Huyện Trìa xử án
1. Xuất xứ
a. Tuồng Nghêu, Sò, Ốc, Hến
- Nghêu, Sò, Ốc, Hến là một loại tuồng đồ (tuồng hài), châm biếm sâu sắc các thói hư tật xấu trong xã hội và vạch trần bộ mặt xấu xa của một số người trong bộ máy cai trị ở địa phương trong xã hội xưa.
- Đây là một tác phẩm tiêu biểu trong di sản tuồng truyền thống và là một trong những vở tuồng đồ đặc sắc nhất.
- Tích tuồng Nghêu, Sò, Ốc, Hến có một số phiên bản khác nhau, có những sự khác biệt ở một vài điểm, trong đó bao gồm cả tình tiết đánh ghen ở cuối vở.
- Văn bản Nghêu, Sò, Ốc, Hến do Hoàng Châu Ký chỉnh lý (1957) gồm ba hồi.
b. Văn bản Huyện Trìa xử án
- Trích từ vở tuồng Nghêu, Sò, Ốc, Hến, thuộc lớp XIII, được đặt tên bởi người biên soạn.
- Văn bản được in trong Tổng tập Văn học Việt Nam, tập 12, Trung tâm Khoa học xã hội và Nhân văn Quốc gia, NXB Khoa học xã hội, năm 2000, trang 534 - 538.
2. Thể loại
- Tuồng (hay còn gọi là luông tuồng, hát bộ, hát bội) là một dạng nhạc kịch phổ biến ở Việt Nam.
- Tuồng thường được chú trọng vào những nhân vật gan dạ, gan trái, đặt lòng dũng cảm và sự hi sinh vì tổ quốc lên hàng đầu. Cũng như truyền tải những bài học về sự trung thực và lòng nhân ái giữa cá nhân và xã hội, gia đình và quốc gia. Sự kiên cường và sức mạnh của tinh thần anh hùng thường được đánh bóng qua nghệ thuật tuồng.
- Tuồng có thể được coi là nền tảng của những truyền thống anh hùng... Hình thức này khác biệt so với các dạng biểu diễn sân khấu mới hơn như cải lương xã hội, cải lương Hồ Quảng (cải lương tuồng cổ), kịch nói, opera,... được phát triển muộn màng và nhận được sự ưa thích cao hơn.
3. Nội dung chính
Đoạn trích kể lại một cảnh xử án của Trìa ở huyện đường nhưng mê mệt trước nhan sắc của Thị Hến nên đã xử cho thị được tha bổng.
4. Giá trị nội dung
- Tác phẩm phản ánh thực trạng xã hội đen tối, những vị quan lại tham nhũng, lợi dụng dân chúng và ưa thích lối sống dâm đãng.
- Phản ánh sâu sắc những khía cạnh tối tăm, tiêu cực của xã hội, với những điều u ám, những phần xấu xa vẫn tồn tại trong các cánh cửa quan - nơi mà mọi người tìm kiếm công lý.
- Hiện thị sự đồng cảm, lòng thương xót đối với số phận của những người dân bị áp đặt, bị làm nhục.
5. Giá trị nghệ thuật
- Thể hiện rõ những đặc điểm đặc sắc của tuồng: ngôn ngữ, nhân vật, lời thoại, cử chỉ, hành động.
- Nghệ thuật châm biếm hài hước.
- Sử dụng từ ngữ dễ hiểu, giản dị.