Hướng dẫn soạn bài Gặp Ka-ríp và Xi-la trong sách giáo khoa Ngữ Văn 10 tập 1 Chân trời sáng tạo - chi tiết

Nội dung chính

Tóm tắt

     Câu chuyện kể về hành trình trên biển của Ô-đi-xê và nhóm bạn khi gặp gỡ các quái vật biển. Sau khi an táng En-pê-no, họ lên thuyền để vượt biển tìm đường về nhà. Trên thuyền, Ô-đi-xê lo lắng và quyết định chia sẻ lời khuyên từ Xi-ếc-xê rằng cần phải cẩn thận với giọng hát quyến rũ của các nàng Xi-ren và cánh đồng cỏ đầy hoa của họ, và chỉ cần Ô-đi-xê hát mà thôi. Sau một thời gian, họ gần đến đảo của các nàng Xi-ren. Khi gió đột ngột ngưng, sóng êm lại, họ thực hiện kế hoạch nhưng vẫn bị các nàng Xi-ren quan sát. Khi rời đảo, bão nước nổ tung, sóng đập mạnh mẽ. Các bạn của Ô-đi-xê hoảng sợ, thuyền gần như đứng im. Ô-đi-xê đứng bên cạnh từng người để động viên và khích lệ họ, đồng thời đưa ra giải pháp nhưng anh đã quên lời khuyên của Xi-ếc-xê là không nên sử dụng vũ khí. Thử thách bắt đầu khi Xi-la và Ka-ríp gây sợ hãi cho nhóm. Trong khi tập trung vào Ka-ríp, nhóm đã bị Xi-la giật mất sáu tay chèo mạnh nhất, chỉ còn thấy họ đang vùng vẫy trong biển nước và nghe tiếng kêu lên. Họ đã chết.

Trước khi đọc

Trả lời Câu hỏi Trước khi đọc trang 44 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Theo bạn, người lãnh đạo một nhóm cần phải có những phẩm chất và năng lực gì?

Phương pháp giải:

Tóm tắt suy nghĩ của bạn về phẩm chất và năng lực cần có của người lãnh đạo một nhóm.

Lời giải chi tiết:

Theo tôi, người lãnh đạo một nhóm cần có những phẩm chất và năng lực sau:

- Phẩm chất:

+ Trung thực, can đảm, tốt bụng, lòng nhân từ.

+ Yêu thương quê hương, biết biết ơn và tôn trọng truyền thống.

+ Sẵn lòng giúp đỡ mọi người trong nhóm khi họ gặp khó khăn.

+ Có tinh thần làm việc nhóm, hướng tới lợi ích chung.

- Năng lực:

+ Sức khỏe và trí tuệ.

+ Có khả năng giải quyết các vấn đề trong nhóm.

+ Sáng tạo, công bằng trong quá trình làm việc.

→Đó là suy nghĩ của tôi về những phẩm chất và năng lực cần có của một người lãnh đạo nhóm. Họ phải là người có đạo đức và có kiến thức, trở thành tấm gương mà nhóm học tập và kính trọng, từ đó giúp nhóm trở nên đoàn kết hơn.

Trong khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Trong khi đọc trang 44 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Nhân vật “Tôi” trong văn bản này là ai? Cụ thể nào giúp bạn nhận biết điều đó?

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ đoạn văn phần 1 (Theo dõi).

- Liên kết với các câu văn trước để xác định nhân vật “Tôi”.

Lời giải chi tiết:

- Nhân vật “Tôi” ở đây là Ô-đi-xê.

- Bởi vì: Ô-đi-xê là nhân vật chính được mô tả trong văn bản và đã xuất hiện trước đó với tình huống như trong bài văn.

Trong khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Trong khi đọc trang 45 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Chi tiết “bụi nước bắn lên” và “tiếng sóng đập ầm ầm” cho thấy điều gì sắp xảy ra?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ đoạn văn thuộc phần 2 (Dự đoán).

- Chú ý hai chi tiết “bụi nước bắn lên” và “tiếng sóng đập ầm ầm”.

Lời giải chi tiết:

Chi tiết “bụi nước bắn lên” và “tiếng sóng đập ầm ầm” gợi lên hai hình ảnh mạnh mẽ, khác thường nơi vùng biển, dự cảm điều gì đó nguy hiểm, không an toàn sắp xảy ra với cuộc hành trình của Ô-đi-xê và những người bạn đồng hành.

Trong khi đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Trong khi đọc trang 46 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Cách nói “lựa lời dịu ngọt” của Ô-đi-xê trong tình huống này, theo bạn có thực sự cần thiết không và nó có tác dụng gì?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ đoạn văn thuộc phần 3 (Suy luận).

- Chú ý chi tiết Ô-đi-xê “lựa lời dịu ngọt” nói với các bạn đồng hành và tình huống diễn ra những lời nói đó.

Lời giải chi tiết:

- Tình huống diễn ra cách nói “lựa lời dịu ngọt” của Ô-đi-xê:

+ Khi ra khỏi đảo, bụi nước bắn lên cùng tiếng sóng đập ầm ầm. Lúc này, các bạn đồng hành cùng Ô-đi-xê sợ quá đánh tuột mái chèo xuống biển, thuyền bị đứng lại.

+ Ô-đi-xê dừng lại bên mỗi người, “lựa lời dịu ngọt” khuyến khích họ rằng đây không phải lần đầu tiên chúng ta gặp thử thách. Trước đây, có những thử thách ghê gớm hơn nữa chúng ta vẫn có thể vượt qua được.

→ Theo em, cách nói “lựa lời dịu ngọt” trong tình huống này thực sự cần thiết. Bởi sự khuyến khích, động viên ấy sẽ giúp các bạn đồng hành khác bình tĩnh lại, gợi nhớ đến chuyện trước đây tất cả đã từng vượt qua thử thách như thế nào để khơi dậy lại niềm tin, sức mạnh, ý chí trong lòng mỗi người. Từ đó, mọi người có thể điềm tĩnh và cùng nhau tìm ra cách giải quyết để vượt qua khó khăn đó.

Sau khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Sau khi đọc trang 47 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Tóm tắt các sự kiện chính được kể trong văn bản trên và cho biết: theo lời tiên đoán của Xi-ếc-xê, Ô-đi-xê đã căn dặn thủy thủ phải làm những gì để tránh sự quyến rũ nguy hiểm của các nàng Xi-ren?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ lại văn bản để nắm được các sự kiện chính.

- Chú ý đoạn văn nói về lời căn dặn của Ô-đi-xê với các thủy thủ để tránh sự quyến rũ nguy hiểm của các nàng Xi-ren.

Lời giải chi tiết:

- Các sự kiện chính được kể trong văn bản trên bao gồm:

+ Sự kiện 1: Sau khi chôn cất En-pê-no, Ô-đi-xê cùng những người bạn lên đường vượt biển cả để trở về nhà và chàng được nghe Xi-ếc-xê dự báo trước về những hiểm nguy.

+ Sự kiện 2: Ô-đi-xê lòng bồn chồn, lo lắng nên đã nói những điều Xi-ếc-xê căn dặn mình cho mọi người nghe, giải thích tỉ mỉ và cùng bàn trước kế hoạch. Khi đến gần đảo Xi-ren, tất cả đều thực hiện theo đúng dự định đã bàn trước đó.

+ Sự kiện 3: Vừa ra khỏi đảo, bụi nước bắn lên, sóng đập ầm ầm, mọi người đánh tuột mái chèo, họ phải đối mặt với một bên là Xi-la, một bên là Ka-ríp.

+ Sự kiện 4: Trong khi mọi người chỉ chú ý đến Ka-ríp thì Xi-la đã bắt mất sáu tay chèo thuyền khỏe nhất và họ đã chết.

- Theo lời tiên đoán của Xi-ếc-xê, để tránh sự quyến rũ nguy hiểm của các nàng Xi-ren, Ô-đi-xê đã căn dặn thủy thủ cần làm:

+ Cần coi chừng các nàng Xi-ren quyến rũ, coi chừng giọng hát và cánh đồng cỏ đầy hoa của họ.

+ Lấy dây trói chặt Ô-đi-xê vào cột buồm để buộc chàng phải đứng yên một nơi.

+ Nếu Ô-đi-xê có van xin hay ra lệnh cho các thủy thủ cởi trói ra thì hãy trói chặt thêm nữa.

Sau khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Sau khi đọc trang 47 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Dù đã có những dự liệu khôn ngoan, đề phòng khả năng xấu nhất, Ô-đi-xê và bạn đồng hành vẫn phải đối mặt với nhiều thử thách bất ngờ. Các chi tiết nào cho thấy điều đó.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ văn bản.

- Chú ý những chi tiết nói về những thử thách mà Ô-đi-xê cùng các bạn đồng hành gặp phải.

Lời giải chi tiết:

 Dù đã có những dự liệu khôn ngoan, đề phòng khả năng xấu nhất nhưng Ô-đi-xê và bạn đồng hành vẫn phải đối mặt với những thử thách bất ngờ, những chi tiết biểu hiện điều đó bao gồm:

+ Khi thuyền chỉ còn cách đảo chừng một tiếng hú, mọi người hối hả chèo thuyền nhanh hơn nhưng vì thuyền nhấp nhô trên sóng và đi gần đảo quá nên cũng không thoát khỏi tầm mắt của các cô nàng Xi-ren.

+ Vừa đi khỏi đảo, bụi nước bắn lên như một màn sương từ những ngọn sóng lớn cùng tiếng sóng đập ầm ầm.

+ Những người bạn đồng hành vì quá sợ hãi nên đã đánh tuột cả mái chèo xuống biển.

+ Đối mặt với một bên là Xi-la, một bên là Ka-ríp ùng ục ngốn nước biển. Khi nhả nước ra, cả biển khơi sôi lên như nước trong chảo, bọt nước phun lên cao và rơi xuống hai dãy núi. Khi nuốt nước vào, biển sùng sục cuộn lên, vách đá xung quanh kêu réo, đáy biển lộ ra mặt cát đen thẫm.

Sau khi đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Sau khi đọc trang 47 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Ưu điểm của việc sử dụng ngôi kể thứ nhất trong văn bản so với ngôi thứ ba là gì?

Phương pháp giải:

- Hiểu khái niệm ngôi kể thứ nhất và ngôi kể thứ ba.

- Thử đặt tình huống văn bản trên được kể theo ngôi kể thứ ba.

Lời giải chi tiết:

Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất (người kể chuyện tự xưng là “tôi”) trong văn bản trên giúp độc giả hình dung cụ thể, chân thực và thuyết phục về cuộc hành trình trên biển đảo của Ô-đi-xê và bạn bè, vì câu chuyện được kể bởi chính nhân vật tham gia (Ô-đi-xê). Đó là lý do văn bản chọn sử dụng ngôi kể thứ nhất thay vì ngôi kể thứ ba.

Sau khi đọc 4

Trả lời Câu hỏi 4 Sau khi đọc trang 47 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Nguyên tác của hình ảnh những sinh vật biển như Ka-ríp, Xi-la được lấy cảm hứng từ hiện tượng tự nhiên nào? Cách những hiện tượng đó giúp bạn hiểu về không gian, thời gian của sử thi là như thế nào?

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ văn bản.

- Chú ý đến các chi tiết mô tả về hai quái vật biển Ka-ríp và Xi-la để tìm ra điểm tương đồng với các hiện tượng tự nhiên trên biển.

- Từ những hiện tượng đó, suy nghĩ về không gian, thời gian trong sử thi.

Lời giải chi tiết:

- Hình ảnh những sinh vật biển như Ka-ríp, Xi-la được lấy cảm hứng từ hiện tượng tự nhiên là sóng thần hoặc vòi rồng trên biển.

- Từ những hiện tượng này, chúng ta có thể hình dung về một không gian và thời gian trong sử thi, đó là thời gian của các anh hùng và một không gian rộng lớn liên quan đến các cuộc phiêu lưu của họ.

Sau khi đọc 5

Trả lời Câu hỏi 5 Sau khi đọc trang 47 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Phân tích một số chi tiết thể hiện bản lĩnh của Ô-đi-xê trong vai trò một nhà lãnh đạo trước những khó khăn, thách thức mà chàng và các bạn đồng hành phải đối mặt.

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ văn bản.

- Chú ý các chi tiết mô tả cách Ô-đi-xê giải quyết vấn đề khi đối mặt với khó khăn, thử thách trên con đường trở về nhà.

Lời giải chi tiết:

Ô-đi-xê là người đảm nhận vai trò lãnh đạo trong cuộc hành trình vượt biển trở về quê hương. Khi nhận được cảnh báo từ Xi-ếc-xê rằng cần phải cẩn trọng với các nàng Xi-ren quyến rũ và tiếng hát, cánh đồng cỏ rực rỡ của họ, Ô-đi-xê đã giải thích điều này rõ ràng cho bạn bè hiểu và đề xuất phương pháp giải quyết cụ thể để mọi người có thể vượt qua trở ngại một cách thuận lợi. Không chỉ đơn thuần là tài năng và khả năng giải quyết vấn đề, bản lĩnh của Ô-đi-xê còn thể hiện qua phẩm chất và cách diễn đạt. Hai chi tiết “bụi nước bắn lên” và “tiếng sóng đập ầm ầm” càng làm nổi bật con người của Ô-đi-xê. Lúc này, vì sợ hãi quá mức, bạn đồng hành của Ô-đi-xê đã đánh tuột mái chèo và chàng đã sử dụng từ ngữ dịu dàng để an ủi họ. Ô-đi-xê đã sử dụng khéo léo và thông minh quá khứ để làm cho mọi người bình tĩnh, gợi nhớ về những thử thách đã qua. Điều này giúp họ nâng cao niềm tin, sức mạnh và ý chí. Đồng thời, Ô-đi-xê cũng đề xuất phương thức để vượt qua như đã làm trước đây. Từ đó, mọi người có thể kiên nhẫn và cùng nhau vượt qua khó khăn. Tất cả những điều này làm cho hình ảnh của Ô-đi-xê trước mắt độc giả trở nên mạnh mẽ, thông minh, khôn ngoan, điềm tĩnh và luôn ở bên cạnh bạn bè khi gặp khó khăn, thách thức.

Sau khi đọc 6

Trả lời Câu hỏi 6 Sau khi đọc trang 47 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Nhấn mạnh nguồn cảm hứng chính trong đoạn trích.

Phương pháp giải:

Đọc kỹ toàn bộ văn bản để nhận biết nguồn cảm hứng chính trong đoạn trích.

Lời giải chi tiết:

Đoạn trích trên lấy nguồn cảm hứng chính từ những hiện tượng tự nhiên trên biển và lòng dũng cảm chinh phục thiên nhiên của những anh hùng thời xưa.