Buzz
1. Chuẩn bị nội dung bài học
Câu hỏi trang 28 sách giáo khoa Ngữ Văn 6 - Tập 2:
Khi đọc văn bản thơ có yếu tố tự sự và miêu tả, các em nên lưu ý những điểm sau đây:
+ Xem xét kỹ lưỡng văn bản thơ để xác định câu chuyện được kể trong bài.
+ Nhận diện các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn bản, đồng thời chỉ rõ vai trò của chúng.
+ Phân tích những điểm đặc sắc về hình thức và nghệ thuật của bài thơ.
+ Nêu rõ ý nghĩa của bài thơ và cảm nhận của bạn sau khi nghiên cứu.
Đáp án:
Bài thơ mô tả một đêm mùa Đông giá lạnh trên chiến trường xa xôi, nơi anh chiến sĩ nhiều lần tỉnh dậy và thấy hình ảnh Bác Hồ ngồi trầm ngâm. Bác, vị Cha già vĩ đại, đang tận dụng thời gian yên tĩnh để suy nghĩ, nắm bắt tình hình, và chia sẻ những nỗi lo và tâm tư với đất nước và nhân dân.
Yếu tố tự sự trong văn bản thể hiện qua lời kể của anh bộ đội về những trải nghiệm đáng sợ và đêm Đông lạnh lẽo trên chiến trường, từ đó chứng kiến sự kính trọng và tâm tư sâu lắng của Bác Hồ.
Yếu tố miêu tả trong bài thơ được thể hiện qua ngôn từ, mô tả hình ảnh Bác Hồ như một biểu tượng của tương lai, với vẻ đẹp tâm hồn và sự hy sinh vô bờ, đồng thời thể hiện sự kính trọng và phẩm cách ngoại giao của Bác.
Tác giả đã chọn thể thơ năm chữ, tạo nên nhịp điệu sâu lắng và trữ tình, phản ánh tình cảm yêu mến và trách nhiệm của anh bộ đội đối với Bác. Bài thơ nổi bật với sự kính trọng và hy sinh cao cả của Bác Hồ, là bài học về lòng yêu nước và tình cảm gắn bó với những người chiến đấu vì tự do và độc lập.
Sau khi đọc bài thơ, em cảm nhận sâu sắc và tri ân sự hy sinh của các chiến sĩ, đặc biệt là Bác Hồ, người đã cống hiến cả cuộc đời để bảo vệ độc lập và tự do của dân tộc. Bài thơ là lời tưởng niệm và tôn vinh những anh hùng đã hy sinh vì đất nước, đồng thời giúp em hiểu rõ hơn về tình yêu và sự hy sinh của họ, góp phần tạo nên cuộc sống hòa bình và tự do ngày hôm nay.
Câu hỏi trang 28 sách Ngữ Văn lớp 6 - Tập 2:
Trả lời:
Nhà thơ Minh Huệ, tên thật là Nguyễn Đức Thái, sinh ngày 3 tháng 10 năm 1927. Ông là một trong những nhà thơ hiện đại nổi tiếng của Việt Nam, quê ở Bến Thủy, hiện là phường Quang Trung, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An - vùng đất với bề dày văn hóa và truyền thống lịch sử.
Sự nghiệp cách mạng của Minh Huệ gắn liền với sự nghiệp văn học của ông. Ông bắt đầu hoạt động cùng Việt Minh từ tháng 5 năm 1945 và đóng góp quan trọng trong việc giành chính quyền tại Nghệ An trong Cách mạng tháng Tám 1945. Sau khi quân Pháp tái chiếm Đông Dương, ông chuyển sang hoạt động tuyên truyền, văn nghệ và báo chí tại Nghệ An, khu Bốn và nhiều địa phương khác.
Minh Huệ bắt đầu sự nghiệp sáng tác văn học từ năm 1951, khi mới 24 tuổi. Ông giữ nhiều vị trí quan trọng như Chủ tịch Hội sáng tác Văn nghệ liên khu IV, Trưởng ban thơ, lý luận, phê bình; làm công tác văn học dịch tại Nhà xuất bản Văn học, và là Ủy viên Ủy ban hành chính kiêm Trưởng ty Văn hóa Nghệ An. Sau khi miền Bắc hoàn toàn thuộc về chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, ông tiếp tục học tập và tốt nghiệp đại học Văn. Minh Huệ được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam năm 1957, và trở thành Chủ tịch Hội văn nghệ Nghệ Tĩnh và Ủy viên Ủy ban Trung ương Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Việt Nam từ năm 1984 đến 1991.
Những tác phẩm đáng chú ý của Minh Huệ đã ghi dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả. Những tác phẩm tiêu biểu như 'Đêm nay Bác không ngủ' (1985), 'Tiếng hát quê hương' (1959), và 'Đất chiến hào' (1970) không chỉ thể hiện tài năng văn học mà còn phản ánh rõ nét tâm hồn và lòng yêu nước của ông. Minh Huệ cũng viết dưới các bút danh như 'Mai Quốc Minh' và 'Nguyễn Thái', cho thấy sự đa dạng và phong phú trong sáng tác của ông.
2. Trả lời câu hỏi đọc hiểu
Câu hỏi trang 29 sách Ngữ Văn lớp 6 - Tập 2: Chỉ ra vai trò của các từ láy trong khổ thơ thứ hai
Trả lời:
Các từ láy như 'trầm ngâm,' 'lâm thâm,' và 'xơ xác' trong khổ thơ thứ hai không chỉ mô tả tâm trạng của Bác Hồ mà còn làm cho bức tranh về cuộc sống và nội tâm của Bác trở nên sinh động hơn, dù trong hoàn cảnh khó khăn và thiếu thốn.
Từ 'trầm ngâm' thể hiện sự yên tĩnh và sâu lắng trong tâm hồn Bác Hồ, phản ánh trách nhiệm nặng nề của người lãnh đạo khi dành thời gian để suy tư về tình hình quân sự và dân cư. Từ này mang đến sự bình yên cho bức tranh, phản ánh sự tĩnh tại của Bác giữa những thử thách của cuộc chiến.
Từ 'lâm thâm' mở ra một góc nhìn sâu sắc về sự tận tâm của Bác Hồ trong việc tìm kiếm giải pháp cho cuộc chiến. Từ này không chỉ thể hiện sự sáng tạo mà còn cho thấy sự thấu hiểu sâu sắc về tâm hồn Bác, giúp người đọc cảm nhận rõ hơn về tình yêu đối với quê hương và nhân dân.
Từ 'xơ xác' mạnh mẽ miêu tả sự thiếu thốn và trần trụi của Bác Hồ trước những khó khăn. Từ này làm nổi bật sự khắc nghiệt của chiến trường, làm cho thể chất của Bác trở nên mong manh, đồng thời tạo sự tương phản với tinh thần mạnh mẽ và sự tập trung trong công tác lãnh đạo và quản lý chiến tranh.
Tóm lại, các từ láy trong bài thơ không chỉ làm rõ vẻ trầm tư và lo lắng của Bác Hồ trong hoàn cảnh khó khăn, mà còn làm phong phú thêm bức tranh về cuộc sống và tâm hồn của Người. Chúng làm nổi bật tầm nhìn, tư duy, cũng như lòng hi sinh và tình yêu của Bác dành cho dân tộc và quê hương.
Câu hỏi trang 29 sách Ngữ Văn lớp 6 - Tập 2: Xác định và nêu tác dụng của biện pháp tu từ trong dòng thơ số 11.
Trả lời:
Câu thơ 'Người cha mái tóc bạc' sử dụng ẩn dụ sâu sắc để khắc họa hình ảnh Bác Hồ. Ở đây, 'Người cha' không chỉ mô tả ngoại hình mà còn tượng trưng cho tình yêu thương và sự chăm sóc sâu sắc.
Từ 'Người cha' ám chỉ Bác Hồ, như một người cha chăm sóc và lo lắng cho những chiến sĩ như những đứa con của mình. Hình ảnh mái tóc bạc biểu thị cuộc đời đầy kinh nghiệm và hiến dâng, trong khi sự yêu thương và quan tâm của một người cha dành cho con cái là không thể phai mờ.
Câu thơ này không chỉ miêu tả hình dáng của Bác Hồ mà còn thể hiện sự quan tâm và tình yêu sâu sắc của Người đối với nhân dân và chiến sĩ, biểu hiện lòng hy sinh và tình cảm vô bờ của Bác đối với đất nước.
Câu hỏi trang 30 sách Ngữ Văn lớp 6 - Tập 2: Các từ 'đinh ninh', 'phăng phắc' giúp em hình dung hình ảnh của Bác như thế nào?
Trả lời:
Trong đêm tĩnh mịch, giữa màn đêm đen, Bác Hồ ngồi sâu lắng, tập trung vào việc suy ngẫm về những vấn đề trọng đại của dân tộc. Hai từ láy 'trầm ngâm' vẽ nên một hình ảnh rõ nét về sự yên bình và tâm trạng của Bác.
Bác Hồ như một bức tượng trong bóng tối, với tư thế vững chãi và dáng vẻ uy nghi. Đôi mắt của Người tỏa sáng trong đêm, thể hiện sự tập trung và trí tuệ. Tâm hồn Bác tràn đầy trách nhiệm và quan tâm đối với dân tộc, và Người đang nỗ lực hết sức để tìm ra giải pháp cho những thử thách mà đất nước đang phải đối mặt.
Tâm trạng sâu sắc và sự tập trung của Bác Hồ được thể hiện rõ qua 'đêm không ngủ.' Trong khoảnh khắc này, Bác là hình mẫu của sự đoàn kết, tình yêu và sự hy sinh vì dân tộc. Đây là hình ảnh chân thực, rạng ngời và tận tâm của Nhà lãnh đạo vĩ đại, khắc họa một bức tranh tâm hồn đẹp và ấn tượng.
Câu hỏi trang 31 sách Ngữ Văn lớp 6 - Tập 2: Khổ thơ này thể hiện tâm trạng của ai?
'Trời đang mưa nhỏ hạt'
Chẳng biết làm sao để tránh ướt'
Đau lòng và nôn nóng hơn bao giờ hết'
Chỉ mong trời sáng nhanh chóng'
Trả lời:
Khổ thơ này phản ánh sự trĩu nặng trong lòng Bác Hồ khi nghĩ đến những người dân công phải vật lộn với cái lạnh ngoài rừng vào đêm khuya.
Dưới ánh tối dày đặc, tâm hồn Bác như một vòm trời chứa đầy sự quan tâm và nỗi lo cho nhân dân. Mỗi hơi thở của Bác trở thành nguồn động viên mạnh mẽ cho những người đang chịu đựng trong rừng sâu.
Những câu thơ này vẽ nên một bức tranh bi tráng, với ánh mắt Bác Hồ xuyên qua màn đêm, nhớ về những vùng đất xa xôi, cánh đồng rộng lớn, và ngọn đèn ấm áp của tinh thần kiên cường.
Tâm trạng của Bác thể hiện sự đồng cảm sâu sắc và sự hy sinh không ngừng nghỉ của một lãnh đạo vĩ đại, người luôn chia sẻ nỗi đau và khó khăn của nhân dân trong cuộc chiến vì tự do.
Câu hỏi trang 31 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Xác định cách gieo vần của hai khổ thơ cuối.
Trả lời:
Cách gieo vần trong hai khổ thơ cuối tạo ra một điểm nhấn âm nhạc và tinh tế, như một nốt nhạc cuối trong một bản hợp ca tình yêu. Chữ cuối dòng 2 vần với chữ cuối dòng 3 ("hồng-mông"), tạo sự liên kết và sự nhất quán âm nhạc. Nhưng khổ thơ cuối đặc biệt hơn, khi chữ cuối dòng 3 vần với chữ cuối dòng 4 ("tình-Minh"), tạo ra một sự hoàn thiện và kết nối mạnh mẽ hơn giữa tình yêu và tên của người mà Bác Hồ yêu quý - Hồ Chí Minh. Điều này thể hiện sự sâu sắc của tình yêu và lòng kính trọng của Bác Hồ đối với Hồ Chí Minh, và đồng thời tạo nên một sự tương phản âm nhạc đầy ấn tượng.
3. Luyện tập
Câu 1 trang 31 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Bài thơ có những nhân vật nào? Tìm các chi tiết liên quan đến hoàn cảnh xuất hiện của các nhân vật. Kể lại câu chuyện trong bài thơ dựa theo trật tự thời gian (khoảng 9-10 dòng)
Trả lời:
.....................................................................................
.....................................................................................
.....................................................................................
Câu 2 trang 31 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Liệt kê các chi tiết thể hiện tình cảm của Bác đối với các chiến sĩ và dân công. Chi tiết nào để lại ấn tượng sâu sắc nhất với em?
Trả lời
- Các chi tiết bày tỏ tình cảm của Bác dành cho các chiến sĩ và dân công
'Bác lặng lẽ đến từng chiếc chăn'
'Từng người, từng người một'
'Sợ rằng cháu bị lạnh'
'Bác bước nhẹ nhàng.'
Bác cảm thấy thương đoàn dân công
Đêm nay phải ngủ ngoài rừng
Rải lá cây để làm chiếu
Áo manh phủ làm chăn
Càng thương lại càng sốt ruột
Ước trời mau sáng
Em đặc biệt thích chi tiết: “Sợ cháu mình giật thột, Bác nhẹ nhàng nhón chân”
Câu 3 trang 31 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Tìm các chi tiết thể hiện tình cảm của anh đội viên dành cho Bác Hồ (từ dòng 1 đến dòng 44). Chi tiết nào làm em cảm động nhất?
Trả lời:
Các chi tiết thể hiện tình cảm của anh đội viên dành cho Bác Hồ
Anh đội viên chăm chú nhìn Bác
Nhìn càng lâu càng thấy thương
Người cha với mái tóc bạc
Đốt lửa để anh có chỗ nằm
Bác ơi! Bác vẫn chưa ngủ à?
Bác có thấy lạnh không?
Không biết phải nói gì thêm
Anh lo lắng vì Bác có thể bị ốm
Lòng anh cảm thấy rối bời
Anh bỗng giật mình hoảng hốt
'Anh gấp gáp và nài nỉ'
'Niềm vui tràn ngập trong lòng'
'Anh thức suốt đêm cùng Bác'
- Chi tiết khiến em xúc động nhất là: “- Bác ơi! Bác chưa ngủ/Bác có thấy lạnh không?”
Câu 4 trang 32 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Câu thơ “Đêm nay Bác không ngủ” được lặp lại bao nhiêu lần trong bài thơ? Ý nghĩa của sự lặp lại này là gì?
Trả lời:
Câu thơ 'Đêm nay Bác không ngủ' được lặp lại ba lần, điều này làm nổi bật sự lo lắng và tình cảm sâu sắc mà Bác Hồ dành cho các chiến sĩ và dân công, đặc biệt là khi họ thấy Bác vẫn chưa nghỉ ngơi. Sự lặp lại này nhấn mạnh lòng tận tâm và sự quan tâm vô bờ của Bác đối với công việc và đồng bào.
Mỗi lần lặp lại câu 'Đêm nay Bác không ngủ' không chỉ thể hiện sự lo lắng của anh đội viên mà còn cho thấy sự quan tâm và sự nỗ lực của Bác Hồ trong việc giải quyết khó khăn. Sự lặp lại này vừa tôn vinh phẩm hạnh của lãnh tụ, vừa làm nổi bật sự đoàn kết và tình yêu thương giữa Bác và các chiến sĩ, qua đó thể hiện tinh thần hy sinh và lòng yêu nước sâu sắc.
Câu 5 trang 32 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Hãy chỉ ra một số yếu tố miêu tả trong văn bản và giải thích tác dụng của chúng bằng một ví dụ cụ thể.
Trả lời:
- Các yếu tố miêu tả trong văn bản bao gồm:
'Gương mặt Bác tỏ ra suy tư'
'Mưa ngoài trời rơi lất phất'
'Mái lều tranh cũ kỹ'
'Bác bước nhẹ nhàng trên đầu ngón chân'
'Hình bóng Bác cao vút'
'Ấm áp hơn ngọn lửa đỏ'
- Hình ảnh tôi yêu thích nhất là
'Hình bóng Bác cao vút'
'Ấm áp hơn ngọn lửa đỏ'
- Yếu tố miêu tả trong câu thơ 'Ngoài trời mưa lâm thâm/Mái lều tranh xơ xác' làm nổi bật hiện thực cuộc sống đầy khắc nghiệt và thiếu thốn mà các chiến sĩ phải đối mặt.
- Những cảm nhận chọn lọc nhất về bài thơ 'Đêm nay Bác không ngủ'
- Nội dung, hoàn cảnh sáng tác và dàn ý phân tích tác phẩm 'Đêm nay Bác không ngủ'
- Tóm tắt bài thơ 'Đêm nay Bác không ngủ' của Minh Huệ đầy đủ và ngắn gọn
