Huyết áp trung bình

Trong lĩnh vực y học, huyết áp trung bình (viết tắt là HAtb; tiếng Anh: Mean arterial pressure, viết tắt là MAP) chỉ huyết áp động mạch trung bình của một người qua một chu kỳ tim. HAtb phụ thuộc vào cung lượng tim và sức cản của hệ mạch.

Phương pháp đo huyết áp trung bình

Huyết áp trung bình có thể được đo trực tiếp hoặc tính toán bằng công thức. Phương pháp ít xâm lấn nhất là sử dụng máy đo huyết áp để thu thập các giá trị tính huyết áp trung bình. Một phương pháp tương tự khác là sử dụng thiết bị đo huyết áp với vòng bịt, trong đó vi xử lý đưa ra giá trị huyết áp tối đa và tối thiểu.

Công thức tính

Huyết áp trung bình chỉ có thể đo trực tiếp thông qua các phương pháp xâm lấn. Bạn có thể tính toán Huyết áp trung bình bằng cách sử dụng công thức: huyết áp tâm trương nhân với 2, cộng với huyết áp tâm thu, sau đó chia tổng cho 3.

Nhịp tim bình thường

Công thức phổ biến để tính huyết áp trung bình là:

$HAtb=HATTr+1/3(HATT-<!--\; -\; -->HATTr)=(HATT+2\times <!--\; \times \; -->HATTr)/3$

bao gồm:

• HATTr = huyết áp tâm trương.
• HATT = huyết áp tâm thu.
• HAtb = huyết áp trung bình.

Ví dụ, nếu huyết áp đo được là 120/80 mmHg, với HATT là 120 mmHg và HATTr là 80 mmHg, thì HAtb sẽ được tính là (120+2×80)/3 = 93 mmHg.

Cách tính áp lực mạch (PP): lấy HATT trừ HATTr.

Một phương pháp khác để tính HAtb là sử dụng công thức sức cản mạch hệ thống, được thể hiện qua công thức toán học như sau:

$R=\mathrm{\Delta <!--\; \Delta \; -->}P/Q$

trong đó:

• $\mathrm{\Delta <!--\; \Delta \; -->}P$ là sự thay đổi áp suất trong tuần hoàn hệ thống từ điểm đầu đến điểm cuối.
• $Q$ là lưu lượng máu qua hệ mạch (tương đương với cung lượng tim).

Công thức viết lại như sau:

$SVR=(MA\mathrm{P\; <div\; class="min-w-[250px]\; max-w-[94vw]\; md:max-w-[770px]">\; <ins\; class="adsbygoogle"\; style="display:block;\; text-align:center;"\; data-ad-layout="in-article"\; data-ad-format="fluid"\; data-ad-client="ca-pub-9247024304160346"\; data-ad-slot="4115752014"></ins>\; </div>}-<!--\; -\; -->CVP)/CO$

Chuyển đổi phương trình trên, ta có thể tính huyết áp trung bình như sau:

$MAP=(CO\times <!--\; \times \; -->SVR)+CVP$

trong đó:

• $CO$ là cung lượng tim.
• $SVR$ là sức cản mạch hệ thống.
• $CVP$ là áp lực tĩnh mạch trung tâm, thường có giá trị rất nhỏ nên có thể bỏ qua trong công thức này.
• $MAP$ là huyết áp trung bình.

Phương pháp trên chỉ chính xác khi bệnh nhân ở trạng thái nghỉ ngơi, HAtb được tính gần đúng dựa trên HATT và HATTr.

Nhịp tim cao

Khi nhịp tim cao, HAtb gần với giá trị trung bình của HATT và HATTr do sự biến đổi của áp lực mạch.

Công thức tính HAtb chính xác hơn khi nhịp tim tăng nhanh:

$MAP\simeq <!--\; \simeq \; -->DP+0.01\times <!--\; \times \; -->\exp <!--\; \; -->(4.14-<!--\; -\; -->40.74/HR)\times <!--\; \times \; -->PP$

Chi tiết như sau:

• HR = nhịp tim.
• DP = HATTr
• MAP = HAtb
• PP = áp lực mạch = HATT trừ HATTr

Bệnh nhân trẻ tuổi

Đối với bệnh nhân trẻ tuổi mắc bệnh tim bẩm sinh, công thức chính xác là:

$MAP=DBP+(0.475\times <!--\; \times \; -->PP)$

Gồm các yếu tố sau

• DBP = HATTr
• MAP = HAtb
• PP = áp lực mạch

Trẻ sơ sinh

Với trẻ sơ sinh, do sự khác biệt về sinh lý học so với người lớn, một công thức khác được đề xuất để tính HAtb chính xác hơn:

$MAP=DBP+(0.466\times <!--\; \times \; -->PP)$

Trong đó

• DBP = HATTr
• MAP = HAtb
• PP = áp lực mạch

Khi đo huyết áp từ catheter động mạch quay của trẻ sơ sinh, HAtb có thể được tính gần đúng bằng cách lấy trung bình cộng của HATT và HATTr.

Công thức khác

Một số công thức khác cũng được sử dụng để tính huyết áp động mạch trung bình là:

$MAP=DBP+0.33(PP+5)$

hoặc

$MAP=DBP+[0.33+(0.0012\times <!--\; \times \; -->HR\left)\right]\times <!--\; \times \; -->PP$

hoặc

$MAP=DAP+PP/3$

hoặc

$MAP=DAP+PP/3+5mmHg$

trong đó:

• DBP = huyết áp tâm trương
• DAP = huyết áp động mạch chủ trong kỳ tâm trương
• MAP = huyết áp trung bình
• PP = áp lực xung

Ý nghĩa trong lâm sàng

HAtb được xem là áp lực tưới máu của các cơ quan trong cơ thể. HAtb trên 70 mmHg được cho là đủ để duy trì hoạt động sống của các cơ quan ở người bình thường. HAtb thường dao động từ 65 đến 110 mmHg.

Huyết áp thấp

Ở bệnh nhân nhiễm trùng huyết, liều thuốc vận mạch được điều chỉnh dựa trên HAtb ước tính.

HAtb 50 mmHg trong 1 phút làm tăng nguy cơ tử vong lên 5%, có thể dẫn đến suy tạng hoặc biến chứng. HAtb có thể được sử dụng giống như HATT để theo dõi và điều trị huyết áp theo mục tiêu. Cả hai phương pháp đều tỏ ra hiệu quả trong việc theo dõi diễn biến nhiễm trùng huyết, chấn thương nặng, đột quỵ, và chảy máu nội sọ. Nếu HAtb giảm dưới mục tiêu trong thời gian dài, các cơ quan quan trọng sẽ thiếu oxy tưới máu, dẫn đến thiếu máu cục bộ (nhồi máu cục bộ).

Tăng huyết áp

Khi HAtb tăng cao trong 24 giờ, nguy cơ biến cố tim mạch bất lợi cũng gia tăng. HAtb là sự kết hợp của HATT và HATTr trong quản lý và điều trị tăng huyết áp, do đó cần theo dõi để đảm bảo duy trì tưới máu cho các cơ quan.