Huyện Nguyên Bình

Huyện Nguyên Bình tọa lạc tại phía tây tỉnh Cao Bằng, Việt Nam, là một khu vực miền núi.

Khu vực

Vị trí

Huyện Nguyên Bình nằm ở phía nam tỉnh Cao Bằng, cách thành phố Cao Bằng khoảng 40 km về phía tây, cách Bắc Kạn khoảng 104 km về hướng bắc, và cách Hà Nội khoảng 269 km về phía đông bắc. Vị trí địa lý của huyện là:

• Phía đông tiếp giáp với huyện Hòa An và Thạch An
• Phía tây tiếp giáp với huyện Bảo Lạc và Pác Nặm của Bắc Kạn
• Phía nam tiếp giáp với huyện Ngân Sơn và Ba Bể thuộc Bắc Kạn
• Phía bắc tiếp giáp với huyện Hà Quảng.

Huyện Nguyên Bình có tổng diện tích 841 km², với dân số năm 2019 là 39.654 người, mật độ dân số đạt 47 người/km².

Địa hình

Địa hình huyện Nguyên Bình chia thành hai khu vực chính: núi đá và núi đất. Độ cao trung bình từ 800m đến 1.100m, giảm dần từ tây sang đông. Vùng núi đá kéo dài theo hướng tây-tây bắc bao quanh núi đất, nối tiếp nhau từ xã Thành Công, Mai Long, Ca Thành, Yên Lạc, Triệu Nguyên, Minh Thanh, Bắc Hợp tới dãy núi đá Lam Sơn, Minh Tâm, với nhiều đỉnh núi trên 1000m. Dãy Toong Tinh (xã Phan Thanh) cao 1120m, núi Tam Luông (xã Thành Công) cao 1.300m, núi Phia Oắc (xã Phan Thanh) cao 1.931m, thường xuyên bao phủ bởi mây. Vùng núi đất ở phía đông và đông nam có những dãy núi nối tiếp nhau tạo thành một bức tường chắn chắn chống lại ngoại xâm, kéo dài từ xã Hoa Thám, Tam Kim, Lang Môn đến Quang Thành, Thành Công, Thể Dục. Những ngày đẹp trời, từ đỉnh đèo Benle hay đèo Lê A, bạn có thể thưởng thức vẻ đẹp hùng vĩ của cảnh vật Nguyên Bình.

Xen kẽ những dãy núi đá và núi đất là những khu đồi nhấp nhô với độ cao khoảng 500m, nơi có những đồng cỏ xanh mướt như Phia Đén (Thành Công) và Nà Nu (Lang Môn). Núi đồi, đồng cỏ và khoáng sản chính là những tài nguyên tiềm năng của cư dân Nguyên Bình.

Khí hậu

Nguyên Bình thuộc vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa miền núi, với nhiệt độ trung bình khoảng 20 °C. Nhiệt độ cao nhất ghi nhận là 36,8 °C và thấp nhất là 0,6 °C. Lượng mưa trung bình hàng năm đạt 1.670mm (cao nhất là 2.049 mm và thấp nhất là 1.252 mm). Độ ẩm không khí trung bình là 82%.

Sông ngòi

Nguyên Bình có một hệ thống sông suối bao gồm 3 con sông chính:

• Sông Nguyên Bình, một nhánh thượng nguồn của sông Bằng, bắt nguồn từ thị trấn Tĩnh Túc và chảy qua các xã Thể Dục, thị trấn Nguyên Bình, Minh Thanh, Bắc Hợp trước khi đến xã Trương Lương (huyện Hòa An). Sông có dòng chảy mạnh, tại những đoạn dốc như đèo Tà Sa và Nà Ngàn, đã xây dựng được 2 trạm thủy điện nhỏ với công suất 850 kW giờ cung cấp cho mỏ thiếc Tĩnh Túc.
• Sông Nhiên bắt nguồn từ núi Phia Oắc, xã Thành Công, chảy qua các xã: Hưng Đạo, Tam Kim, Hoa Thám, Bạch Đằng (Hòa An) và là thượng nguồn của sông Hiến, sau đó hợp lưu với sông Bằng tại thành phố Cao Bằng.
• Sông Năng bắt nguồn từ huyện Bảo Lạc, qua xã Bằng Thành (Pác Nặm, Bắc Kạn), chảy qua địa phận xã Mai Long, Phan Thanh, Bành Trạch (Ba Bể, Bắc Kạn). Dọc theo các con sông là những cánh đồng nhỏ hẹp thuộc các xã: Thể Dục, Minh Thanh, Bắc Hợp, Tam Kim; cánh đồng Phiêng Pha thuộc xã Mai Long bằng phẳng, phụ thuộc vào nguồn nước tự nhiên và dễ bị ảnh hưởng trong mùa hạn hán. Còn có các khu ruộng bậc thang bên đồi núi ở các xã Thành Công, Quang Thành, Thể Dục và những nơi trồng lúa nương như xã Hoa Thám, Thịnh Vượng.

Hành chính

Huyện Nguyên Bình bao gồm 17 đơn vị hành chính cấp xã, trong đó có 2 thị trấn: Nguyên Bình (huyện lỵ) và Tĩnh Túc cùng với 15 xã: Ca Thành, Hoa Thám, Hưng Đạo, Mai Long, Minh Tâm, Phan Thanh, Quang Thành, Tam Kim, Thành Công, Thể Dục, Thịnh Vượng, Triệu Nguyên, Vũ Minh, Vũ Nông, và Yên Lạc.

Lịch sử

Vào cuối thế kỷ XIX, Nguyên Bình thuộc châu Hòa An, tỉnh Cao Bằng.

Sau năm 1945, khi cấp phủ bị bỏ, huyện Nguyên Bình được thành lập vào ngày 22 tháng 8 năm 1945. Lúc đầu, huyện bao gồm 1 thị trấn Nguyên Bình (huyện lỵ) và 19 xã: Bắc Hợp, Ca Thành, Hoa Thám, Hưng Đạo, Lang Môn, Mai Long, Minh Tâm, Minh Thanh, Phan Thanh, Quang Thành, Tam Kim, Thái Học, Thành Công, Thể Dục, Thịnh Vượng, Triệu Nguyên, Vũ Nông, Hồng Việt và Yên Lạc.

Vào năm 1963, xã Hồng Việt của huyện Nguyên Bình đã được tách ra để thành lập thị trấn Tĩnh Túc thuộc tỉnh Cao Bằng, khi đó thị trấn Tĩnh Túc và huyện Nguyên Bình trở thành hai đơn vị hành chính riêng biệt.

Năm 1975, tỉnh Cao Bằng và tỉnh Lạng Sơn được hợp nhất thành tỉnh Cao Lạng, huyện Nguyên Bình thuộc tỉnh Cao Lạng. Cùng năm đó, thị trấn Tĩnh Túc được nâng cấp thành thị xã Tĩnh Túc trực thuộc tỉnh Cao Lạng.

Năm 1978, tỉnh Cao Bằng được tái lập, huyện Nguyên Bình và thị xã Tĩnh Túc trở lại thuộc tỉnh Cao Bằng.

Năm 1981, thị xã Tĩnh Túc được sáp nhập vào huyện Nguyên Bình và chuyển thành thị trấn Tĩnh Túc.

Ngày 25 tháng 6 năm 1986, thị trấn Nguyên Bình được mở rộng từ 2.580 ha diện tích tự nhiên, bao gồm 1.157 cư dân của xã Thể Dục.

Vào năm 1997, xóm Cốc Tắm của xã Thái Học đã được sáp nhập vào thị trấn Nguyên Bình.

Ngày 10 tháng 1 năm 2020, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 864/NQ-UBTVQH14 về việc điều chỉnh các đơn vị hành chính cấp huyện và xã của tỉnh Cao Bằng (nghị quyết có hiệu lực từ ngày 1 tháng 2 năm 2020). Theo nghị quyết này:

• Sáp nhập xã Thái Học, xã Minh Thanh và một phần xã Bắc Hợp để hình thành xã Vũ Minh.
• Sáp nhập xã Lang Môn và phần còn lại của xã Bắc Hợp vào xã Minh Tâm.

Hiện tại, huyện Nguyên Bình bao gồm 2 thị trấn và 15 xã như đã nêu.

Du lịch

• Khu di tích lịch sử rừng Trần Hưng Đạo: nằm tại xã Tam Kim, huyện Nguyên Bình, cách trung tâm thị trấn Nguyên Bình 18 km.
• Vườn quốc gia Phia Oắc - Phia Đén: cách trung tâm thị trấn Nguyên Bình khoảng 30 km, trải dài trên các xã Thành Công, Phan Thanh, Quang Thành và thị trấn Tĩnh Túc.

Chú thích

• Thị trấn Nguyên Bình
• Cao Bằng
• Việt Nam