Bệnh lý ngoài da thường manifest trên bề mặt da với những dấu hiệu như mẩn đỏ, bong tróc, ngứa, đau rát, sưng phù,... Những vấn đề này làm cho làn da nhạy cảm của trẻ trở nên khó chịu và đôi khi gây mất thẩm mỹ, thậm chí có thể để lại hậu quả lâu dài. Việc sử dụng các loại thuốc điều trị giúp giảm nhanh triệu chứng và điều trị bệnh hiệu quả.

Hiện nay, có nhiều loại thuốc bôi ngoài da khác nhau. Các dạng bào chế thuốc bôi ngoài da cho bé thường gặp như: thuốc mỡ, kem, lotion, gel,...

Cùng một loại hoạt chất, có thể có nhiều dạng bào chế khác nhau. Những dạng bào chế này khác nhau chủ yếu về tỉ lệ thành phần thân dầu và thân nước có trong thuốc, đặc điểm này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng thẩm thấu, độ nhờn rít cũng như hiệu quả điều trị và sự thoải mái khi sử dụng các loại thuốc. Tuỳ thuộc vào vị trí sử dụng thuốc trên cơ thể, mục tiêu điều trị, đối tượng sử dụng mà bác sĩ Da liễu có thể đưa ra việc lựa chọn dạng bào chế sử dụng phù hợp cho trẻ.

2.1. Chất giữ ẩm

Ở trẻ em, đặc biệt là các trẻ nhỏ với làn da nhạy cảm thường hay bị hăm tã, chàm sữa, viêm da cơ địa,... Việc sử dụng các chất giữ ẩm, đặc biệt là các loại có nguồn gốc từ thiên nhiên hoặc các loại thuốc được bác sĩ Da liễu khuyên dùng có công dụng giúp giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh. Đồng thời, dùng thuốc bôi ngoài da cho bé giúp giảm nhu cầu sử dụng các loại thuốc điều trị và giúp phục hồi hàng rào bảo vệ da cho trẻ.

Một số sản phẩm giữ ẩm có thể sử dụng được cho trẻ như:

• Dạng kem hay sáp như: Saforelle Bebe cream, Atopiclair lotion/cream, Ceradan, Eucerin ato control cream, A-Derma Exomega DEFI Emollient,...; nên thoa cho trẻ trong thời gian 3 phút sau khi tắm; mỗi ngày nên thoa từ 2 đến 4 lần.
• Sữa tắm: có thể sử phối hợp thêm các sữa tắm cụ thể Eucerin pH5, Cetaphil, Saforelle Bebe Gel Lavant, Physiogel,...

Nếu chất giữ ẩm được chỉ định sử dụng đồng thời với một loại thuốc bôi ngoài da khác, nên bôi chất giữ ẩm trong khoảng 30 phút trước khi sử dụng các loại thuốc còn lại.

2.2. Chất sát trùng

Chất sát trùng được chỉ định sử dụng đối với các trẻ đang gặp những chấn thương trên da cụ thể như vết thương hở, chảy dịch, có mủ vẩy tiết có thể gặp trong một số bệnh lý ngoài da như chốc lây, chàm sữa, viêm da cơ địa, nhiễm trùng da,...

Bác sĩ có thể chỉ định sử dụng các chất sát trùng như Betadine, Milian 1%, Eosine 2%, dung dịch rivanol 0,1%, dung dịch yarish (thành phần gồm axit boric, glycerin, nước cất), dung dịch NaCl 0,9%, nước lá bàng, nước lá chè tươi.... Tần suất thoa thuốc là ngày 2 lần cho đến khi hết rỉ dịch, chảy mủ. Bảo quản các loại chất sát trùng xa tầm tay trẻ em, tuyệt đối không để trẻ uống phải các chất sát trùng

2.3. Thuốc chống viêm

Thuốc chống viêm sử dụng theo đường bôi trực tiếp lên da thường được dùng cho trẻ là các thuốc có chứa corticoid. Các loại thuốc chứa Corticoid có tác dụng chống viêm, giảm ngứa, thường được chỉ định trong giai đoạn cấp tính của bệnh lý như chàm hay viêm da cơ địa.

Tác dụng phụ nguy hiểm nhất khi sử dụng thuốc Corticoid bôi tại chỗ là gây teo da. Biến chứng này thường xảy ra sớm với các loại thuốc Corticoid có tác dụng mạnh như Clobetasol propionate, Fluocinolone acetonide... nhưng cũng có thể gặp với các loại tác dụng yếu nếu sử dụng liên tục trong thời gian dài. Tác dụng không mong muốn của corticoid bôi phụ thuộc chủ yếu vào cường độ tác dụng và thời gian sử dụng của thuốc. Trong khi đó, tác dụng điều trị của các thuốc này tỷ lệ thuận với nguy cơ gây ra tác dụng không mong muốn của thuốc.

Cha mẹ không nên tự ý sử dụng các loại thuốc bôi ngoài da cho bé mà phải được chỉ định bởi bác sĩ điều trị để có được lựa chọn thuốc thuốc Corticoid phù hợp, giảm nhanh các tác dụng không mong muốn của Corticoid.

2.4. Các thuốc kháng sinh, kháng nấm

Tương tự như thuốc chống viêm, các thuốc kháng sinh, kháng nấm được sử dụng thuốc bôi ngoài da cho bé khi là bị nhiễm trùng. Các loại thuốc này chỉ nên được sử dụng cho trẻ khi được chỉ định bởi các bác sĩ sau khi đã qua thăm khám trực tiếp để đảm bảo thuốc được sử dụng điều trị đúng bệnh; tránh việc lạm dụng thuốc, giúp giảm thiểu các tác dụng không mong muốn, đề kháng thuốc, thậm chí là độc tính của thuốc khi sử dụng thuốc quá liều cần thiết.

Một số thuốc kháng sinh, kháng nấm dùng đường bôi mà trẻ thường được chỉ định để điều trị các bệnh nhiễm trùng, nhiễm nấm ngoài da bao gồm: Ketoconazol, Mupirocin 2%, Acid fusidic,...

2.5. Thuốc điều trị bệnh ghẻ

Thuốc D.E.P hay còn gọi là thuốc Diethylphtalat là thuốc bôi ngoài da cho bé có công dụng điều trị bệnh ghẻ được sử dụng phổ biến nhất. Thuốc D.E.P được bôi với tần suất 1 lần trong ngày, sau khi tắm. Sau khi bôi thuốc thì cha mẹ cần chú ý không hoặc hạn chế tối đa việc để da của bé tiếp xúc với nước và chỉ nên tắm lại sau khi bôi thuốc trong thời gian ít nhất là 12 tiếng. Dùng thuốc bôi ngoài da cho bé trong điều trị ghẻ cần được bôi toàn thân trừ vùng mặt, đặc biệt chú ý bôi kĩ các vùng nếp kẽ như vùng nách, mông, bẹn,..., vùng quanh móng và sau tai. Tuyệt đối không để thuốc D.E.P dính vào vùng mắt của bé.

Nếu trẻ mắc phải bệnh ghẻ thì không chỉ điều trị một mình bé bị ghẻ mà phải bôi thuốc điều trị cho tất cả những người tiếp xúc bao gồm mọi người trong gia đình hay những học sinh học cùng lớp nhà trẻ,... Sử dụng dầu DEP (diethylphtalat), kem eurax, dung dịch pemethrin 1%, dầu benzyl benzoat 33%, mỡ diêm sinh 10% (cho trẻ em) và 30% (cho người lớn).

2.6. Một số loại thuốc bôi phối hợp nhiều hoạt chất

Bên cạnh những loại thuốc bôi ngoài da cho bé chỉ chứa một hoạt chất như đã nêu trên thì cũng có một số loại thuốc bôi kết hợp nhiều hoạt chất với nhau như: thuốc chống viêm với kháng sinh, thuốc chống viêm với thuốc kháng nấm,... tác dụng nâng cao hiệu quả điều trị. Tuy nhiên, nên hạn chế tối đa việc sử dụng các thuốc này trong thực tế, vì trong nhiều trường hợp, các thành phần trong thuốc có thể cản trở hiệu quả của nhau. Các loại thuốc này cũng thường có thêm những lưu ý đặc biệt về độ tuổi sử dụng thuốc. Do đó, không nên tự ý sử dụng những thuốc bôi ngoài da nhiều hoạt chất cho bé mà chỉ nên sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa Da liễu để mang lại hiệu quả và đảm bảo tính an toàn cho trẻ.

Có nên sử dụng kem bôi ngoài da cho bé không? là mối lo lắng của nhiều bậc phụ huynh. Việc sử dụng kem bôi ngoài da cho bé có ứng với tình hình sức khỏe hay không phụ thuộc vào chỉ định của bác sĩ điều trị.

Khi dùng kem bôi ngoài da cho bé, loại kem có thể cũng tăng cường hoặc hạn chế khả năng bốc hơi nước qua da. Có loại kem bôi ngoài da giúp da tăng diện tích tiếp xúc, hỗ trợ bốc hơi nước qua da một cách dễ dàng hơn, từ đó ngăn chặn sự tăng huyết áp da, giảm viêm nhiễm và làm se lạnh da. Ngược lại, một số kem bôi ngoài da cho bé có thể làm tắc nghẽn da, giảm sự bốc hơi mồ hôi, tăng cường sự cản trở tuần hoàn máu.

Tùy thuộc vào dạng bào chế của kem và thành phần tá dược, kem có thể thấm sâu hoặc nông qua lớp biểu bì da. Trong quá trình sử dụng, cần chú ý đến tác động lý hóa học của kem như sự thay đổi pH của da, có thể ảnh hưởng đến quá trình oxy hóa khử trong tế bào. Không chỉ tác động ở cấp độ ngoài da, các kem bôi ngoài da cho bé cũng có thể thấm vào máu, tác động trên toàn cơ thể. Do đó, việc sử dụng kem bôi ngoài da cần cẩn trọng.

• Sử dụng kem bôi ngoài da cho bé cần phải phù hợp với đặc tính của bệnh, giai đoạn bệnh, mức độ nặng nhẹ, vùng da và nhiều yếu tố khác nhau như giới tính, độ tuổi, thời tiết, nghề nghiệp... để đạt được hiệu quả cao. Đối với eczema ở giai đoạn cấp tính, có loại định dạng như dung dịch đắp gạc, ngâm, rửa hoặc kem màu... Nhưng đối với giai đoạn eczema ổn định, cần sử dụng kem giảm viêm, giảm kích thước vảy...
• Do kem bôi ngoài da cho bé tác động cả tại chỗ và trên toàn cơ thể, việc sử dụng cần phải thận trọng, đặc biệt là khi sử dụng cho trẻ nhỏ, tránh bôi quá nhiều trên diện tích da rộng...
• Không nên sử dụng kem bôi ngoài da cho bé liên tục hoặc kéo dài thời gian dài vì làm khó kiểm tra kết quả điều trị, cũng như đánh giá đúng sai chẩn đoán... Thời gian sử dụng mỗi đợt nên kéo dài từ 10 đến 15 ngày.
• Cha mẹ cần tuân thủ hướng dẫn sử dụng của bác sĩ điều trị và theo dõi tình hình da, tái khám để theo dõi diễn biến bệnh, điều chỉnh kem kịp thời nếu cần thiết.
• Trong quá trình sử dụng kem cần chú ý theo dõi mọi phản ứng có thể xảy ra trên da của trẻ do một số kem bôi và ở một số người có thể gây ra dị ứng.