IELTS Listening: Chiến lược nghe hiểu cho người mới bắt đầu (Phần 1)

Nghe là kỹ năng đóng vai trò nền tảng trong việc phát triển khả năng sử dụng ngôn ngữ của người mới học (Vandergrift, 1999). Cụ thể hơn thì việc phát triển kỹ năng nghe sẽ dẫn đến việc phát triển được khả năng hiểu và xử lý ngôn ngữ nói chung. Hơn nữa, cũng theo như Vandergrift, người học sẽ có thêm động lực trong quá trình học ngôn ngữ, do sự cải thiện kỹ năng nghe dễ nhận thấy hơn các kỹ năng khác, từ đó khiến người học nhận thức rõ hơn kết quả của nỗ lực của mình. Tuy nhiên thì nghe cũng là kỹ năng được coi là khó để học nhất (Vandergrift, 2008), vì những lý do như việc không tua lại nghe được lời nói trực tiếp, giọng nói vùng miền, tốc độ nói nhanh, không hiểu nội dung nói, sự mất chú ý,… Những khó khăn trên đã đặt ra thách thức lớn đối với những người mới bắt đầu học tiếng Anh. Tuy nhiên, những thách thức này hoàn toàn có thể vượt qua được bằng cách áp dụng những chiến lược nghe hiểu cơ bản.

Lý thuyết cơ bản về chiến lược nghe hiểu IELTS Listening dành cho người mới bắt đầu

Tuy nhiên thì Roth đã chứng minh rằng phương pháp này không hiệu quả, vì trong một số trường hợp thì những từ mới có thể không cho ta biết được ngay về chủ đề chung của một bài. Ví dụ mà nhà nghiên cứu này đã đưa ra là về một câu chuyện lãng mạn nhưng lại có yếu tố y học. Những người nghe câu chuyện dù đã được cho biết trước định nghĩa của những từ mới liên quan đến y học trong bài như “tropical countries”, “encephalitis”, nhưng họ vẫn hoàn toàn không thể hiểu được nội dung chính của câu chuyện, vì vốn từ được sử dụng trong câu chuyện (liên quan đến y khoa) khác hoàn toàn với chủ đề chính (về một mối tình lãng mạn), dẫn đến sự bối rối trong khi nghe. Vì vậy nên việc tăng vốn từ vựng là không đủ để có thể hiểu toàn diện các bài nghe.

Do đó nên Roth đề xuất một phương thức khác, đó chính là áp dụng những chiến lược về nhận thức và siêu nhận thức trong việc nghe. Những chiến lược trên có khả năng giúp người nghe đạt được độ thấu hiểu nội dung nghe một cách nhanh chóng.

Nói một cách khác, những chiến lược nghe hiệu quả là những chiến lược hỗ trợ người học sử dụng tốt nhất khả năng tư duy và tập trung của mình trong khi làm bài nghe. Đây chính là cơ sở nền tảng của những chiến lược được đưa ra trong bài viết dưới đây.

Chiến thuật nghe hiểu cho người mới bắt đầu

Định nghĩa căn bản về chiến lược nghe hiểu

Về cơ bản, các chiến lược nghe hiểu là “những quy trình mà người học sử dụng để tăng cường mức độ hiểu, khả năng học và khả năng ghi nhớ kiến thức về ngôn ngữ đang học”. Một khía cạnh thường được nhắc đến nhất của các chiến lược chính là những kỹ thuật mà người học dùng để hiểu rõ hơn nội dung trong khi đang nghe bài nói, như là việc đoán nghĩa từ dựa vào ngữ cảnh. Những kỹ thuật này được Vandergrift đặt tên là chiến lược nhận thức (cognitive strategies).

Tuy nhiên, chiến lược nhận thức còn đi kèm với một loại chiến lược khác, được gọi là siêu nhận thức (metacognitive strategies). Việc siêu nhận thức này có thể được hiểu là việc người học tự suy nghĩ và tự điều hướng quá trình nghe của mình, và bao gồm những hành động như là giám sát mức độ mình hiểu bài, lên kế hoạch và tự đánh giá bản thân.

Theo Vandergrift thì hai chiến lược này liên kết chặt chẽ với nhau vì lý do là chiến lược siêu nhận thức đóng vai trò điều hành và chỉ hướng việc nghe, còn chiến lược nhận thức sẽ trực tiếp giúp người học hiểu bài nghe. Nếu thiếu một trong hai chiến lược trên thì việc nghe sẽ trở nên mất cân đối và không hiệu quả. Một ví dụ minh hoạ cho chức năng của hai chiến lược trên là vai trò của vị tướng và quân lính. Một vị tướng, giống như chiến lược siêu nhận thức, có vai trò dẫn dắt, lãnh đạo, phê bình và khen thưởng. Còn những người lính, như chiến lược nhận thức, là những người tiếp nhận sự chỉ đạo để có thể hoàn thành nhiệm vụ một cách tốt nhất. Một vị tướng không có lính thì không thể hoàn thành được nhiệm vụ, cũng giống như việc tự nhận thức mà không có nhận thức thì không thể cải thiện được kỹ năng nghe. Ngược lại, nếu chỉ áp dụng các chiến lược nghe một cách mù quáng mà không có sự chỉ dẫn của chiến lược siêu nhận thức thì nỗ lực luyện tập nghe sẽ bị phân tán, từ đó làm mất đi sự hiệu quả của chiến lược.

Vì vậy nên để có thể tối đa hoá khả năng tư duy và tập trung trong khi nghe thì người học nên áp dụng hài hoà và cẩn thận cả hai chiến lược trên. Trong những phần dưới đây, bài viết sẽ trình bày những hành động liên quan tới chiến lược nhận thức và siêu nhận thức, cũng như là đánh giá các ưu nhược điểm của chúng, để giúp người học đạt được mục tiêu trên.

Chiến thuật nhận thức

Chiến thuật nhận thức 1: Phân tích

Trong chiến lược này thì người học sử dụng những kiến thức thu nạp được ở bối cảnh ngoài bài nói, rồi liên kết nó tới kiến thức thu nạp được ở trong bài nói. Mục đích của việc này là cho phép người học tự giải thích những thông tin mình chưa hiểu. Chiến lược này có một số dạng khác nhau, và sẽ được liệt kê ở dưới:

Đánh giá chiến lược:

Chiến thuật trên có thể hữu ích đối với những người học không có kiến thức phong phú hoặc không hiểu phần lớn nội dung của bài nghe, vì việc giải thích sẽ giúp họ sử dụng kiến thức cá nhân để điền vào những khoảng trống ngôn ngữ. Tuy nhiên, phương pháp này không được chính xác cao do phụ thuộc vào kiến thức bên ngoài bài nói, không phải là các yếu tố có trong bài. Ngoài ra, chiến thuật này cũng phụ thuộc nhiều vào kiến thức cá nhân của người học và có thể không phù hợp với những người thiếu kiến thức rộng.

Chiến thuật nhận thức 2: Suy diễn

Trong chiến thuật này, người học sử dụng thông tin trong bài để suy luận nghĩa của các yếu tố khó hiểu, từ đó điền vào câu trả lời đúng.

Lưu ý: Chiến thuật suy luận và chiến thuật giải thích có thể dễ gây nhầm lẫn. Trong việc giải thích, người học sử dụng kiến thức bên ngoài bài nói rồi liên kết chúng với nội dung của bài để giải thích các yếu tố trong bài nói. Trong khi suy luận, người học chỉ sử dụng các yếu tố trong bài nghe để đưa ra kết luận, không phụ thuộc vào bất kỳ yếu tố bên ngoài nào.

Tóm tắt