Hướng dẫn soạn văn lớp 10 Cánh diều Tập 1 và Tập 2

1. Hướng dẫn soạn văn lớp 10 Cánh diều Tập 1 - nội dung và phương pháp học trong sách Ngữ văn 10

Câu 1 trang 9 SGK Ngữ văn 10 tập 1 - Cánh diều: Sách Ngữ văn 10 hướng dẫn đọc hiểu các thể loại văn học nào? Những thể loại truyện nào mới so với sách Ngữ văn Trung học cơ sở? Những điểm quan trọng cần lưu ý khi đọc hiểu các văn bản văn học là gì?

Câu trả lời:

- Sách Ngữ văn 10 hướng dẫn cách đọc hiểu các thể loại văn bản văn học như sau:

+ Văn bản thuộc thể loại Truyện

+ Văn bản thuộc thể loại Thơ

+ Văn bản thuộc thể loại Chèo, tuồng

+ Văn bản thuộc thể loại nghị luận

+ Văn bản dạng thông tin

- Các thể loại truyện mới so với sách Ngữ văn Trung học cơ sở bao gồm: Thần thoại, sử thi, tiểu thuyết chương hồi.

- Những điều cần lưu ý khi đọc hiểu các văn bản văn học:

+ Văn bản truyện: Không chỉ nắm bắt nội dung và hình thức tác phẩm, mà còn cần hiểu cách đọc tương ứng với từng thể loại cụ thể.

+ Văn bản Thơ: Chú ý mối liên hệ giữa nội dung và hình thức, cùng với đặc điểm của từng thể thơ.

+ Văn bản Chèo, tuồng: nắm rõ nội dung cụ thể, chú ý đến ngôn ngữ và phương pháp trình bày.

Câu 2 trang 9 SGK Ngữ văn 10 tập 1: Mục Đọc hiểu văn bản nghị luận và Đọc hiểu văn bản thông tin bao gồm các nội dung gì?

Trả lời:

Mục Đọc hiểu văn bản nghị luận và Đọc hiểu văn bản thông tin đề cập đến hai vấn đề chính: các văn bản thuộc thể loại đó và các lưu ý quan trọng khi đọc. Cụ thể như sau:

Câu 3 trang 9 SGK Ngữ văn 10 tập 1: Bài học về thơ văn Nguyễn Trãi bao gồm những thể loại và tác phẩm nào? Những điểm quan trọng cần lưu ý khi nghiên cứu tác giả Nguyễn Trãi là gì?

Câu trả lời:

- Thơ văn Nguyễn Trãi bao gồm các tác phẩm như: Đại cáo bình Ngô, bài thơ Nôm Gương báu khuyên răn và Thư dụ Vương Thông lần thứ hai.

- Khi đọc thơ văn Nguyễn Trãi, ngoài việc chú ý đến cách đọc hiểu văn bản nghị luận trung đại và thơ Nôm Đường luật, cần áp dụng kiến thức về Nguyễn Trãi để hiểu sâu hơn về tác phẩm của ông.

2. Hướng dẫn soạn bài Kiến thức ngữ văn lớp 10 trang 3 Tập 2 - Cánh diều

Bối cảnh lịch sử, văn hóa và xã hội trong việc đọc hiểu tác phẩm văn học:

- Đọc hiểu tác phẩm văn học luôn gắn liền với việc áp dụng kiến thức về hoàn cảnh lịch sử, văn hóa và xã hội. Hoàn cảnh lịch sử và xã hội nơi nhà văn sống, cùng với các sự kiện và mối quan hệ xã hội, ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến sáng tác của họ và được phản ánh rõ nét trong tác phẩm. Nhiều khía cạnh của tác phẩm chỉ có thể được giải thích khi kết hợp kiến thức về bối cảnh lịch sử, văn hóa, xã hội.

- Thời đại của Nguyễn Trãi vừa đầy đau thương vừa đầy quật khởi. Đau thương vì sau hơn bốn thế kỷ độc lập (từ năm 938 đến 1407), dân tộc ta rơi vào cảnh mất nước dưới sự cai trị tàn bạo của giặc Minh. Quật khởi vì đây là giai đoạn truyền thống yêu nước và anh hùng được phát huy mạnh mẽ, với đỉnh cao là cuộc khởi nghĩa Lam Sơn – một cuộc khởi nghĩa gian khổ và thắng lợi vĩ đại trong lịch sử Việt Nam trước năm 1945.

- Nguyễn Trãi là nhân vật sống gắn bó mật thiết với thời đại, đóng góp lớn lao vào thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn và công cuộc xây dựng đất nước sau khi giành lại độc lập và tự chủ.

Nghị luận xã hội trung đại:

- Nghị luận xã hội trung đại thường được viết dưới các thể loại như chiếu, hịch, cáo, thư,..., phản ánh các vấn đề chính trị và xã hội với giá trị nghệ thuật cao. Chiếu và cáo thường dùng để công bố trước công chúng về các sự kiện và công việc quốc gia; thư dùng để trao đổi và thuyết phục trong các công việc cụ thể. Các bài nghị luận xã hội trung đại có những đặc điểm nổi bật như sau:

- Là thể loại văn tổng hợp “văn, sử, triết hòa quyện”, kết hợp nhuần nhuyễn giữa lý lẽ và cảm xúc, giữa tư tưởng và tình cảm của người viết; bài văn vừa có sức thuyết phục, vừa đậm đà tính biểu cảm. Văn nghị luận trung đại thường được viết theo thể biền ngẫu, sử dụng từ ngữ trang trọng, uyên bác, đầy tính ước lệ và tượng trưng.

- Trong nhiều bài nghị luận xã hội trung đại, vai trò của người viết rất quan trọng, thường là vua, chúa, thủ lĩnh hoặc người được uỷ quyền bởi vua, chúa để soạn thảo văn bản. Ví dụ, Nguyễn Trãi được Lê Lợi giao viết thư răn dạy tướng sĩ và thuyết phục tướng giặc Minh, được tập hợp trong sách Quân trung từ mệnh tập. Nguyễn Trãi cũng được giao viết Đại cáo bình Ngô nhân danh nhà vua để thông báo về đại thắng của dân tộc. Các tác giả được uỷ thác thường là những nhân vật văn hóa nổi bật hoặc có địa vị cao trong triều đình và xã hội. Văn bản nghị luận của họ không chỉ thể hiện tư tưởng và tình cảm của các bậc vua chúa, thủ lĩnh mà còn chứa đựng trí tuệ, tình cảm và tài năng văn chương của họ.

3. Hướng dẫn soạn bài Kiến thức ngữ văn lớp 10 trang 33 Tập 2

Tiểu thuyết và truyện ngắn:

Tiểu thuyết và truyện ngắn đều thuộc thể loại truyện, mặc dù cùng hạng mục nhưng mỗi loại lại có những đặc điểm riêng biệt cần lưu ý.

Tiểu thuyết là thể loại tác phẩm truyện với quy mô lớn, có khả năng phản ánh cuộc sống rộng rãi mà không bị giới hạn về không gian và thời gian. Cốt truyện của tiểu thuyết thường phức tạp, xây dựng từ nhiều sự kiện và tình huống, cùng với các xung đột đa dạng. Tiểu thuyết có thể miêu tả nhiều nhân vật, mỗi nhân vật có những đặc điểm và cảm xúc riêng biệt, tạo nên các mối quan hệ chồng chéo và diễn biến tâm lý phong phú. Tiểu thuyết rất đa dạng về thể loại, và trong bài này, chúng ta sẽ tập trung vào tiểu thuyết chương hồi.

Ngược lại, truyện ngắn là một thể loại truyện với quy mô nhỏ hơn, thường nhằm khắc họa một hiện tượng, tình huống, hoặc cảm xúc cụ thể trong cuộc sống. Cốt truyện của truyện ngắn thường xảy ra trong một không gian và thời gian hạn chế. Kết cấu của truyện ngắn thường đơn giản hơn, không có nhiều lớp lang, và thường chỉ có một vài nhân vật chính. Truyện ngắn thu hút độc giả bởi nội dung tinh tế, chi tiết sắc nét và khả năng gợi cảm xúc mạnh mẽ. Ý tưởng trong truyện ngắn thường được thể hiện qua các tình huống bất ngờ, lời văn súc tích, và chứa đựng nhiều ẩn ý.

Tóm lại, tiểu thuyết và truyện ngắn đều là những thể loại truyện phong phú, mỗi loại mang đến những trải nghiệm và cảm xúc riêng. Sự khác biệt về quy mô, cốt truyện và cách thể hiện giúp mỗi thể loại có sức hấp dẫn và giá trị riêng trong văn học.