Câu 1
Trả lời câu hỏi 1 trang 126 SGK Ngữ văn 12 Cánh diều
Tìm biện pháp tu từ nghịch ngữ trong các đoạn trích bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc của Nguyễn Đình Chiểu. Mô tả tác dụng của các nghịch ngữ trong việc khắc họa hình ảnh nghĩa sĩ áo vải:
a. Chưa quen cung ngựa, không từng đến trường nhung; chỉ biết ruộng trâu, ở trong làng bộ. Việc cuốc, việc cày, việc bừa, việc cấy, tay vốn quen làm; tập khiên, tập súng, tập mác, tập cờ, mắt chưa từng ngó.
b. Một mối xa thư đồ sộ, đâu để ai chém rắn đuổi hươu; hai vầng nhật nguyệt chói lòa, sao dung lũ treo dê bán chó. Xin ra sức đoạn kình; dốc ra tay bộ hổ.
c. Ngoài cật có manh áo vải, không đeo bao tấu bầu ngòi; trong tay cầm ngọn tầm vông, chẳng sắm dao tu nón gõ. Trống kỳ, trống giục, đạp rào, coi giặc như không; chẳng sợ thằng Tây bắn đạn to nhỏ, xô cửa xông vào, liều mình như chẳng có.
d. Sống đánh giặc, thác cũng đánh giặc, linh hồn theo giúp cơ binh, nguyện được trả thù kia; sống thờ vua, thác cũng thờ vua, một chữ ấm đủ đền công đó.
Câu 2
Trả lời câu hỏi 2 trang 127 SGK Ngữ văn 12 Cánh diều
Tìm nghịch ngữ nói lên lòng thương tiếc và sự tri ân của người dân đối với nghĩa sĩ Cần Giuộc:
+ vinh >< khổ (Thà thác mà đặng câu địch khái, về theo tổ phụ cũng vinh; hơn còn mà chịu chữ đầu Tây, ở với man di rất khổ)
+ già >< trẻ (Mẹ già ngồi khóc trẻ)
+ Một trận khói tan >< nghìn năm tiết rỡ
+ Sống đánh giặc, thác cũng đánh giặc >< sống thờ vua, thác cũng thờ vua
Câu 3
Trả lời câu hỏi 3 trang 127 SGK Ngữ văn 12 Cánh diều
Phân tích tác dụng của biện pháp tu từ nghịch ngữ trong các ngữ liệu sau:
a. Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức
(Xuân Quỳnh)
b. Nếu nhắm mắt nghe bà kể chuyện
Sẽ được nhìn thấy các bà tiên
Thấy chú bé đi hài bảy dặm
Quả thị thơm, cô Tấm rất hiền
(Vũ Quần Phượng)
c. Xuân đương tới, nghĩa là xuân qua,
Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già,
Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất.
Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật
Không cho dài thời trẻ của nhân gian,
(Xuân Diệu)
Biện pháp tu từ nghịch ngữ được sử dụng trong ba ngữ liệu: sóng nhớ bờ nhưng không ngủ; nhắm mắt nghe bà kể chuyện nhưng nhìn thấy; và xuân tới xuân đi, xuân non xuân già. Những sự đối lập này mang lại chiều sâu cho nội dung, thể hiện cảm xúc sâu sắc của các tác giả về tình yêu, ký ức, và thời gian.
Câu 4
Trả lời câu hỏi 4 trang 127 SGK Ngữ văn 12 Cánh diều
Viết đoạn văn ngắn (10-12 dòng) trình bày suy nghĩ về vẻ đẹp của con người Việt Nam trong đoạn trích Việt Bắc; sử dụng biện pháp tu từ nghịch ngữ.
Vẻ đẹp con người Việt Nam trong Việt Bắc được nhà thơ Tố Hữu khắc họa qua sự chia sẻ, đoàn kết trong cuộc kháng chiến. Dưới ngòi bút tinh tế, người Việt Bắc hiện lên với sự cần cù, dũng cảm và yêu đời. Những công việc nhỏ bé như hái măng, đan nón lại thể hiện lòng trung thành và nỗ lực to lớn trong cuộc kháng chiến. Đây chính là vẻ đẹp to lớn của người Việt Bắc, tạo nên niềm tự hào và tình yêu đối với dân tộc.