Huyện Đạ Huoai

Đạ Huoai là một huyện thuộc tỉnh Lâm Đồng, Việt Nam.

Khu vực địa lý

Huyện Đạ Huoai nằm ở phía tây nam tỉnh Lâm Đồng, cách thành phố Đà Lạt khoảng 155 km về phía đông bắc và cách Thành phố Hồ Chí Minh khoảng 145 km về phía tây nam. Vị trí địa lý của huyện là:

• Phía đông giáp thành phố Bảo Lộc và huyện Bảo Lâm
• Phía tây tiếp giáp với huyện Tân Phú, tỉnh Đồng Nai
• Phía nam giáp huyện Tánh Linh và huyện Đức Linh, tỉnh Bình Thuận
• Phía bắc giáp huyện Đạ Tẻh.

Khu vực này cũng đang có dự án Đường cao tốc Dầu Giây – Đà Lạt được xây dựng đi qua. Khoảng 20% dân số là người lao động thiểu số, và người dân chủ yếu sống bằng việc khai thác lâm sản phụ.

Đặc điểm địa hình

Địa hình của huyện giảm dần từ phía tây bắc về phía sông Đồng Nai, bị chia cắt bởi các đồi núi từ cao nguyên Di Linh - Bảo Lộc kéo xuống, đồng thời hình thành các bậc thềm bằng phẳng. Khu vực này có địa hình chủ yếu do bồi tụ phù sa của sông, mang tính chất chuyển tiếp giữa cao nguyên và đồng bằng.

Địa hình bị phân chia bởi nhiều khe, sông suối, với độ cao dao động từ 180 đến 800 mét so với mực nước biển và độ dốc trung bình là 15°.

Đất đai chủ yếu là đất feralít vàng hoặc vàng nhạt hình thành trên đá mẹ Granít, với ít đất bồi tụ ven sông suối. Đất có độ phì khá, rất phù hợp cho việc trồng rừng.

Núi cao nhất ở Đạ Huoai là núi Lu Bu (hay núi Lú Mu) cao 1.079 mét, nổi bật với tảng đá lớn trên đỉnh có thể nhìn thấy từ quốc lộ 20.

Thời tiết

Đạ Huoai có độ cao trung bình 300 mét so với mực nước biển, khí hậu ở đây khác biệt so với Đà Lạt và Bảo Lộc, nhưng gần gũi với khí hậu các tỉnh miền Đông Nam Bộ.

Mặc dù Đạ Huoai nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa, khí hậu của khu vực có những đặc trưng riêng biệt của một trong ba huyện phía nam tỉnh Lâm Đồng. Nhiệt độ trung bình cao, biên độ dao động ngày đêm không lớn, thời gian nắng kéo dài 7,5 giờ mỗi ngày. Độ ẩm không phù hợp với cây trồng vùng ôn đới nhưng rất lý tưởng cho cây trồng vùng nhiệt đới, với lượng mưa tương đối đều.

Nhiệt độ trung bình hàng năm dao động từ 22 đến 24°C, với nhiệt độ cao nhất có thể lên tới 34 – 35°C. Đạ Huoai chịu tác động mạnh của gió mùa tây nam, dẫn đến lượng mưa hàng năm cao và thường xuyên mưa lớn.

Mùa khô kéo dài từ tháng 11 đến hết tháng 4 năm sau, trong khi mùa mưa bắt đầu từ tháng 5 và kết thúc vào tháng 10.

Thủy văn

Trên địa bàn huyện có hai con sông lớn là sông Đạ Huoai và sông Đạ Mri. Vào mùa khô, các sông này thuận tiện cho giao thông, nhưng vào mùa mưa, lưu lượng nước tăng cao khiến giao thông trở nên khó khăn hơn.

Sông Đạ Huoai bắt nguồn từ suối Đạ Mri, chảy qua Suối Tiên và khi vào địa phận Đạ Huoai, lòng sông mở rộng ra với chiều rộng trung bình khoảng 15 mét, cuối cùng hợp lưu với sông Đồng Nai. Phụ lưu chính là sông Đạ Mrê, dài 50 km và rộng từ 10 đến 12 mét.

Ngành lâm nghiệp

Tất cả các xã và thị trấn trong huyện Đạ Huoai đều có diện tích rừng.

Tổng diện tích rừng và đất lâm nghiệp của toàn huyện là:

• Lâm trường Đạ Huoai quản lý: 14.571 ha (bao gồm đất nông nghiệp: 567 ha, đất khác: 61 ha, quy hoạch rừng phòng hộ: 3.611 ha, rừng sản xuất: 11.588 ha; trong đó đất không có rừng: 734 ha, đất có rừng: 13.888,7 ha).
• Ban quản lý rừng Nam Huoai quản lý: 19.504 ha. Quy hoạch rừng phòng hộ: 14.567 ha, rừng sản xuất: 4.907 ha.

Quản lý hành chính

Huyện Đạ Huoai gồm 9 đơn vị hành chính cấp xã, trong đó có 2 thị trấn: Ma Đa Guôi (huyện lỵ) và Đạ M'ri, cùng với 7 xã: Đạ Ploa, Đạ Oai, Đạ Tồn, Đoàn Kết, Hà Lâm, Ma Đa Guôi, và Phước Lộc.

Về mặt địa lý, huyện Đạ Huoai được phân chia thành 2 khu vực chính:

• Khu vực phía Bắc bao gồm thị trấn Đạ M'ri và 4 xã: Hà Lâm, Phước Lộc, Đạ Ploa, Đoàn Kết.
• Khu vực phía Nam có thị trấn Ma Đa Guôi và 3 xã: Ma Đa Guôi, Đạ Tồn, Đạ Oai.

Nhìn lại lịch sử

Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, Đạ Huoai được gọi là K4 và do Ban cán sự Đảng K4 thuộc Tỉnh ủy Lâm Đồng phụ trách.

Lực lượng cách mạng đã liên tục kiểm soát và duy trì quyền kiểm soát trên đoạn đường từ đèo Chuối đến phía nam Bảo Lộc, thiết lập cửa khẩu quan trọng để cung cấp lương thực, thực phẩm và thông tin từ bên ngoài cho Khu VI và vùng căn cứ tỉnh Lâm Đồng trước đây.

Xã BGia, nằm trong khu vực Đạ Huoai, hiện nay thuộc xã Đạ Plơa và xã Đoàn Kết, từng là căn cứ cách mạng. Dưới sự lãnh đạo của chi bộ Đảng, dân quân du kích đã tham gia vào cuộc nổi dậy phá ấp chiến lược Bắc Ruộng và nhân dân kháng chiến đã hỗ trợ vận chuyển lương thực và đạn dược.

Vào ngày 27 tháng 3 năm 1975, sư đoàn 7 đã chiếm đóng chi khu Đạ Huoai (trước đây gọi là chi khu BSar), chiếm đồn Madagouil và giải phóng xã Madagouil.

Vào ngày 22 tháng 8 năm 1998, xã BGia được Nhà nước phong tặng danh hiệu 'Anh hùng lực lượng vũ trang'.

Hành chính lịch sử

Trước đây, Đạ Huoai là một phần của quận B'Lao.

Vào năm 1959, quận B'Lao được đổi tên thành quận Bảo Lộc. Madaguoil, một xã thuộc quận Bảo Lộc, sau đó trở thành xã Ma Đa Guôi và sau cùng là thị trấn Ma Đa Guôi, huyện lỵ của Đạ Huoai.

Ngày 12 tháng 7 năm 1965, xã BSar thuộc quận Tánh Linh (tỉnh Bình Tuy) được sáp nhập vào quận Bảo Lộc.

Trước năm 1975, khu vực hiện tại của Đạ Huoai chỉ bao gồm hai xã: BSar và Ma Đa Guôi.

Sau khi miền Nam được giải phóng và đất nước thống nhất, vùng Đạ Huoai thuộc huyện Bảo Lộc, tỉnh Lâm Đồng, bao gồm bốn xã: Lộc Thọ, Lộc Phước, Lộc Phú và Lộc Trung.

Vào ngày 14 tháng 3 năm 1979, Hội đồng Chính phủ đã ra Quyết định số 116-CP để thành lập huyện Đạ Huoai, dựa trên cơ sở 7 xã: Đạ Kho, Đạ Lây, Đạ Mri, Đạ Plơa, Đạ Oai, Đạ Tẻh, Ma Đa Guôi; thị trấn Ma Đa Guôi và hai thị trấn nông trường: Đạ Tẻh và Đạ Mré của huyện Bảo Lộc cũ.

Ngày 29 tháng 12 năm 1981, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết sáp nhập xã Đồng Nai từ huyện Phước Long, tỉnh Sông Bé vào huyện Đạ Huoai.

Ngày 6 tháng 3 năm 1984, Hội đồng Bộ trưởng đã ban hành Quyết định số 38-HĐBT với các nội dung sau:

• Chia xã Đạ Kho thành hai xã: Đạ Kho và Triệu Hải.
• Chia xã Đạ Tẻh thành hai xã: An Nhơn và Hà Đông.
• Chia xã Đồng Nai thành bốn xã: Đồng Nai, Quảng Ngãi, Phù Mỹ và Phước Cát.

Ngày 6 tháng 6 năm 1986, Hội đồng Bộ trưởng đã ra Quyết định số 67-HĐBT với nội dung:

• Chia xã Đạ Plơa thành hai xã: Đạ Plơa và Đoàn Kết.
• Chia xã Đạ M'ri thành ba đơn vị: xã Đạ M'ri, xã Hà Lâm và thị trấn Đạ M'ri.
• Chia xã Đạ Oai thành hai xã: Đạ Oai và Đạ Tồn.
• Chia xã Triệu Hải thành xã Triệu Hải và xã Quảng Trị.
• Chia xã Hà Đông thành ba xã: Hà Đông, Mỹ Đức và Quốc Oai.
• Chia xã Đạ Lây thành hai xã: Đạ Lây và Hương Lâm.
• Chia xã Quảng Ngãi thành hai xã: Quảng Ngãi và Tư Nghĩa.
• Chia xã Phù Mỹ thành hai xã: Phù Mỹ và Mỹ Lâm.
• Chia xã Đồng Nai thành năm xã: Đức Phổ, Nam Ninh, Gia Viễn, Tiên Hoàng và thị trấn Đồng Nai.
• Chia xã Phước Cát thành hai xã: Phước Cát 1 và Phước Cát 2.

Huyện Đạ Huoai hiện bao gồm 4 thị trấn: Đồng Nai, Đạ M'ri, Đạ Tẻh, Ma Đa Guôi và 26 xã: An Nhơn, Đạ Kho, Đạ Lây, Đạ M'ri, Đạ Plơa, Đạ Oai, Đạ Tồn, Đoàn Kết, Đức Phổ, Gia Viễn, Hà Đông, Hà Lâm, Hương Lâm, Ma Đa Guôi, Mỹ Đức, Mỹ Lâm, Nam Ninh, Phù Mỹ, Phước Cát 1, Phước Cát 2, Quảng Ngãi, Quảng Trị, Quốc Oai, Tiên Hoàng, Triệu Hải, Tư Nghĩa.

Vào ngày 6 tháng 6 năm 1986, Hội đồng Bộ trưởng đã ban hành Quyết định số 68-HĐBT để chia huyện Đạ Huoai thành ba huyện: Đạ Huoai, Đạ Tẻh và Cát Tiên.

Sau khi chia, huyện Đạ Huoai còn lại 2 thị trấn: Đạ M'ri và Ma Đa Guôi, cùng 7 xã: Đạ M'ri, Đạ Plơa, Đạ Oai, Đạ Tồn, Đoàn Kết, Hà Lâm, Ma Đa Guôi.

Ngày 31 tháng 12 năm 2002, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 112/2002/NĐ-CP để thành lập xã Phước Lộc từ 7.766 ha diện tích và 3.008 cư dân của xã Hà Lâm.

Vào ngày 1 tháng 1 năm 2020, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 833/NQ-UBTVQH14 về việc sáp nhập xã Đạ M'ri vào thị trấn Đạ M'ri.

Hiện tại, huyện Đạ Huoai bao gồm 2 thị trấn và 7 xã.

Kinh tế và xã hội

Theo số liệu từ ngành thống kê tỉnh Lâm Đồng, GDP bình quân đầu người của huyện Đạ Huoai trong năm 1995 là 221 USD, trong khi tỉnh Lâm Đồng có GDP bình quân đầu người là 307 USD.

Đạ Huoai là vùng đất giàu tài nguyên rừng, với nhiều loại gỗ quý và đặc biệt là nguồn cung cấp tre nứa phong phú cho ngành công nghiệp giấy cũng như tiểu thủ công nghiệp như song, tre, mây, và tăm nhang.

Đất đai tại Đạ Huoai rất phù hợp cho việc trồng cây công nghiệp, cây ăn trái và cây lương thực. Huyện này sở hữu diện tích trồng sầu riêng lớn nhất cả nước và được biết đến với danh hiệu 'thủ phủ sầu riêng Việt Nam'.

Với nhiều con sông, suối và thảm thực vật phong phú, nằm ở vị trí chiến lược giữa Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Lạt, tại ngã ba giao giữa quốc lộ 20 và đường 721 tới Đạ Tẻh, Cát Tiên, Đạ Huoai có nhiều tiềm năng phát triển dịch vụ du lịch bên cạnh nền kinh tế nông - lâm - công nghiệp.

Đạ Huoai có tổng diện tích đất nông nghiệp là 9.694 ha, trong đó 5.549 ha là đất cây công nghiệp lâu năm. Diện tích rừng đạt 35.551,22 ha, gồm rừng tự nhiên 34.397,44 ha và rừng trồng 1.153,78 ha. Ngoài ra, có 365 ha diện tích sông suối.

Vào năm 1999, tổng sản lượng lương thực qui thóc đạt 2.271 tấn, trong đó 1.653 tấn từ 528 ha lúa.

Mía, một loại cây công nghiệp ngắn ngày, phát triển tốt trên diện tích 741 ha với tổng sản lượng đạt 48.761 tấn.

Cây điều, một loại cây công nghiệp lâu năm, đã mở rộng diện tích từ 898 ha vào năm 1991 lên tới 4.490 ha vào năm 1999, với sản lượng đạt 1.304 tấn hạt. Loại cây này rất thích hợp với những khu đất rộng lớn và đất đồi núi ở Đạ Huoai, cung cấp nguồn hạt điều cho các nhà chế biến.

Cây ăn quả ở Đạ Huoai phát triển rất tốt. Diện tích từ 350 ha năm 1991 đã tăng gấp gần 4 lần lên 1.310 ha vào năm 1999, với sản lượng đạt 5.197 tấn. Các loại trái cây như chôm chôm, sầu riêng, mít tố nữ... thường có mùa thu hoạch chậm hơn so với miền Nam, nên được người tiêu dùng và du khách ưa chuộng vào cuối mùa.

Ngành nông lâm nghiệp tại Đạ Huoai vào năm 1995 chỉ đạt giá trị sản xuất tổng cộng 9,5 tỷ đồng, vẫn còn thấp so với tiềm năng của vùng với nhiều nguồn nguyên liệu phong phú như tre nứa, điều, mía, đá xây dựng, vàng, và nước khoáng thiên nhiên.

Xã hội

Hoạt động văn hóa, giáo dục và y tế tại huyện Đạ Huoai đã có nhiều cải tiến. Huyện hiện có 15 trường học (11 trường tiểu học, 3 trường trung học cơ sở và 1 trường trung học phổ thông) với tổng số 7.982 học sinh. Toàn huyện có 1 phòng khám đa khoa và 9 trạm y tế phân bố ở thị trấn Mađagui và các xã, với 96 y tá và bác sĩ phục vụ.

Dân số

Huyện Đạ Huoai có diện tích 494,4 km² và vào ngày 1/4/2019, dân số của huyện là 33.998 người, với mật độ dân số đạt 69 người/km².

Tính đến ngày 31/12/2022, huyện Đạ Huoai có diện tích 495,04 km² và dân số đạt 44.087 người, tương đương với mật độ dân số 89 người/km².

Du lịch

Suối Tiên là một điểm đến nổi bật ở Đạ Huoai với vẻ đẹp tự nhiên quyến rũ. Nằm bên quốc lộ 20, sông Đạ Huoai uốn lượn qua những dãy núi và cánh rừng rậm rạp, lòng sông có nhiều tảng đá lớn được mài mòn tạo thành những thác nước nhỏ xinh. Dù tên gọi là Suối Tiên, nhưng thực chất đây chỉ là một đoạn của sông Đạ Huoai. Du khách có thể thư giãn trên bè trôi hoặc bơi lội vào những ngày trời đẹp. Khu du lịch Suối Tiên đang thu hút nhiều du khách dừng chân trong hành trình khám phá Lâm Đồng và Đà Lạt.

Chú thích