Buzz
1. Hướng dẫn soạn bài Hoa bìm bìm Ngữ văn lớp 6
Câu 1. Xác định các đặc điểm của thể thơ lục bát trong bài thơ được đề cập.
- Bài thơ được cấu thành từ các cặp câu lục bát.
- Về cách gieo vần:
+ Tiếng thứ sáu của câu lục sẽ vần với tiếng thứ sáu của câu bát theo sau: bìm-tìm, ngư-hờ, sai-vài, dim-chim, gầy-đầy, tơ-nhờ
+ Tiếng thứ tám của câu bát sẽ vần với tiếng thứ sáu của câu lục tiếp theo: thơ-ngơ, gai-sai, chim-dim, mây-gầy
- Về ngắt nhịp: câu lục ngắt nhịp theo dạng 2/2/2, trong khi câu bát ngắt nhịp theo dạng 4/4
- Về thanh điệu: trong một cặp câu lục bát, các tiếng ở vị trí 2, 4, 6, 8 đều tuân theo quy luật: tiếng thứ 2 là thanh bằng, tiếng thứ 4 là thanh trắc, và tiếng thứ 6 và 8 là thanh bằng.
Câu 2. Xác định cảm xúc của tác giả đối với quê hương qua bài thơ.
Tác giả bày tỏ tình cảm sâu sắc với quê hương qua việc hồi tưởng lại những kỉ niệm tuổi thơ và những hình ảnh giản dị, gần gũi với cuộc sống hàng ngày.
Điều này thể hiện nỗi nhớ nhung mãnh liệt và khát khao trở về quê hương.
Câu 3. Nêu ít nhất một điểm đặc biệt của bài thơ qua từ ngữ, hình ảnh hoặc biện pháp tu từ.
Bài thơ sử dụng thể thơ lục bát với ngôn ngữ giản dị, phản ánh sự gần gũi với đời sống nơi thôn quê.
Tác giả đã lặp lại từ “có” kết hợp với biện pháp liệt kê để gợi nhớ những hình ảnh quen thuộc gắn bó với tuổi thơ như con “chuồn chuồn ớt” lơ ngơ, cây “hồng trĩu” cành đầy, con “mắt lá” lim dim, con “thuyền giấy”……
Nhờ đó, tác giả đã dựng nên một bức tranh thiên nhiên gần gũi, sống động, gợi cảm xúc và nỗi nhớ quê hương tuổi thơ của mình đến người đọc.
2. Bài tập tự luyện
Câu hỏi: Hãy viết một bài văn ngắn thể hiện cảm nghĩ của em về bài thơ Hoa bìm bìm.
a. Hướng dẫn giải:
- Đọc lại bài thơ và hiểu rõ nội dung chính của bài Hoa bìm.
- Chia sẻ cảm xúc và suy nghĩ của em sau khi học bài thơ Hoa bìm, và viết thành một bài văn ngắn.
b. Giải thích chi tiết:
Vẻ đẹp tinh khiết của thiên nhiên, cỏ hoa đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều tác phẩm thi ca và nghệ thuật. Bài thơ Hoa bìm của tác giả Nguyễn Đức Mậu miêu tả vẻ đẹp mộc mạc, chân quê của loài hoa này:
Rung rinh bên bờ giậu là hoa bìm
Hoa bìm tím tím, gợi nhớ về tuổi thơ
Câu thơ đầu tiên mở ra hình ảnh làng quê Việt Nam với bờ giậu hoa bìm tím tím, gần gũi và thân thuộc. Tác giả không chọn những loài hoa nổi bật như hoa lan, hoa hồng, hay hoa mai mà chọn hoa bìm mọc ven đường giản dị. Đây chính là sự gần gũi và những kỉ niệm đẹp của tuổi thơ mỗi đứa trẻ nông thôn Việt Nam.
Con chuồn chuồn ớt lơ ngơ
Vụt bay bắt nắng, đậu lơ lửng trên nhành gai
Cây hồng trĩu nặng cành đầy
Giữa trưa yên ả, nghe văng vẳng vài tiếng chim hót
Cánh diều ai đó thả, lơ lửng giữa mây trời
Bến quê nước đục, dòng sông trở nên gầy guộc
Con thuyền giấy chở đầy những giấc mơ
Cánh bèo như mạng nhện giăng tơ
Cào cào trú nắng, đậu trên tàn sen
Âm thanh ri ri của dế mèn
Bầy đom đóm rực sáng trong đêm tối
Con cuốc gọi ở bờ lau
Tiếng kêu dằn dặc trong những ngày hạn hán, tiếng than vãn trong những ngày mưa
Mọi thứ trở nên lung linh và đầy sức sống qua lăng kính của tuổi thơ mà tác giả cảm nhận. Đoạn thơ khắc họa một cách sinh động những hình ảnh đẹp đẽ của thiên nhiên giản dị và gắn bó với tuổi thơ của mỗi người nông thôn. Đó là nơi có những chú chuồn chuồn đỏ tươi lơ ngơ đậu trên cành gai, cùng với mảnh vườn tràn ngập ánh nắng, cây hồng đầy quả ngọt ngào, và những chiếc diều tuổi thơ, bến nước, thuyền, cùng những côn trùng cất lên bản đồng ca cho tuổi thơ thêm phần thi vị. Tất cả những hình ảnh này được hiện lên rõ nét trong đôi mắt trong trẻo của nhà thơ, về một thời thơ ấu êm đềm đã qua bên bờ giậu bìm tím.
Những bông hoa bìm tím nhẹ nhàng đung đưa
Mười năm nơi cũ, em chưa hẹn ngày trở lại...? Em hãy viết một bài văn ngắn để bày tỏ cảm nhận của em về bài thơ Hoa bìm.
a. Hướng dẫn giải:
- Xem lại bài thơ và hiểu rõ nội dung chính của bài Hoa bìm.
- Chia sẻ cảm xúc và suy nghĩ của bạn sau khi đọc bài thơ Hoa bìm và viết thành một đoạn văn ngắn.
b. Phân tích chi tiết:
Thiên nhiên và hoa cỏ với vẻ đẹp thuần khiết thường xuất hiện trong nhiều tác phẩm nghệ thuật một cách tự nhiên và khéo léo. Bài thơ Hoa bìm của Nguyễn Đức Mậu tôn vinh vẻ đẹp giản dị, chân chất của loài hoa này:
Những bông hoa bìm lay động bên bờ giậu
Màu hoa tím tím gợi về tuổi thơ của tôi
Câu thơ đầu tiên vẽ nên bức tranh yên bình, gần gũi của làng quê Việt Nam với hàng rào hoa bìm tím thân thuộc. Tác giả không chọn những loài hoa sang trọng như hoa lan, hoa hồng hay hoa mai mà lại chọn giậu hoa bìm mọc bên đường, vì đây là hình ảnh gần gũi, chứa đựng kỉ niệm đẹp của tuổi thơ ở mỗi đứa trẻ nông thôn Việt Nam.
Có con chuồn chuồn đỏ bay lơ lửng
Vẫy cánh bắt nắng đậu trên cành gai
Có cây hồng đầy ắp trái chín đỏ
Giữa trưa thanh bình, nghe tiếng chim rơi rớt
Có đôi mắt lá nhắm hờ
Cánh diều ai thả lơ lửng giữa mây
Bến quê với nước đục và dòng sông hiền hòa
Có chiếc thuyền giấy đầy ắp giấc mơ
Cánh bèo nhỏ nhắn đan tơ
Cào cào tìm chỗ mát dưới tán sen
Tiếng dế mèn rỉ rả
Đom đóm lung linh thắp sáng đêm
Con cuốc kêu bên bờ lau sậy
Hót dài trong mùa hạn, kêu rỉ rả trong ngày mưa
Qua lăng kính tuổi thơ, mọi thứ hiện lên thật đẹp và đầy sức sống. Đoạn thơ vẽ nên những hình ảnh thiên nhiên bình dị, gắn bó với kỷ niệm tuổi thơ của người nông dân. Có chú chuồn chuồn đậu lơ đãng trên nhành gai, gợi nhớ cả một thời thơ ấu. Mảnh vườn ngập nắng với cây hồng chín mọng, mang lại sự bình yên cho những buổi trưa hè. Cánh diều, bến nước, con thuyền và tiếng côn trùng tạo nên bản nhạc cho tuổi thơ thêm phần thi vị. Tất cả hiện lên qua ánh mắt trong sáng của nhà thơ về một thời ấu thơ êm đềm bên giậu bìm tím.
Hoa bìm tím lắc lư trong gió
Mười năm qua, nơi cũ, em có còn nhớ về không...?
Cuối bài thơ, tác giả đặt ra câu hỏi tu từ không có lời đáp: 'Mười năm qua, nơi cũ, em có còn nhớ về không...?'. Dường như tác giả muốn nhắc nhở một người bạn nào đó về kỷ niệm tuổi thơ êm đềm, và đặt ra câu hỏi đầy bâng khuâng về sự vắng mặt của người xưa. Qua những hình ảnh khắc họa, nhà thơ đã tái hiện vẻ đẹp yên bình của làng quê, thể hiện tình yêu thầm kín với quê hương và trân trọng những kỷ niệm đáng nhớ. Bức tranh tuổi thơ hiện lên thật tươi đẹp, gợi nhớ một bầu trời tuổi thơ trong trẻo từ “Hoa bìm”.
Cuối bài thơ, tác giả đặt ra câu hỏi tu từ không có lời đáp: 'Mười năm qua, nơi xưa, em còn nhớ về không...?'. Dường như tác giả muốn nhắc nhở một người bạn nào đó về những kỷ niệm êm đềm của tuổi thơ và băn khoăn vì sao người xưa chưa trở lại. Qua các hình ảnh được khắc họa, nhà thơ đã tái hiện vẻ đẹp thanh bình của làng quê và thể hiện tình yêu sâu sắc với quê hương cũng như sự trân trọng những kỷ niệm yên ả. Tất cả tạo nên một bức tranh tuổi thơ tươi đẹp, gợi nhớ về một thời kỳ hạnh phúc trong “Hoa bìm”.
3. Ôn lại lý thuyết
Những hình ảnh thiên nhiên rực rỡ của tuổi thơ:
- Những hình ảnh gợi nhớ ký ức tuổi thơ: 'Giậu hoa bìm'.
- Những kỷ niệm tuổi thơ hiện lên qua các hình ảnh:
+ Động vật: Chuồn chuồn ớt, chim, nhện, cào cào, dế mèn, đom đóm, cuốc.
+ Cây cối: Nhành gai, cây hồng, cánh bèo, tán sen, bờ lau.
+ Con người: Đôi mắt lá, cánh diều bay, bến nước và con thuyền.
+ Màu sắc: Tím của hoa bìm, đỏ của chuồn chuồn ớt, hồng của cánh sen…
+ Âm thanh: Tiếng chim hót, dế mèn kêu rỉ rả và tiếng cuốc gọi.
=> Những cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp của làng quê Việt Nam.
Cảm xúc của nhân vật trữ tình:
- Hình ảnh con người hiện lên qua những chi tiết như: Đôi mắt lá, cánh diều bay, bến nước và con thuyền.
- Câu hỏi tu từ: 'Mười năm qua, nơi cũ, em còn nhớ về không...?' -> Thể hiện nỗi lòng nhớ quê
