Lời giải chi tiết:

- Câu ca dao với lời nhắn nhủ 'Ai ơi' đầy tha thiết. Hai tiếng ấy như lời gọi chung dành cho tất cả người Việt Nam, nhắc nhở về lòng biết ơn cội nguồn, tình yêu quê hương đất nước.

- Một số câu ca dao, tục ngữ sử dụng từ 'ai' hoặc lời nhắn 'ai ơi':

 Ai ơi đứng lại mà trông

Kìa vạc nấu dó, kìa sông đãi bìa

Kìa giấy Yên Thái như kia

Giếng sâu chín trượng nước trong xanh.

Sau khi đọc 6

Câu 6 (trang 92 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Bài ca dao số 3 sử dụng từ ngữ và hình ảnh nào để miêu tả thiên nhiên xứ Huế? Những từ ngữ, hình ảnh đó giúp em hình dung như thế nào về cảnh sông nước nơi đây.

Hướng dẫn giải:

Dựa trên lời thơ trong bài để trả lời.

Lời giải chi tiết:

- Từ ngữ, hình ảnh miêu tả thiên nhiên xứ Huế trong bài ca dao số 3: con đò, lờ đờ bóng trăng, tiếng hò vang vọng.

- Những từ ngữ, hình ảnh đó giúp em hình dung về Huế như một vùng đất có phong cảnh thơ mộng, đẹp xinh. Mỗi địa danh (Chợ Đông Ba, Đập Đá, Vĩ Dạ, ngã ba Sình) đều hòa quyện trong dòng chảy ca dao. Cách miêu tả làm cho cảnh quan Huế thêm sống động, trữ tình, sâu lắng, và gắn bó với tâm hồn người.

Sau khi đọc 7

Câu 7 (trang 92 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Các bài ca dao trữ tình thường thể hiện trực tiếp tình cảm, cảm xúc của con người. Qua chùm ca dao trên, em cảm nhận được tình yêu quê hương, đất nước của tác giả dân gian như thế nào? 

Gợi ý:

Tổng hợp nội dung từ các bài ca dao trên.

Lời giải chi tiết:

Qua những bài ca dao trên, em cảm nhận được tác giả dân gian đã yêu mến và trân trọng vẻ đẹp của quê hương, đất nước. Đó là nỗi nhớ, niềm thương quê nhà khi xa xứ, vẻ đẹp của người lao động chăm chỉ, niềm tự hào về non sông, cảnh sắc thiên nhiên,... Tình yêu quê hương dạt dào như mạch nước ngầm luôn chảy âm ỉ, niềm tự hào về đất nước thấm qua từng câu chữ và nét bút.

Viết kết nối với đọc

Viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) trình bày cảm nhận của em về một địa danh nổi tiếng của quê hương, đất nước.

Gợi ý:

Viết đoạn văn theo yêu cầu và chọn một danh lam thắng cảnh mà em yêu thích.

Lời giải chi tiết:

Hồ Hoàn Kiếm, cầu Thê Húc, đền Ngọc Sơn là một trong những danh lam thắng cảnh nổi tiếng của Việt Nam, nằm ở trung tâm Hà Nội. Trải qua bao biến đổi, Hồ Hoàn Kiếm vẫn giữ được giá trị văn hóa, lịch sử từ ngàn xưa. Với nước hồ trong xanh, cầu Thê Húc cong vút màu đỏ bắc qua hồ, và đền Ngọc Sơn dưới bóng cây cổ thụ, nơi đây thu hút người dân đến cầu an và thưởng ngoạn. Hồ Hoàn Kiếm, cầu Thê Húc, đền Ngọc Sơn là điểm đến hấp dẫn, mang đậm nét đẹp văn hóa của đất nước.