Huyền bí (siêu nhiên)

Huyền bí (魔術; tiếng Anh: Magic) còn được gọi là phép thuật (魔法), huyền thuật (妖術) là các nghi thức cổ xưa bắt nguồn từ nghi lễ, bói toán tâm linh hoặc truyền thống văn hóa, nhằm triệu hồi, kiểm soát, thể hiện sức mạnh, thay đổi hình dạng, hoặc giải thích về các thực thể siêu nhiên trong tự nhiên. Đây là một thuật ngữ phân loại thường không rõ ràng, chỉ nhiều loại tín ngưỡng và thực hành khác nhau, thường tách biệt với tôn giáo và khoa học. Những người thực hành huyền bí được gọi là Pháp sư, và huyền bí cũng liên quan đến thuật phù thủy của các phù thủy.

Huyền bí có thể mang ý nghĩa tích cực hoặc tiêu cực theo từng thời kỳ lịch sử. Trong văn hóa phương Tây, huyền bí liên quan đến sự khác biệt, sự lạ lẫm và chủ nghĩa nguyên thủy; được xem là 'dấu hiệu rõ ràng của sự khác biệt văn hóa', một dạng mê tín. Vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, trí thức phương Tây coi việc thực hành huyền bí như một dấu hiệu của tâm lý nguyên thủy, thường gán cho các nhóm người bị xã hội loại bỏ. Trong thuyết huyền bí hiện đại và các tôn giáo mới, nhiều pháp sư tự mô tả mình thường xuyên thực hiện nghi lễ huyền bí; định nghĩa huyền bí là một kỹ thuật thay đổi thế giới vật chất thông qua sức mạnh ý chí. Định nghĩa này được phổ biến bởi Aleister Crowley, một nhà huyền bí học người Anh. Quan điểm này đã được áp dụng trong ma thuật hỗn loạn và các phong trào tôn giáo mới của Thelema và Wicca.

Nguồn gốc

Ngôn ngữ Việt

Huyền bí (魔術) là một thuật ngữ Hán Việt chỉ những hiện tượng kỳ lạ do sức mạnh siêu nhiên mà khoa học và tôn giáo không thể giải thích, hoặc có vẻ như không thể giải thích. Ngoài huyền bí, các khái niệm yêu thuật (妖術) và phép thuật (魔法) cũng được dùng với ý nghĩa tương tự, trong đó 'yêu thuật' thường gắn liền với truyền thống phương Đông, còn 'phép thuật' lại có nguồn gốc phương Tây hơn. Trong một số tác phẩm giả tưởng, cả ba khái niệm huyền bí, yêu thuật và phép thuật đều được sử dụng, trong đó yêu thuật là ma thuật của các chủng tộc yêu tinh, còn phép thuật là khái niệm vượt trên cả huyền bí.

Ngôn ngữ Anh

Từ 'Magic' (huyền bí) và 'magician' (pháp sư) xuất phát từ thuật ngữ 'magus' trong tiếng Latin, qua tiếng Hy Lạp μάγος, có nguồn gốc từ maguš trong tiếng Ba Tư cổ (𐎶𐎦𐎢𐏁|𐎶𐎦𐎢𐏁: pháp sư). Theo Aleister Crowley (người sử dụng từ 'magick'), huyền bí là 'khoa học và nghệ thuật tạo ra sự thay đổi theo ý muốn của bản thân', bao gồm cả hành động thông thường dựa trên ý chí và nghi lễ huyền bí.

Những tín đồ Kitô giáo ban đầu liên kết huyền bí với quỷ dữ, coi đó là sự trái ngược với Kitô giáo. Quan điểm này vẫn phổ biến trong suốt thời Trung cổ, khi các tác giả Kitô giáo phân loại nhiều hiện tượng như bùa mê, thuật phù thủy, bùa chú, bói toán, chiêu hồn và chiêm tinh học dưới danh mục 'huyền bí'. Vào thời kỳ đầu hiện đại ở châu Âu, các tín đồ Tin Lành thường cho rằng Công giáo La Mã gần gũi hơn với huyền bí so với tôn giáo, và khi người châu Âu theo Thiên Chúa giáo bắt đầu khám phá các vùng đất khác vào thế kỷ 16, họ coi những người không theo Thiên Chúa giáo mà họ gặp là 'huyền bí'. Trong cùng thời kỳ, các học giả Ý đã tái định nghĩa thuật ngữ này theo nghĩa tích cực để mô tả ý tưởng về huyền bí tự nhiên. Cả hai cách hiểu tiêu cực và tích cực về thuật ngữ này tiếp tục hiện diện trong văn hóa phương Tây trong nhiều thế kỷ sau đó.

Từ thế kỷ 19, các học giả từ nhiều lĩnh vực khác nhau đã sử dụng thuật ngữ huyền bí với những định nghĩa khác nhau và để chỉ các hiện tượng khác nhau. Quan điểm hiện đại về huyền bí thường được chia thành hai cách nhìn. Cách nhìn đầu tiên cho rằng huyền bí xuất hiện do có một yếu tố từ thế giới khác (không phải thế giới chúng ta) giao tiếp với thế giới này, tạo ra những hiện tượng khó giải thích. Có thể hiểu rằng có điều gì đó từ thế giới này ảnh hưởng đến một thế giới khác. Thế giới này cũng có thể được hiểu theo nghĩa vũ trụ. Cách nhìn thứ hai cho rằng huyền bí liên quan đến linh hồn, và linh hồn chính là nguồn gốc tạo ra các hiện tượng kỳ bí đó.

Những loại hình huyền bí

Huyền bí trắng, xám và đen

Xem thêm: ma thuật trắng, ma thuật đen, ma thuật xám.

Nhà sử học Owen Davies cho rằng thuật ngữ “phù thủy trắng” rất hiếm gặp trước thế kỷ 20. Ma thuật trắng thường được hiểu là ma thuật vì mục đích thiện nguyện hoặc có lợi, trong khi ma thuật đen được dùng cho các mục đích ích kỷ, hại người hoặc ác độc. Ma thuật đen được coi là đối cực của ma thuật trắng nhân ái. Nguyên nhân tạo ra ma thuật trắng, xám hoặc đen vẫn chưa rõ ràng. Theo Phil Hine, 'như nhiều khía cạnh khác của huyền bí, việc xác định 'ma thuật đen' phụ thuộc vào người đưa ra định nghĩa.' Ma thuật xám, hay còn gọi là 'ma thuật trung lập', không được thực hiện vì lý do nhân từ cụ thể, cũng như không tập trung vào các hoạt động hoàn toàn thù địch.

Ma thuật sơ cấp và cao cấp

Các nhà sử học và nhân chủng học phân loại người sử dụng ma thuật thành hai nhóm: ma thuật cao cấp và ma thuật sơ cấp. Ma thuật cao cấp, còn gọi là thần học và nghi lễ hoặc ma thuật nghi lễ, thường phức tạp hơn, bao gồm các nghi lễ dài dòng và chi tiết, cùng với các đồ dùng tinh vi, đôi khi đắt đỏ. Ngược lại, ma thuật sơ cấp và ma thuật tự nhiên thường liên quan đến nông dân và văn hóa dân gian với các nghi lễ đơn giản hơn, như sử dụng bùa chú ngắn gọn. Ma thuật sơ cấp cũng thường được liên kết với thuật phù thủy. Nhà nhân chủng học Susan Greenwood cho biết 'Kể từ thời Phục hưng, ma thuật cao cấp đã tập trung vào việc thu hút các lực lượng và năng lượng từ thiên đường' và đạt được sự hòa hợp với thần thánh. Ma thuật cao cấp thường được thực hiện trong nhà, trong khi thuật phù thủy thường được thực hiện ngoài trời.

• Pháp sư

• Phép thần bí
• Thuật phù thủy
• Wicca
• Ma thuật tình dục

Chú giải

Các liên kết bên ngoài