Hướng dẫn soạn bài Muối của rừng trong SGK Ngữ văn 11 tập 2 Chân trời sáng tạo - chi tiết

Nội dung chính

Trước khi đọc:

Câu hỏi (trang 16, SGK Ngữ Văn 11, tập 2):

Nhan đề của truyện ngắn gợi cho bạn những suy nghĩ gì?

Lời giải chi tiết:

Cách 1:

Nhan đề Muối của rừng gợi cho tôi liên tưởng đến một khung cảnh thiên nhiên rừng rậm chứa đựng muối, biểu tượng của một cuộc sống yên bình và hài hòa.

Trong khi đọc 1:

Câu 1 (trang 17, SGK Ngữ Văn 11, tập 2):

Theo dõi hành động của gia đình khỉ từ khi ông Diểu bắn hạ khỉ bố.

Lời giải chi tiết:

Cách 1:

Hành động của gia đình khỉ khi ông Diểu bắn hạ khỉ bố: Đàn khỉ hỗn loạn, “thoắt biến trong rừng”; con khỉ đực “cố gượng dậy nhưng ngã xuống,” khỉ cái cẩn thận tiến gần, nhìn quanh, biểu lộ sự sợ hãi, hoảng loạn, khỉ đực kêu lên tiếng đau đớn, khỉ cái như muốn đối mặt với ông Diểu.

Trong khi đọc 2:

Câu 2 (trang 18, SGK Ngữ Văn 11, tập 2):

Vì sao ông Diểu sợ hãi “kinh hoàng” đến mức phải bỏ chạy?

Lời giải chi tiết:

Cách 1:

Ông Diểu sợ hãi “kinh hoàng” đến mức phải bỏ chạy vì chứng kiến khỉ con rơi xuống vực cùng tiếng kêu thê thảm, “trong kí ức của ông chưa từng nghe tiếng rú tương tự như vậy.”

Trong khi đọc 3:

Câu 3 (trang 19, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Liệu ông Diểu có cứu khỉ đực không?

Lời giải chi tiết:

Cách 1:

Khi chứng kiến khỉ đực bị thương và đau đớn, ông Diểu “bỗng thấy thương hại,” dự đoán rằng ông có thể sẽ cứu khỉ đực.

Trong khi đọc 4:

Câu 4 (trang 20, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Hành động của ông Diểu có khiến bạn ngạc nhiên không?

Lời giải chi tiết:

Hành động “lưỡng lự rồi vội bỏ đi” của ông Diểu gây bất ngờ vì ban đầu ông được mô tả là người phá hoại thiên nhiên, nhưng cuối cùng ông lại cứu khỉ đực, trở về với bản chất tốt đẹp của mình.

Trong khi đọc 5:

Câu 5 (trang 20, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Kết thúc truyện gợi cho bạn suy nghĩ gì về ý nghĩa nhan đề?

Lời giải chi tiết:

Cách 1:

Kết thúc truyện gợi cho tôi suy nghĩ về ý nghĩa nhan đề. Hoa tử huyền trắng có vị mặn, còn gọi là muối của rừng; là biểu tượng của may mắn, báo hiệu đất nước thanh bình, mùa màng bội thu. Nhan đề “Muối của rừng” tượng trưng cho khát vọng hướng thiện và giá trị thiêng liêng. Câu chuyện gợi lên sự thay đổi từ phá hoại thiên nhiên đến cứu giúp, trở về bản chất lương thiện của con người.

Sau khi đọc 1:

Câu 1 (trang 21, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Liệt kê các sự kiện chính của câu chuyện và cho biết:

a. Nhân vật ông Diểu được quan sát chủ yếu từ ngoại hình, hành động hay nội tâm qua cái nhìn của ai, ngôi kể nào?

b. Cách sử dụng điểm nhìn, ngôi kể tạo ra ưu thế gì trong việc thể hiện nội dung câu chuyện?

Lời giải chi tiết:

Cách 1:

a. Ông Diểu được quan sát qua hành động và nội tâm theo ngôi kể thứ ba, từ góc nhìn của người kể chuyện.

b. Cách sử dụng điểm nhìn, ngôi kể thứ ba mang lại cái nhìn toàn diện, khai thác nhiều khía cạnh về hành động, suy nghĩ, nội tâm của nhân vật. Điều này giúp người đọc hiểu rõ thông điệp bảo vệ thiên nhiên và sự đấu tranh giữa thiện và ác mà tác giả muốn truyền tải.

Sau khi đọc 2:

Câu 2 (trang 21, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Cách phản ứng của bầy khỉ trong truyện cho thấy điều gì đặc biệt về mối quan hệ trong gia đình khỉ? Sự thay đổi thái độ đối với bầy khỉ thể hiện nét tính cách nào của ông Diểu?

Lời giải chi tiết:

Cách 1:

- Cách phản ứng của bầy khỉ thể hiện mối quan hệ gia đình khỉ gắn bó và sâu sắc. Khỉ cái và khỉ con bảo vệ khỉ bố, khỉ cái sẵn sàng đối đầu với ông Diểu để bảo vệ khỉ bố, thể hiện sự gắn bó và tình yêu gia đình mạnh mẽ. Sự quan tâm và hành động của khỉ cái với khỉ bố đã đánh thức lòng trắc ẩn của ông Diểu.

- Sự thay đổi thái độ của ông Diểu thể hiện ông có lòng trắc ẩn, từ bi, sẵn sàng thay đổi để hướng thiện và chăm sóc cho bầy khỉ.

Sau khi đọc 3

Câu 3 (trang 21, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Đọc kĩ đoạn “Sự hỗn loạn của cả đàn khỉ….lừa ông sao được?”, liệt kê các câu văn trong đoạn vào bảng sau và nhận xét về sự kết hợp giữa lời người kể chuyện và lời nhân vật (làm vào vở):

Phương pháp giải:

Khai thác nội dung của đoạn trích “Sự hỗn loạn của cả đàn khỉ….lừa ông sao được?”, chỉ ra những câu văn đặc sắc trong đoạn và hoàn thành bảng. Từ đó, nhận xét về sự kết hợp giữa lời người kể chuyện và lời nhân vật.

Lời giải chi tiết:

→ Sự kết hợp giữa lời người kể chuyện và lời nhân vật giúp cho người đọc có cái nhìn đa chiều ở nhiều khía cạnh, người đọc có thể dễ dàng khai thác những sự vật, sự việc xung quanh nhân vật chính đồng thời dễ dàng quan sát được hành động, suy nghĩ, nội tâm của nhân vật ông Diểu trước những sự vật, sự việc đang diễn ra. Cách kết hợp này giúp cho câu chuyện trở nên sinh động, đa chiều, hấp dẫn, kích thích sự thích thú của người đọc.

Sau khi đọc 4:

Câu 4 (trang 21, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Theo người kể chuyện, “muối của rừng” xuất phát từ đâu và thể hiện trong hình ảnh, chi tiết nào?

Lời giải chi tiết:

Cách 1:

- Theo người kể chuyện, “muối của rừng” tượng trưng cho lòng trắc ẩn và khát vọng hướng thiện của con người. Khi người ta có lòng trắc ẩn và hành động thiện, sẽ nhận được sự may mắn và phúc lành.

- “Muối của rừng” được thể hiện trong hình ảnh ông Diểu chăm sóc khỉ bố bị thương, phóng sinh nó và nhận ra trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ thiên nhiên. Ông quay về với bản chất lương thiện, từ bỏ sự tàn bạo trước đó.

Sau khi đọc 5:

Câu 5 (trang 21, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Theo bạn, truyện ngắn Muối của rừng hấp dẫn vì nội dung câu chuyện hay cách kể chuyện? Tại sao?

Lời giải chi tiết:

Cách 1:

Theo tôi, truyện ngắn Muối của rừng hấp dẫn vì cả nội dung và cách kể chuyện.

Về nội dung, tác phẩm không chỉ kể câu chuyện đi săn của ông Diểu mà còn gửi gắm thông điệp nhân sinh về cuộc đấu tranh giữa thiện và ác, giữa con người và tự nhiên. Cách kể chuyện thông qua các nhân vật và tình huống giúp người đọc hiểu rõ thông điệp của tác giả.

Cách kể chuyện của Nguyễn Huy Thiệp mang tính triết lý, với nhiều hình ảnh ẩn dụ, ngôn ngữ tinh tế, làm nổi bật vẻ đẹp và bi kịch trong cuộc sống. Cách tạo dựng tình huống và nhân vật độc đáo tạo nên sự cuốn hút cho tác phẩm.

→ “Muối của rừng” là một tác phẩm đặc biệt của Nguyễn Huy Thiệp, chứa đựng giá trị nhân văn và thẩm mỹ sâu sắc, thể hiện lòng nhân ái và những mâu thuẫn trong cuộc sống.

Sau khi đọc 6:

Câu 6 (trang 21, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Theo bạn, cách quan sát và thể hiện mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên trong hai truyện ngắn Muối của rừng (Nguyễn Huy Thiệp, 1986) và Chiều sương (Bùi Hiển, 1941) có điểm giống và khác nhau như thế nào? Hãy lý giải những điểm tương đồng và khác biệt dựa trên thời điểm sáng tác và bối cảnh văn hóa-xã hội của mỗi truyện.

Lời giải chi tiết:

Cách 1:

- Điểm tương đồng:

Cả hai tác giả đều tạo nên những tình huống đưa con người tiếp xúc với thiên nhiên, từ đó rút ra bài học cho chính mình và người đọc. Hình ảnh con người và thiên nhiên luôn song hành, tạo nên mối quan hệ chặt chẽ giữa hai bên.

- Điểm khác biệt:

+ Trong truyện ngắn Muối của rừng, Nguyễn Huy Thiệp xây dựng tình huống để con người áp đặt thiên nhiên. Ông Diểu vào rừng săn bắn khỉ, đối mặt trực diện với thiên nhiên. Cuối cùng, ông nhận ra mối liên hệ giữa con người và thú, giữa tự nhiên và văn hóa, và ý thức về trách nhiệm chung của mọi loài. Ông Diểu quay về với thiên nhiên, bỏ lại sự tự phụ. Điều này truyền tải thông điệp về việc từ bỏ sự thống trị để hòa hợp với tự nhiên.

+ Trong truyện ngắn Chiều sương, Bùi Hiển miêu tả thiên nhiên dữ dội và áp đảo con người. Những người dân chài sống gắn bó với biển khơi, mặc dù đôi khi biển trở nên giận dữ, tạo ra thử thách cho họ. Tuy nhiên, mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên là một sự hòa hợp, hỗ trợ lẫn nhau và không thể tách rời.