Buzz
1. Bài học 'Tri thức ngữ văn'
1.1. Truyện ngụ ngôn
- Định nghĩa: Truyện ngụ ngôn là loại hình tự sự ngắn gọn, truyền tải các bài học về đạo đức và kinh nghiệm sống thông qua các biểu đạt ám chỉ, ngụ ý, và bóng gió.
- Các đặc điểm nổi bật của truyện ngụ ngôn
+ Truyện ngụ ngôn thường ngắn gọn, được viết dưới dạng thơ hoặc văn xuôi.
+ Nhân vật trong truyện ngụ ngôn có thể là con người, con vật, hoặc đồ vật được nhân hóa (có khả năng nói chuyện, tính cách và tâm lý như con người).
+ Truyện ngụ ngôn thường truyền tải các tư tưởng, bài học đạo đức hoặc cuộc sống bằng ngôn ngữ giàu hình ảnh và có thể kết hợp yếu tố hài hước.
1.2. Tục ngữ
- Tục ngữ là hình thức sáng tác ngôn từ dân gian, bao gồm những câu ngắn gọn, nhịp nhàng và cân đối, thường có vần điệu. Chúng tập hợp những nhận thức về tự nhiên và xã hội, cùng với kinh nghiệm đạo đức và ứng xử trong cuộc sống.
1.3. Thành ngữ
- Thành ngữ là những cụm từ cố định mang ý nghĩa bóng bẩy. Ý nghĩa của thành ngữ không phải từ nghĩa từng phần riêng lẻ, mà từ nghĩa tổng hợp của cả cụm.
1.4. Nói quá
- Nói quá là một biện pháp tu từ nhằm phóng đại tính chất, mức độ, hoặc quy mô của đối tượng để làm nổi bật, tăng cường sức biểu cảm hoặc tạo hiệu ứng hài hước.
2. Các bài 'Đẽo cày giữa đường', 'Ếch ngồi đáy giếng', và 'Con mối và con kiến'
a. Trước khi bắt đầu đọc:
Câu 1. Kể một câu chuyện mà em đã đọc (hoặc nghe) hoặc một sự việc mà em đã chứng kiến (hoặc tham gia) đã để lại bài học sâu sắc cho em. Bài học em rút ra từ câu chuyện hoặc sự việc đó là gì?
Câu chuyện 'Đeo lục lạc cho mèo'
Một gia đình chuột sống trong nỗi lo sợ vì con mèo không ngừng săn đuổi chúng. Ngày qua ngày, nỗi sợ hãi khiến chúng quyết định phải hành động và nghĩ ra một kế hoạch. Sau một thời gian, một con chuột trẻ đã đưa ra một ý tưởng thông minh để giải quyết vấn đề này.
Con chuột đề xuất việc gắn một cái chuông quanh cổ con mèo để nó có thể nghe thấy khi mèo tiếp cận, từ đó chuột có thể kịp thời trốn tránh. Tuy nhiên, chỉ có con chuột khôn ngoan nhất là không đồng ý. Nó cho rằng ý tưởng này dù tốt về lý thuyết nhưng vấn đề lớn là 'ai sẽ là người thực hiện việc gắn chuông cho mèo?'
- Bài học: Hành động quan trọng hơn ý tưởng
Dù ý tưởng rất cần thiết để giải quyết vấn đề, nhưng điều quan trọng hơn là biết cách thực hiện nó. Khi bạn nghĩ ra một ý tưởng cho công việc hay bất cứ điều gì khác, bạn phải biết cách triển khai trước khi chia sẻ. Nếu chưa có phương án thực hiện, hãy tìm kiếm lời khuyên và đừng khoe khoang ý tưởng của bạn cho đến khi bạn đã chuẩn bị đầy đủ.
Câu 2: Hãy diễn giải ý nghĩa của câu nói: 'Anh ta nhận ra mình chỉ là một con ếch ngồi đáy giếng.'
- Câu nói thể hiện sự nhận thức hạn hẹp về bản thân: tự mãn, không coi trọng người khác, và thường có thái độ kiêu ngạo, luôn cho rằng mình vượt trội hơn tất cả và khinh miệt những người xung quanh.
b. Đọc văn bản
* Đọc văn bản 1:
1. Tại sao người thợ mộc không thể bán được cày?
Trả lời: Người thợ mộc không thể bán cày vì anh ta làm cày với kích thước không phù hợp; khi thì quá lớn, khi thì quá nhỏ, do nghe theo ý kiến của người khác mà không tự kiểm chứng.
* Đọc văn bản 2:
2. Mối phản ứng như thế nào khi thấy kiến làm việc chăm chỉ?
Trả lời: Khi thấy kiến làm việc chăm chỉ, mối tỏ ra châm chọc và kiêu ngạo, cho rằng kiến dù làm việc nhiều vẫn không lớn lên được, trong khi mối không cần làm gì mà vẫn béo tốt.
* Đọc văn bản 3:
3. Kiến có phản ứng như thế nào đối với lối sống của mối?
Trả lời: Kiến không đồng tình với lối sống của mối, đặc biệt là thái độ chỉ muốn hưởng thụ mà không làm việc, và gây thiệt hại cho thành quả lao động của người khác như mối thường làm.
* Đọc văn bản 4
4. Lối sống của mối gây ra những hậu quả nghiêm trọng nào?
Trả lời: Lối sống của mối không chỉ làm suy giảm phẩm chất và nhân cách của chính mối mà còn gây ra tác hại nghiêm trọng đến các vật dụng và con người xung quanh. Lối sống này có thể khiến tất cả các đồ vật bị mối phá hoại sụp đổ hoàn toàn.
c. Sau khi đọc
* Sau khi đọc 1:
Câu 1: Người thợ mộc trong câu chuyện Đẽo cày giữa đường đã phản ứng như thế nào trước những lời khuyên, dẫn đến việc công sức và của cải của anh ta bị tiêu tan?
Trả lời: Người thợ mộc đã làm theo mọi lời khuyên mà không cân nhắc. Khi người ta bảo anh ta nên làm cày nhỏ hơn để dễ sử dụng, anh ta làm theo. Sau đó, khi có người khuyên làm cày to hơn, anh ta lại làm như vậy. Kết quả là anh ta đã tạo ra nhiều chiếc cày khác nhau, nhưng tất cả đều không có giá trị và công sức của anh ta bị lãng phí.
* Sau khi đọc 2:
Câu 2: Nếu em là người thợ mộc trong câu chuyện này, em sẽ phản ứng như thế nào trước những lời khuyên đó?
Trả lời: Nếu là người thợ mộc trong câu chuyện, em sẽ cảm ơn những lời khuyên từ người qua đường. Tuy nhiên, em sẽ cân nhắc kỹ lưỡng từng lời khuyên để xác định tính hợp lý của nó. Chỉ áp dụng những lời khuyên hợp lý và bỏ qua những lời khuyên không phù hợp.
* Sau khi đọc 3:
Câu 3. Những điều gì khiến con ếch trong câu chuyện Ếch ngồi đáy giếng cảm thấy vui vẻ?
Trả lời: Ếch cảm thấy vui vẻ vì:
- Nó có thể ra khỏi miệng giếng và quay trở lại khi nó muốn.
- Nó thích bơi trong nước với nước xung quanh và nhảy trong bùn, khiến bùn bám đến chân và mặt.
- Nó được tự do chiếm lĩnh một phần nước trong giếng và bơi lội một cách thoải mái trong đó.
* Sau khi đọc 4:
Câu 4: Hãy nêu rõ những sự khác biệt giữa môi trường sống của ếch và rùa. Những khác biệt đó ảnh hưởng thế nào đến nhận thức và cảm xúc của chúng?
Trả lời: Ếch sống trong một cái giếng nhỏ hẹp và cảm thấy vui vẻ khi có thể tự do di chuyển và chiếm lĩnh một phần nhỏ trong đó. Ngược lại, rùa sống trong môi trường biển rộng lớn, bao la và quen thuộc với sự rộng rãi, vì vậy nó đã thích nghi với không gian sống rộng lớn và cảm thấy thoải mái trong môi trường của mình.
* Sau khi đọc 5:
Câu 5: Tại sao con ếch lại cảm thấy 'ngạc nhiên, thu mình lại, hoảng hốt, và bối rối'?
Trả lời: Ếch cảm thấy choáng ngợp và tự ti khi đối diện với không gian bao la của biển cả. Nó nhận ra sự hạn hẹp về kiến thức của bản thân và sự sung sướng của mình chỉ là do môi trường sống nhỏ bé. Nó cảm thấy xấu hổ vì đã tự mãn về cái giếng của mình và đưa ra lời mời không thực tế trước con rùa.
* Sau khi đọc 6:
Câu 6: Trong câu chuyện Con mối và con kiến, quan niệm sống của mối và kiến được thể hiện như thế nào qua các cuộc đối thoại của chúng?
Trả lời: Quan điểm của mối: không muốn lao động vất vả nhưng vẫn muốn có cái ăn, sống dựa vào việc phá hoại và tiêu diệt công sức của người khác, thể hiện sự ích kỷ và tham lam.
Quan điểm của kiến: chăm chỉ làm việc để đảm bảo cuộc sống, vì lợi ích của đàn và tổ, sẵn sàng hy sinh bản thân cho sự chung sống, thể hiện lối sống tích cực và ý nghĩa nhân văn.
* Sau khi đọc 7
Câu 7: Theo em, người kể chuyện dành thiện cảm cho mối hay kiến? Tại sao em lại nghĩ như vậy?
Trả lời: Người kể chuyện thể hiện thiện cảm rõ rệt đối với kiến. Bởi vì kiến có quan điểm sống đúng đắn và tích cực. Các câu chuyện nhấn mạnh sự đúng đắn của kiến, phản bác quan điểm sai lầm của mối.
* Sau khi đọc 8
Câu 8: Hãy chỉ ra những điểm tương đồng về nội dung giữa ba câu truyện ngụ ngôn: Đẽo cày giữa đường, Ếch ngồi đáy giếng, và Con mối và con kiến.
Trả lời:
Những điểm chung của ba câu chuyện là:
- Tất cả đều sử dụng nhân vật động vật để thể hiện các tư tưởng và quan điểm cá nhân. Các loài vật được nhân cách hóa với những suy nghĩ và cảm xúc riêng.
- Tất cả đều truyền tải những bài học quý giá cho chúng ta:
+ Ếch ngồi đáy giếng: khuyến khích mở rộng hiểu biết và tránh tự mãn với những gì mình có.
+ Con mối và con kiến: Sống chỉ biết hưởng thụ mà không chịu lao động sẽ dẫn đến cuộc sống kém bền vững và không tốt đẹp.
+ Đẽo cày giữa đường: Cần thận trọng khi thực hiện bất kỳ công việc nào, cần có chính kiến rõ ràng và chỉ tiếp thu những ý kiến hợp lý.
