Hướng dẫn soạn bài Tác giả Nguyễn Trãi trong SGK Ngữ Văn 10 tập 2 - Kết nối tri thức - chi tiết

Nội dung chính

Bài 1 Trước khi đọc

Trả lời Câu hỏi 1 Trước khi đọc trang 6 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Liệt kê tên vài tác giả văn học trung đại Việt Nam có vai trò quan trọng trong lịch sử dân tộc.

Lời giải chi tiết:

Danh sách tác giả văn học trung đại Việt Nam bao gồm Nguyễn Du, Nguyễn Trãi, Nguyễn Đình Chiểu, Hồ Xuân Hương,...

Bài 2 Trước khi đọc

Trả lời Câu hỏi 2 Trước khi đọc trang 6 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Chia sẻ một số thông tin về tác giả mà bạn ngưỡng mộ.

Lời giải chi tiết:

Thông tin về tác giả Nguyễn Trãi:

- Nguyễn Trãi (1380 – 1442), hiệu Ức Trai, quê ở Hải Dương.

- Ông tham gia cuộc kháng chiến chống quân Minh dưới thời Lê Lợi.

- Trở về ẩn cư sau đó bị vu oan tội ám sát vua.

Bài 1 Trong khi đọc

Trả lời Câu hỏi 1 Trong khi đọc trang 6 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Đánh giá vai trò của Nguyễn Trãi trong cuộc kháng chiến chống quân Minh.

Lời giải chi tiết:

- Nguyễn Trãi đóng góp quan trọng trong chiến dịch kháng chiến dưới thời Lê Lợi.

- Ông viết Bình Ngô đại cáo với vai trò “quân sư” của cuộc chiến.

- Sự hi sinh của Nguyễn Trãi đã góp phần lớn vào chiến thắng cuối cùng.

Khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Khi đọc trang 7 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Chú ý ý nghĩa cơ bản của tư tưởng nhân nghĩa trong thơ văn của Nguyễn Trãi.

Lời giải chi tiết:

Quan sát tư tưởng nhân nghĩa trong thơ văn Nguyễn Trãi:

- Nguyễn Trãi đã tự nhiên hóa tư tưởng nhân nghĩa của Nho giáo, lựa chọn những giá trị nhân văn cao nhất.

- Ông nhấn mạnh tình thương dân, mong muốn hòa bình, hạnh phúc cho nhân dân.

- Tư tưởng nhân nghĩa trong thơ văn của ông luôn đề cao giá trị con người, biết quý trọng và biết ơn nhân dân.

Khi đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Khi đọc trang 8 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Biểu hiện của tình yêu thiên nhiên và quan niệm về đời sống.

Lời giải chi tiết:

Tình yêu thiên nhiên và quan niệm về cuộc sống:

+ Tình yêu thiên nhiên:

- Nguyễn Trãi tôn vinh vẻ đẹp thiên nhiên qua thơ văn của mình, đặc biệt là trong tập thơ Ức Trai và Quốc Âm.

- Ông ca ngợi những địa danh thiên nhiên đẹp đẽ như Bạch Đằng, Vân Đồn, Côn Sơn, ...

+ Quan niệm về đời sống:

- Ông thể hiện sự suy tư về cuộc sống đầy biến động, về sự thất vọng và cay đắng trước sự hiện hữu bất công của xã hội.

- Nguyễn Trãi tôn trọng giá trị cuộc sống, kiên định với lý tưởng sống cao quý, kiêu hãnh và cứng cỏi.

Khi đọc 4

Trả lời Câu hỏi 4 Khi đọc trang 9 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Đóng góp quan trọng của Nguyễn Trãi trong từng loại văn chính luận, thơ chữ Hán, và thơ chữ Nôm.

Lời giải chi tiết:

Đóng góp quan trọng của Nguyễn Trãi trong các thể loại văn:

- Trong văn chính luận, ông đã thể hiện tài năng biểu đạt ý tưởng, sử dụng ngôn ngữ thuyết phục và lập luận chặt chẽ, góp phần vào việc xây dựng nền văn học phong phú.

- Trong thơ chữ Hán, Nguyễn Trãi sử dụng ngôn từ tinh tế và nghệ thuật tả cảnh, tả tình, tạo ra những tác phẩm thơ đẹp mắt và sâu sắc.

- Thơ chữ Nôm của ông là tinh hoa của văn hóa dân tộc, đặc biệt là việc chọn lọc và sáng tạo từ ngôn từ phổ biến để thể hiện tư duy sâu sắc và tình cảm thâm trầm.

Khi đọc 5

Trả lời Câu hỏi 5 Khi đọc trang 10 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Vị trí của Nguyễn Trãi trong văn học trung đại Việt Nam.

Lời giải chi tiết:

Trong văn học trung đại Việt Nam, Nguyễn Trãi đóng vai trò quan trọng, góp phần vào sự phát triển và thịnh vượng của nền văn học.

Sau khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Sau khi đọc trang 10 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Nhận xét sâu sắc về cuộc đời và con người Nguyễn Trãi dựa trên thông tin trong văn bản.

Lời giải chi tiết:

Nhận xét về cuộc đời và con người Nguyễn Trãi:

- Nguyễn Trãi là một nhà văn vĩ đại với cuộc đời nhiều biến động, từ thời gian làm quan dưới thời Hồ, gia nhập Lam Sơn, đến thời gian ẩn cư và bị vu oan ám sát vua.

- Ông được biết đến là một con người nhân nghĩa, yêu nước thương dân, đồng thời có niềm đam mê mãnh liệt với thiên nhiên và văn chương.

Sau khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Sau khi đọc trang 10 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Điều gì đã tạo nên giá trị đặc sắc trong tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi?

Phương pháp giải:

- Đọc văn bản Tác giả Nguyễn Trãi.

- Đọc kỹ phần (II), tập trung vào Nội dung thơ văn (cuối trang 7).

- Chỉ ra những điều đã tạo nên giá trị đặc sắc trong tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi.

Lời giải chi tiết:

Điều tạo nên giá trị đặc sắc trong tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi chính là sự tiếp thu một cách chọn lọc, sáng tạo tư tưởng nhân nghĩa của Nho giáo. Theo ông, nhân nghĩa trước hết phải là yêu nước, thương dân, trọng dân, biết ơn dân; rồi sau đó mới đến trung quân, trung thành với triều đại, với vua.

Sau khi đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Sau khi đọc trang 10 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Nêu cảm nhận của bạn về tâm hồn Nguyễn Trãi qua những bài thơ viết về thiên nhiên.

Phương pháp giải:

- Đọc văn bản Tác giả Nguyễn Trãi.

- Đọc kỹ phần (II), tập trung vào phần Nội dung thơ văn (trang 8).

- Chú ý những câu văn viết về tình yêu thiên nhiên, những bài thơ về thiên nhiên của Nguyễn Trãi để nêu cảm nhận về tâm hồn nhà thơ.

Lời giải chi tiết:

Tâm hồn Nguyễn Trãi qua những bài thơ viết về thiên nhiên:

- Nguyễn Trãi là một người có tâm hồn tinh tế, rộng mở, lãng mạn với những vẻ đẹp của thiên nhiên, yêu thiên nhiên sâu sắc.

- Thiên nhiên là nguồn cảm hứng lớn trong thơ văn của ông, được thể hiện đa dạng, vừa gần gũi vừa tráng lệ.

Sau khi đọc 4

Trả lời Câu hỏi 4 Sau khi đọc trang 10 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Đọc những vần thơ Nguyễn Trãi viết về nỗi niềm thế sự, bạn hình dung như thế nào về con người tác giả?

Phương pháp giải:

- Đọc văn bản Tác giả Nguyễn Trãi.

- Đọc kỹ phần (II), tập trung vào phần Nội dung thơ văn (cuối trang 8).

- Đọc thêm những bài thơ viết về thế sự của Nguyễn Trãi như Tự thuật, Thuật hứng, Trân tình, Bảo kính cảnh giới,…

- Nêu sự hình dung của bản thân về con người Nguyễn Trãi qua những vần thơ thế sự.

Lời giải chi tiết:

Con người Nguyễn Trãi qua những vần thơ thế sự:

- Ông là một con người “một đời ôm mối ưu dân, ái quốc”, “trĩu nặng suy tư trước thế sự”.

- Khi viết về con người, về nhân tình thế thái, ngòi bút của nhà thơ chứa đựng sự ưu tư, nỗi buồn sâu sắc, thất vọng trước thực tại.

→ Nguyễn Trãi là một con người nhạy cảm, yêu nước thương dân.

Sau khi đọc 5

Trả lời Câu hỏi 5 Sau khi đọc trang 10 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Văn chính luận của Nguyễn Trãi đã từng thể hiện sức tác động mạnh mẽ như thế nào? Những yếu tố nào đã làm nên sức mạnh đó?

Phương pháp giải:

- Đọc văn bản Tác giả Nguyễn Trãi.

- Đọc kỹ phần (II), tập trung vào phần Đặc điểm nghệ thuật (đầu trang 9).

- Chú ý những đoạn văn nói về văn chính luận của Nguyễn Trãi để chỉ ra sự tác động mạnh mẽ trong văn chính luận của ông.

Lời giải chi tiết:

- Văn chính luận của Nguyễn Trãi từng thể hiện sức tác động mạnh mẽ lớn đến nền văn học nước nhà với sức thuyết phục cao, mang ý nghĩa thời đại lớn.

+ Đặc biệt là qua những lá thư từ bút chiến, văn kiện ngoại giao với nhà Minh, luôn đạt đến trình độ mẫu mực.

+ Văn chính luận của ông có giá trị mẫu mực, là cột mốc đánh dấu sự phát triển của văn chính luận ở nước ta.

- Những yếu tố làm nên sức mạnh đó:

+ Nhờ sự vận dụng triệt để và sắc sảo các mệnh đề tư tưởng, đạo đức của Nho giáo và chân lý khách quan của đời sống để xây dựng nên những luận điểm vững chắc.

+ Nguyễn Trãi còn bám sát từng đối tượng và tình hình chiến sự, kết hợp lí lẽ sắc bén với dẫn chứng phong phú, bố cục chặt chẽ, ngôn từ hàm súc, kết hợp nhiều phong cách ngôn ngữ, phương thức biểu đạt, giọng điệu truyền cảm.

Sau khi đọc 6

Trả lời Câu hỏi 6 Sau khi đọc trang 10 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Hãy kể tên những tác phẩm văn học, nghệ thuật mà bạn biết nói về cuộc đời và sự nghiệp của danh nhân Nguyễn Trãi.

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ văn bản Tác giả Nguyễn Trãi để nắm được những kiến thức cơ bản về cuộc đời và sự nghiệp của danh nhân Nguyễn Trãi.

- Tìm hiểu trên mạng về những tác phẩm văn học, nghệ thuật nói về Nguyễn Trãi và kể tên một số tác phẩm tiêu biểu.

Lời giải chi tiết:

Những tác phẩm văn học, nghệ thuật nói về cuộc đời và sự nghiệp của danh nhân Nguyễn Trãi:

- Bộ bách khoa toàn thư Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú: Nói về sự kiên cường của Nguyễn Trãi khi bị dụ dỗ đầu hàng, làm quan cho nhà Minh.

- Sách Nguyễn Trãi đánh giặc cứu nước của Nguyễn Lương Bích: Nói về cuộc đời của Nguyễn Trãi khi nhà Hồ mất nước.

- Toàn Việt thi lục của Lê Quý Đôn: Cũng viết về cuộc đời Nguyễn Trãi khi nhà Hồ mất: Ông lui về ở ẩn.

- Nguyễn Trãi toàn tập Cuốn sách viết về những bài thơ hay của ông.

Kết nối đọc - viết

Trả lời Câu hỏi Kết nối đọc viết trang 10 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Sưu tầm một bài thơ chữ Hán hoặc chữ Nôm của Nguyễn Trãi và viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) giới thiệu bài thơ đó.

Phương pháp giải:

- Đọc một bài thơ mà mình ấn tượng nhất, có thể là thơ chữ Hán hoặc chữ Nôm của Nguyễn Trãi.

- Tìm hiểu về hoàn cảnh sáng tác, nội dung, nghệ thuật,… của bài thơ đó.

- Giới thiệu bài thơ dựa trên những gì vừa tìm hiểu.

Lời giải chi tiết:

Tự bén hơi xuân tốt lại thêm,

Đầy buồng lạ, màu thâu đêm.

     Tình thư một bức phong còn kín,

Gió nơi đâu, gượng mở xem

(Ba tiêu – Cây chuối của Nguyễn Trãi)

     Bài thơ Ba tiêu – Cây chuối của danh nhân Nguyễn Trãi là một bài thơ viết bằng chữ Nôm tuy ngắn gọn, giản dị nhưng không kém phần độc đáo. Bài thơ được viết theo thể thất ngôn tứ tuyệt, nằm trong tập thơ Quốc âm thi tập nổi tiếng của Nguyễn Trãi. Chỉ vỏn vẹn bốn câu thơ ngắn gọn với câu chữ, giọng điệu gần gũi và thân thuộc, Nguyễn Trãi đã khiến cho người đọc phải có một cái nhìn khác về hình ảnh cây chuối – một loài cây mà ai cũng biết, cũng quen thuộc. Mùa xuân với khí hậu ấm áp, dễ chịu, mùa hoa nở và cây chuối cũng như bao cây khác, khi vào mùa xuân, nó vốn đã tươi tốt, nay lại càng tốt thêm. Những buồng chuối xanh mơn mởn, đẹp một cách lạ lùng cả ngày lẫn đêm. Còn những đọt chuối non kia, giống như bức thư tình còn e ấp không muốn mở. Gió ở nơi đâu, cứ quấn quýt lại gần đòi mở lá thư. Có lẽ, bài thơ này không đơn thuần chỉ là miêu tả hình ảnh cây chuối, mà nó như là một bức thư tràn đầy tình cảm được Nguyễn Trãi gửi gắm đến người đọc.