Buzz
|
|
|---|
| Văn học dân gian Thần thoại |
| Văn học viết
Văn học đời Tiền Lê |
| Khác Thơ Việt Nam |
Huyền thoại là thể loại văn học dân gian xuất hiện sau các câu chuyện thần thoại, thường chứa đựng yếu tố kỳ ảo và tưởng tượng. Các nhân vật và sự kiện trong huyền thoại liên quan đến lịch sử, truyền miệng những câu chuyện về các nhân vật lịch sử hoặc giải thích nguồn gốc các phong cảnh địa phương theo quan niệm của nhân dân. Phương pháp nghệ thuật chính là khoa trương, phóng đại, và sử dụng yếu tố hư ảo như trong cổ tích và thần thoại.
Theo nội dung của các huyền thoại Việt Nam, chúng ta có thể phân chia theo các thời kỳ sau đây:
- Thời kỳ Hồng Bàng và Văn Lang: Mang đặc điểm sử thi, phản ánh không khí anh hùng ca thời Hùng Vương dựng nước và trình độ văn minh của người Văn Lang. Những huyền thoại tiêu biểu của thời kỳ này bao gồm Lạc Long Quân-Âu Cơ, Phù Đổng Thiên Vương, Bánh Chưng, Bánh Giày, Sự tích Dưa Hấu, Chử Đồng Tử-Tiên Dung, Sơn Tinh-Thủy Tinh, Thánh Hùng Linh Công, và Hùng Vương thứ sáu...
- Thời kỳ Âu Lạc: Nước Âu Lạc của An Dương Vương tồn tại khoảng 50 năm (257 TCN-208 TCN). Huyền thoại nổi bật của thời kỳ Âu Lạc là câu chuyện An Dương Vương, chia thành hai phần: phần đầu là chiến thắng lịch sử, phần sau là thất bại lịch sử (Mị Châu-Trọng Thủy).
- Thời kỳ Bắc thuộc: Kéo dài hơn 10 thế kỷ (207 TCN-938), là thời kỳ bị xâm lược và chiến đấu giành độc lập của dân tộc Việt Nam. Các huyền thoại phản ánh các cuộc khởi nghĩa chống xâm lược thời kỳ Bắc thuộc bao gồm Hai Bà Trưng, Bà Triệu, Lý Bí...
- Thời kỳ phong kiến tự chủ: Từ thế kỷ X đến thế kỷ XV, giai cấp phong kiến Việt Nam xây dựng một quốc gia thống nhất và củng cố nền độc lập dân tộc. Từ thế kỷ XVI đến thế kỷ XIX là thời kỳ suy sụp của các triều đại phong kiến. Các huyền thoại thời kỳ này được chia thành các nhóm sau:
- Nhân vật anh hùng chống ngoại xâm: Yết Kiêu, Trần Hưng Đạo, Nguyễn Trãi...
- Danh nhân văn hóa: Chu Văn An, Trạng Trình...
- Lịch sử địa danh: Sự tích Hồ Gươm, Sự tích Núi Ngũ Hành...
- Nhân vật anh hùng nông dân: Chàng Lía, Quận He, Ba Vành...
- Nhân vật anh hùng nông dân không có yếu tố thần kỳ: Chàng Lía, Lê Văn Khôi...
GS. Lê Chí Quế đã chỉ ra một số đặc điểm nghệ thuật của huyền thoại dân gian như sau:
- Truyền thuyết dân gian được xây dựng trên nền tảng lịch sử và được thêm vào những yếu tố tưởng tượng đầy lãng mạn. Những yếu tố này không chỉ làm tăng vẻ đẹp và sự vĩ đại của nhân vật mà còn phản ánh sự lạc lõng của tín ngưỡng nguyên thủy và sự du nhập của các yếu tố tôn giáo sau này như Phật giáo và Đạo giáo.
- Khác với thời gian trong thần thoại là thời kỳ hỗn mang, thời gian trong truyện cổ tích là những câu chuyện mơ hồ với 'ngày xửa, ngày xưa', còn trong truyền thuyết, thời gian được xác định rõ ràng với những sự kiện cụ thể trong lịch sử như thời kỳ Hùng Vương, An Dương Vương, Hai Bà Trưng, Bà Triệu, hay Lê Lợi. Tuy nhiên, khoảng cách giữa thời điểm xảy ra sự kiện và thời điểm sáng tác vẫn là một bí ẩn.
- Kết cấu của truyền thuyết tương tự như thần thoại, nhưng có sự khác biệt là không có sự đồng hiện và vòng quay thời gian. Các chi tiết trong truyền thuyết thường được rút gọn so với sử biên niên. Phần giới thiệu và kết cục cuộc đời của nhân vật thường được hư cấu kỳ lạ, như Đinh Bộ Lĩnh được cho là con của Rái Cá, hay Bà Trưng qua đời một cách bí ẩn để trở thành phúc thần và đem lại mùa màng thuận lợi.
- Truyền thuyết thường liên kết với các di tích vật chất (như gò, đồi, sông, suối), các di tích văn hóa (như đền thờ, chùa, tháp, tượng) và các phong tục, lễ hội đặc sắc (như hội Dóng, hội Kiếp bạc, giỗ trận Đống Đa).
Có thể tham khảo các câu chuyện như Lạc Long Quân - Âu Cơ, Bánh Chưng - Bánh Giầy, Thánh Gióng, Sơn Tinh - Thủy Tinh, và Sự tích Hồ Gươm.
