Hướng dẫn soạn bài về chính chúng ta hiệu quả nhất - Soạn văn lớp 10 theo Kết nối tri thức

Câu hỏi (trang 100 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):

Từ xưa đến nay, con người luôn khao khát chinh phục tự nhiên. Trong xã hội hiện đại ngày càng phát triển, con người càng chứng tỏ khả năng chinh phục và làm chủ thế giới. Tuy nhiên, con người không nên tự coi mình là chủ tể, vì vạn vật trên thế giới đều có quyền bình đẳng và quyền làm chủ cuộc sống của chính mình.

Hướng dẫn trả lời các câu hỏi trong bài đọc:

1. Phân tích mục đích của tác giả khi đưa ra hàng loạt câu hỏi.

- Tác giả sử dụng hàng loạt câu hỏi để kích thích sự tò mò, quan tâm của người đọc và thu hút sự chú ý vào những vấn đề như giá trị của con người là gì?. Qua đó, tác giả dẫn dắt người đọc tự tìm kiếm câu trả lời qua việc nghiên cứu văn bản.

2. Câu nào trong đoạn văn thể hiện quan điểm của tác giả?

- Trong bức tranh khoa học rộng lớn hiện nay, có nhiều điều chúng ta chưa hiểu hết, và một trong những điều chúng ta hiểu ít nhất chính là bản thân mình.

3. Xác định hai từ khóa thể hiện mối quan hệ giữa con người và thế giới trong đoạn văn

- các nút (con người) – mạng lưới (thế giới)

4. Lưu ý biện pháp tu từ điệp ngữ trong văn bản.

- Chúng ta đã từng tin rằng ..... Chúng ta đã từng nghĩ rằng..... Chúng ta đều có..... Chúng ta giống như.....

5. Xem xét các lập luận và bằng chứng để chứng minh luận điểm: “Tri thức của chúng ta phản ánh thế giới”.

- Lập luận: Thông tin mà một hệ vật lý cung cấp về hệ vật lý khác không liên quan đến ý thức hay chủ quan: chỉ là mối liên hệ giữa trạng thái của vật này với trạng thái của vật khác.

- Dẫn chứng: Một giọt mưa cho biết sự hiện diện của một đám mây trên trời; một tia sáng cho thấy màu sắc của vật đã phát ra nó; một đồng hồ cung cấp thông tin về thời gian trong ngày; gió báo hiệu một cơn bão đang đến; virus cảm lạnh cho thấy độ nhạy cảm của mũi; DNA trong tế bào chứa mã di truyền của chúng ta; và trí não lưu giữ thông tin từ trải nghiệm của chúng ta.

6. Xác định câu văn nêu rõ ý tưởng chính của đoạn văn

- Chúng ta là một phần không thể tách rời của tự nhiên; chúng ta chính là tự nhiên, là một trong vô vàn biểu hiện của sự biến đổi vô tận của nó.

7. Hình ảnh nào được dùng để diễn tả mối liên hệ giữa con người và tự nhiên?

- Hình ảnh ngôi nhà được dùng để diễn tả mối quan hệ giữa con người và tự nhiên: Tự nhiên chính là ngôi nhà của chúng ta, và sống trong tự nhiên là sống trong chính ngôi nhà của mình.

Nội dung chính: Văn bản “Về chính chúng ta” của Carlo Rovelli giải thích giá trị của con người, làm rõ mối liên hệ giữa con người và thế giới tự nhiên, từ đó khẳng định rằng con người là một phần không thể tách rời của tự nhiên, đồng thời cũng là một biểu hiện trong vô số sự biến đổi vô tận của nó.

Gợi ý để trả lời câu hỏi sau khi đọc:

Câu 1 (trang 103 sách Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):

- Trong văn bản, tác giả đã nêu quan điểm về giá trị của con người trong thế giới tự nhiên. Quan điểm này được thể hiện qua các luận điểm:

+ Luận điểm 1: Sự tồn tại của chúng ta chỉ là một phần nhỏ của vũ trụ

+ Luận điểm 2: Tri thức của chúng ta đều phản ánh thế giới xung quanh

+ Luận điểm 3: Các giá trị đạo đức, cảm xúc và tình yêu của chúng ta cũng là một phần của tự nhiên.

Câu 2 (trang 103 sách Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):

- Để làm rõ luận điểm, tác giả đã đưa ra lý lẽ kết hợp giữa những đánh giá khách quan và sự cảm nhận cá nhân về con người và thế giới:

+ Trong bức tranh khoa học rộng lớn hiện nay, có nhiều điều chúng ta chưa thể hiểu rõ, và một trong những điều mà chúng ta hiểu ít nhất chính là bản thân chúng ta.

+ Chúng ta, con người, là những chủ thể quan sát thế giới và là những người cùng xây dựng hình ảnh về thực tại mà tôi đã cố gắng mô tả.

+ Tri thức của chúng ta cuối cùng cũng phản ánh thế giới xung quanh.

+ Thông tin mà một hệ vật lý này cung cấp về hệ vật lý khác hoàn toàn không mang tính chủ quan hay ý thức; nó chỉ thể hiện mối liên hệ do vật lý quy định giữa các trạng thái của vật này và vật khác.

- Để làm rõ luận điểm, tác giả đã sử dụng các bằng chứng khoa học được cộng đồng công nhận:

+ Chúng ta từng tin rằng mình ở trung tâm vũ trụ, nhưng sau đó nhận ra điều đó không đúng... chúng ta đã học được nhiều điều về chính mình.

+ Một giọt mưa chứa thông tin về sự tồn tại của một đám mây khác trên trời... thông tin này được tích lũy từ trải nghiệm của tôi.

- Các thông tin khoa học trong văn bản cung cấp cơ sở vững chắc cho luận điểm của tác giả, làm tăng tính thuyết phục đối với người đọc và người nghe.

Câu 3 (trang 103 sách Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):

- Yếu tố mô tả:

+ Chúng ta là những điểm nút trong một mạng lưới rộng lớn của các sự trao đổi.

+ Chúng ta không đứng ngoài quan sát mà chính chúng ta là một phần của nó. Cái nhìn của chúng ta là từ chính bên trong của nó.

=> Tác dụng: giúp người đọc có cái nhìn rõ ràng và chân thực về vẻ đẹp kỳ diệu của thế giới mà chúng ta đang sống.

- Yếu tố biểu cảm:

+ Tôi không thể, dù chỉ hình dung, làm sao có thể trả lời một câu hỏi như vậy trong chỉ vài trang giấy.

+ Ai biết còn bao nhiêu điều phức tạp và kỳ diệu khác đang tồn tại dưới những hình thức mà chúng ta có thể không tưởng tượng nổi, trong các khoảng không vô tận của vũ trụ... Thật ngây ngô khi nghĩ rằng ở một góc xa xôi của một thiên hà bình thường lại có điều gì đó đặc biệt và duy nhất.

+ Thực sự quyến rũ đến mê mẩn.

=> Tác dụng: Thể hiện tình yêu và sự ngưỡng mộ của tác giả đối với sự kỳ diệu của thực tại.

- Các biện pháp tu từ:

+ So sánh: “Chúng ta giống như những điểm nút trong một mạng lưới các trao đổi. Chúng ta được cấu thành từ cùng những nguyên tử và tín hiệu ánh sáng, tương tự như ánh sáng và nguyên tử tương tác giữa các cây thông trên núi hoặc giữa các ngôi sao trong vũ trụ.”

+ Điệp cấu trúc: “Chúng ta từng nghĩ mình đang ở trung tâm vũ trụ, nhưng rồi nhận ra không phải thế. Chúng ta từng tin rằng mình là duy nhất, tách biệt hoàn toàn khỏi các loài động vật và thực vật, để rồi phát hiện ra rằng chúng ta có cùng tổ tiên với mọi sinh vật quanh ta. Chúng ta có tổ tiên chung với cả con bướm và cây thông…”

+ Liệt kê: “Một giọt mưa chứa thông tin về sự hiện diện của một đám mây; một tia sáng chứa thông tin về màu sắc của chất đã phát ra nó đến mắt ta; một cái đồng hồ cho biết thời gian trong ngày; gió báo hiệu một cơn bão sắp đến; virus cảm lạnh cung cấp thông tin về sự dễ bị tổn thương của mũi tôi;...”

=> Tác dụng: làm cho các luận cứ của tác giả trở nên sinh động và cụ thể hơn, cung cấp đầy đủ thông tin, giúp người đọc dễ hình dung và liên kết, từ đó nâng cao tính thuyết phục của văn bản.

Câu 4 (trang 103 sách Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):

Trong văn bản, tác giả không chỉ thể hiện quan điểm của mình về thế giới từ góc độ của một nhà khoa học mà còn mở rộng đến suy ngẫm về bản chất của thực tại và mối quan hệ giữa con người và thế giới từ một góc nhìn triết học. Qua đó, ông nhận thấy sự nhỏ bé của con người so với sự vĩ đại và tuyệt mỹ của thực tại.

Câu 5 (trang 103 sách Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):

Tác giả cho rằng thế giới mà chúng ta đang sống là rộng lớn và vô hạn, trong khi những khám phá của chúng ta là hữu hạn. Vẫn còn nhiều điều chưa được khám phá. Tuy nhiên, trí tò mò của con người là không giới hạn, vì vậy tri thức của chúng ta sẽ liên tục mở rộng.

Câu 6 (trang 103 sách Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):

Nhận định của tác giả thể hiện quan điểm sâu sắc về mối quan hệ giữa con người và tự nhiên. ‘Tự nhiên là mái ấm của chúng ta’ vì con người được sinh ra từ tự nhiên và được bao bọc bởi nó. ‘Sống trong tự nhiên có nghĩa là chúng ta đang ở trong chính ngôi nhà của mình’ vì con người có thể làm chủ cuộc sống và khám phá tự nhiên theo nhu cầu cá nhân. Tuy nhiên, con người không thể hoàn toàn kiểm soát tự nhiên vì đó là một thế giới bí ẩn mà không ai có thể hoàn toàn hiểu thấu.

Bạn muốn mang theo nhận thức nào từ văn bản ‘Về chính chúng ta’ trong hành trang cuộc sống của mình? Hãy viết một đoạn văn (khoảng 150 chữ) để chia sẻ về điều này.

Đoạn văn mẫu:

Nhận định kết thúc của văn bản ‘Về chính chúng ta’ của Các-lô Rô-ve-li đã để lại ấn tượng sâu sắc trong tôi: ‘Bên bờ những gì chúng ta đã biết, tiếp giáp với đại dương mênh mông của những gì chưa biết, tỏa sáng vầng hào quang của sự huyền bí và vẻ đẹp của thế giới’. Câu nói này khơi gợi niềm khao khát khám phá thế giới trong hành trang cuộc sống của chúng ta. Mặc dù con người là sinh vật thông minh trong thế giới tự nhiên, chúng ta vẫn chỉ là một phần nhỏ trong thế giới rộng lớn và bí ẩn đó. Trong cuộc sống hàng ngày cũng vậy, chúng ta không hoàn hảo trong mọi lĩnh vực. Mỗi người đều có những khiếm khuyết và cần không ngừng tìm tòi, học hỏi, khám phá và hoàn thiện bản thân.