Hướng dẫn soạn bài Sơn Tinh, Thủy Tinh SGK Ngữ văn 6 tập 2: Liên kết tri thức với cuộc sống chi tiết

Nội dung chính

Trước khi đọc 1

Câu 1 (trang 10 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Cách mà con người đối mặt với hiện tượng tự nhiên trong cuộc sống thường phản ánh tính đa chiều của chúng, với cả lợi ích và hậu quả. Hãy nêu một số ví dụ về điều này.

Phương pháp giải:

Quan sát xem làm thế nào các hiện tượng tự nhiên ảnh hưởng đến cuộc sống con người, và liệt kê cả lợi ích và hậu quả của chúng.

Lời giải chi tiết:

- Ví dụ về lợi ích và hậu quả của hiện tượng tự nhiên:

+ Nắng là một hiện tượng thiên nhiên mang lại nhiều lợi ích như: cung cấp năng lượng cho các sinh vật, giữ ấm cho hành tinh, và còn là nguồn cảm hứng cho nghệ sĩ và nhà khoa học. Tuy nhiên, nếu nắng quá mạnh có thể gây nhiều vấn đề như hạn hán và hỏa hoạn.

- Mưa cũng là một hiện tượng thiên nhiên quan trọng. Nó cung cấp nước cho mọi sinh vật, giữ đất màu mỡ, và duy trì sự sống trên Trái Đất. Nhưng mưa lớn có thể gây lũ lụt và đe dọa đến mạng sống và tài sản của con người.

Trước khi đọc 2

Câu 2 (trang 10 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Có những biện pháp nào mà con người đã thực hiện để giảm thiểu tác động của các hiện tượng tự nhiên?

Phương pháp giải:

Suy nghĩ và liệt kê các biện pháp mà con người có thể thực hiện để giảm thiểu tác động của các hiện tượng tự nhiên.

Lời giải chi tiết:

Một số biện pháp mà con người đã áp dụng để giảm thiểu tác động của các hiện tượng tự nhiên bao gồm: phát triển các công nghệ xanh, quản lý tài nguyên tự nhiên bền vững, và tạo ra các hệ thống cảnh báo sớm cho lũ lụt và bão.

Đọc văn bản 1

Câu 1 (trang 10 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Trong truyện, thời gian diễn ra sự kiện được nhấn mạnh ở thời đại nào?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ đoạn đầu của văn bản để tìm thông tin về thời gian diễn ra sự kiện.

Lời giải chi tiết:

Thời điểm mà câu chuyện diễn ra là vào thời kỳ vua Hùng Vương thứ mười tám.

Đọc văn bản 2

Câu 2 (trang 11 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Có điều gì đặc biệt về các lễ nghi ở đây?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản để hiểu rõ về các lễ nghi và xem chúng xuất hiện ở đâu.

Lời giải chi tiết:

Các lễ nghi ở đây bao gồm cơm nếp, bánh chưng, voi, gà, ngựa, đây là những sản vật chủ yếu có thể tìm thấy ở miền núi và không có ở dưới biển. Điều này cho thấy Sơn Tinh dễ dàng hơn Thủy Tinh.

Đọc văn bản 3

Câu 3 (trang 11 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Khi Thủy Tinh tức giận, điều gì sẽ xảy ra? Sơn Tinh đã ngăn chặn dòng lũ ra sao?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ phần văn bản này để hiểu về hành động của Thủy Tinh và cách Sơn Tinh phản kháng.

Lời giải chi tiết:

- Khi Thủy Tinh tức giận:

+ Thủy Tinh nổi giận, đem quân đuổi theo, đòi cướp Mị Nương.

+ Sử dụng sức mạnh của mình, Thủy Tinh gọi mưa, gió, tạo thành bão lớn quét sạch mọi thứ, đổ nước sông lên đất đai để tấn công Sơn Tinh.

- Sơn Tinh đã ngăn chặn dòng lũ như thế nào:

+ Sơn Tinh sử dụng phép màu để dời đất, di chuyển núi, tạo ra một bức tường đất để chặn dòng nước lũ.

+ Dù nước lũ dâng cao, đồi núi cao lên, nhưng Sơn Tinh vẫn chống lại được và bảo vệ được mình.

Sau khi đọc 1

Câu 1 (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Câu chuyện dân gian thường liên kết các sự kiện qua quan hệ nguyên nhân và kết quả. Hãy tóm tắt cốt truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh theo chuỗi quan hệ nguyên nhân - kết quả và thể hiện mẫu chuỗi này như sau:

Nguyên nhân (Vua Hùng tổ chức kén rể) —> Kết quả/ nguyên nhân (Hai chàng trai tài giỏi cùng tham gia thi tài, không ai thua) —> Kết quả (Vua Hùng đưa ra điều kiện ai mang đồ lễ đến trước sẽ được cưới con gái)

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản và xác định các quan hệ nguyên nhân – kết quả.

Lời giải chi tiết:

Vua Hùng tổ chức kén rể —> Hai chàng trai tài giỏi tham gia thi tài, không ai thua —> Vua Hùng đưa ra điều kiện ai mang đồ lễ đến trước sẽ được cưới con gái —> Sơn Tinh đến trước và kết hôn với Mị Nương. Thủy Tinh đến sau và không thể cưới được vợ —> Thủy Tinh tức giận, đòi cướp Mị Nương, làm thành Phong Châu ngập trong nước —> Sơn Tinh không chịu thua, hai bên đánh nhau mạnh mẽ —> Thủy Tinh thua cuộc —> Tức giận và oán trách, Thủy Tinh hàng năm vẫn tạo mưa gió, lũ lụt, và tấn công Sơn Tinh nhưng không bao giờ thắng được.

Sau khi đọc 2

Câu 2 (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Trong câu chuyện này, ai được coi là thần? Điều gì khiến họ được xem là thần?

Phương pháp giải:

Nhớ lại các nhân vật trong truyện.

Lời giải chi tiết:

Trong câu chuyện này, Sơn Tinh và Thủy Tinh được xem là thần vì: Họ có sức mạnh phi thường, có thể gọi mưa, gọi gió, dời núi, và kiểm soát tự nhiên.

Sau khi đọc 3

Câu 3 (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Cuộc thi kén rể trong câu chuyện này có điều gì đặc biệt?

Phương pháp giải:

Theo dõi cuộc thi giữa hai thần và xem điều gì đặc biệt.

Lời giải chi tiết:

Cuộc thi kén rể trong câu chuyện này đặc biệt vì: vua không thể chọn ra được ai phù hợp với Mị Nương nên đưa ra điều kiện đặc biệt về thời gian. Sự đặc biệt là cả hai thần đều phải hoàn thành thử thách trên cạn. Điều này cho thấy từ đầu, vua Hùng và nhân dân đã ủng hộ Sơn Tinh hơn.

Sau khi đọc 4

Câu 4 (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Tại sao Sơn Tinh và Thuỷ Tinh phải chiến đấu với nhau? Ai là người chiến thắng và tại sao người đó được coi là một anh hùng?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ và tập trung vào các chi tiết của cuộc giao tranh giữa hai thần.

Lời giải chi tiết:

- Sơn Tinh và Thuỷ Tinh chiến đấu vì: Sơn Tinh đến trước nên vua Hùng đã giữ lời gả con gái cho anh. Thuỷ Tinh đến sau, không lấy được vợ nên tức giận và dùng nước để cướp lại Mị Nương.

- Người chiến thắng là Sơn Tinh.

- Sơn Tinh được coi là anh hùng vì anh ta đã chiến đấu với Thuỷ Tinh để bảo vệ hạnh phúc và bình yên cho nhân dân.

Sau khi đọc 5

Câu 5 (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Chủ đề chính của truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh là gì?

Phương pháp giải:

Từ nội dung văn bản, hãy chỉ ra chủ đề chính của truyện.

Lời giải chi tiết:

Chủ đề chính của truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh là ước mơ kiểm soát tự nhiên của người Việt cổ. Câu chuyện kể về việc dựng nước, giữ nước của các vua Hùng. 

Sau khi đọc 6

Câu 6 (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Truyền thuyết thường lí giải nguồn gốc các hiện tượng tự nhiên như thế nào? Truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh liên quan đến hiện tượng tự nhiên nào? Theo tác giả dân gian, nguyên nhân của hiện tượng đó là gì?

Phương pháp giải:

Chú ý đến những hiện tượng tự nhiên được đề cập trong truyện để trả lời câu hỏi này.

Lời giải chi tiết:

- Truyền thuyết thường lí giải nguồn gốc của các hiện tượng tự nhiên thông qua câu chuyện. Truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh liên quan đến hiện tượng mưa gió, bão lụt.

- Theo tác giả dân gian, nguyên nhân của hiện tượng này là sự thù oán giữa Thuỷ Tinh sau khi thất bại trong việc giành lại Mị Nương từ Sơn Tinh. 

Sau khi đọc 7

Câu 7 (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Nếu bạn là Thuỷ Tinh, sau khi thua cuộc, bạn sẽ cảm thấy như thế nào? Hãy viết về những suy nghĩ, cảm xúc của nhân vật.

Phương pháp giải:

Giả định bạn là Thuỷ Tinh và diễn đạt cảm xúc của nhân vật sau khi thất bại.

Lời giải chi tiết:

Sau khi thất bại, tôi cảm thấy rất tức giận. Tôi không thể chấp nhận việc thua cuộc trong cuộc đối đầu giành Mị Nương và sau đó lại bị Sơn Tinh đánh bại. Nhìn thấy những người dân mệt mỏi sau trận chiến, nhìn thấy bao nhiêu công sức tôi đã bỏ ra, lòng tôi càng trở nên cay đắng. Tôi quyết định phải trả thù và khôi phục danh dự bản thân bằng cách dâng nước để đánh Sơn Tinh mỗi năm. Tôi sẽ không ngừng cố gắng cho đến khi Sơn Tinh nhận ra sự mạnh mẽ của tôi và thất bại trước tôi.

Viết kết nối với đọc

Đây là tưởng tượng của nhà thơ Nguyễn Nhược Pháp về hình ảnh Sơn Tinh và Thuỷ Tinh:

Sơn Tinh có một mắt ở trán

Thuỷ Tinh râu ria quăn xanh rì

Một thần phi bạch hổ trên cạn

Một thần cưỡi lưng rồng uy nghi.

                                         (Nguyễn Nhược Pháp, Sơn Tỉnh, Thuỷ Tinh, trích trong tập Ngày xưa, NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 1996, tr. 9)

Từ những thông tin về nhân vật trong câu chuyện, mỗi người có thể tưởng tượng ra hình ảnh của Sơn Tinh và Thuỷ Tinh theo cách riêng. Sơn Tinh có ba mắt, trong khi Thuỷ Tinh mang vẻ ngoài phong trần với râu ria xanh rì và cưỡi trên lưng rồng. Hai nhân vật này là hai bức tranh sống động về sự mạnh mẽ và quyền lực của tự nhiên.