Buzz
Trong vài năm qua, isekai đã trở thành một trong những thể loại văn hóa phổ biến tại Nhật Bản, tạo nên sức ảnh hưởng toàn cầu. Bên cạnh những điều tích cực, cũng có không ít lo ngại xoay quanh thể loại này.
Nếu nói đến văn hóa phổ biến toàn cầu của đất nước mặt trời mọc, không thể không đề cập đến anime (hoạt hình), manga (truyện tranh) và light novel (tiểu thuyết nhẹ). Với tính dễ tiếp cận, đặc biệt là với người trẻ, những loại tác phẩm này có sức hút rộng khắp trên toàn thế giới.
Theo fictionhorizon, khoảng 90-100 triệu người trên toàn cầu thường xuyên theo dõi anime. Tại Mỹ, độ tuổi trung bình của nhóm khán giả trung thành nhất là 24,49. Một nghiên cứu thị trường dự báo tăng trưởng hàng năm của thị trường anime là 9,5% từ 2021 đến 2028, với giá trị thị trường ước tính ở mức 23,56 tỷ USD vào năm 2020.
Với ảnh hưởng sâu rộng, rõ ràng rằng các loại hình văn hóa này đặc biệt tác động đến giới trẻ - nhóm đối tượng tiêu thụ hàng ngày.
Isekai là gì và vì sao thể loại này trở nên phổ biến?
Kể từ năm 2012, một thể loại sáng tạo mới đã lan tỏa trong anime, manga và trò chơi điện tử: isekai. Tiếng Nhật có nghĩa là 'Thế giới khác', isekai thường là thể loại giả tưởng hoặc viễn tưởng, nơi nhân vật chính được đưa vào một thế giới mới (tương tự như xuyên không).
Những nhân vật chính trong isekai thường là những người phổ thông trong xã hội hiện đại, như học sinh trung học, công nhân... và thường bị rơi khỏi cuộc sống ở thế giới hiện tại để nhập vào một thế giới có yếu tố huyền bí như game, viễn cảnh, hoặc cổ tích...
Điểm độc đáo của isekai là nhiều tác phẩm tập trung khám phá cuộc sống bế tắc của nhân vật trong xã hội hiện đại và họ được 'chuyển sinh' sang thế giới khác, đôi khi với nhiệm vụ hay khả năng đặc biệt nhất định, giống như một 'cơ hội thứ hai'.
Phương thức 'chuyển sinh' cũng là một yếu tố đặc biệt. Trong khi một số tác phẩm sử dụng phép thuật, thế giới kỳ ảo hoặc việc lạc vào một thế giới mới, có những cách 'đột ngột' hơn, như tai nạn, tự tử...
Vì sao thể loại này trở nên phổ biến gần đây?
Hãy tưởng tượng bạn trở về nhà sau một ngày dài. Sau giờ làm việc mệt mỏi, bạn phải làm thêm giờ. Trên đường về ga tàu, trong cái lạnh buốt, bạn mong đợi có thể bắt được chuyến tàu cuối cùng của tối đó.
Ngước nhìn xung quanh, bạn nhận ra mọi người xung quanh đều giống như mình, ánh mắt trống rỗng. Họ mang theo túi đựng tài liệu và đồ ăn nhanh từ cửa hàng gần đó.
Bạn sắp quay về căn hộ với cuộc sống đơn điệu, không có ai chờ đợi. Ăn, tắm, ngủ và lặp lại mỗi ngày. Bạn tự hỏi, liệu có bao giờ kết thúc?
Bất ngờ, một cảm giác chóng mặt tràn về. Bạn băng qua đường và một chiếc xe tải lao tới với tốc độ kinh hoàng. Đó là lúc bạn nhắm mắt lại. Mở mắt ra, bạn thấy mình đứng giữa những cây cỏ khổng lồ chưa từng thấy. Một sinh vật lạ chạy thoát khỏi bạn.
Bạn thở phào nhẹ nhõm. Cuối cùng, bạn đã rời khỏi thế giới bê tông buồn chán. Bạn đang ở trong một thế giới mới với những quy tắc mới, nơi bạn có thể bắt đầu lại. Đây chính là một isekai.
Ý tưởng về những câu chuyện như isekai không mới. Studio Ghibli và những tác phẩm như Alice ở xứ sở thần tiên, Biên niên sử Narnia... đã sử dụng ý tưởng này. Nhưng isekai bùng nổ từ năm 2012 với Sword Art Online và văn hóa game.
Sự xuất hiện của isekai và đặc điểm độc đáo của nó có liên quan đến tác phẩm Sword Art Online và văn hóa game năm 2012.
Những đặc tính độc đáo khiến isekai có sức hấp dẫn trong thập kỷ qua bao gồm:
- Nhân vật chính thường là người bình thường, dễ kết nối với độc giả, thậm chí là những người thất bại trong cuộc sống.
- Khi nhập vào thế giới mới, nhân vật có thể có những năng lực đặc biệt, làm cho họ nổi bật so với những người khác mà không cần phải chiến đấu hay tập luyện.
- Sự ảnh hưởng từ văn hóa và các yếu tố của trò chơi điện tử.
- Phong cách lãng mạn đặc trưng.
- Chủ nghĩa thoát ly, nảy sinh từ cuộc sống khó khăn của nhân vật chính. Trong isekai, nhân vật có thể tạo ra cuộc sống thoải mái hơn mà không cần sở hữu những kỹ năng đặc biệt.
Những người yêu thích isekai
Với sự kết hợp của kỳ ảo và chủ nghĩa thoát ly, isekai thu hút độc giả ở mọi độ tuổi, từ thanh thiếu niên đến người trưởng thành. Những nhân vật chính bình thường, mờ nhạt trong cuộc sống thực, thậm chí gặp khó khăn, dễ tạo liên kết với độc giả, đặc biệt là khi cuộc sống hàng ngày đầy áp lực.
Nhóm độc giả chủ đạo của anime, manga, và trò chơi điện tử, đa phần ở độ tuổi 14-29, chính là nhóm tiêu thụ chính của isekai.
Không phải lúc nào nhóm tiêu thụ isekai cũng là những người bình thường. Có những người xuất sắc trong học tập, công việc, nhưng họ vẫn cảm thấy áp lực và tìm kiếm sự thoải mái trong thể loại này, như nhân vật chính trong light novel Knight & Magic.
Với sự đa dạng về thể loại và độ sáng tạo, độc giả isekai dễ dàng liên kết với câu chuyện và nhân vật, tạo nên sự độc đáo không ràng buộc với bất kỳ đối tượng hoặc độ tuổi nào.
Tại sao isekai gây nhiều tranh cãi?
Một hình thức giải trí độc đáo
Các nền văn hóa hiện đại từ Nhật Bản đem lại sức hấp dẫn đặc biệt, với những ý nghĩa văn hóa, xã hội, triết học và nghệ thuật sâu sắc. Isekai không làm mất đi đặc tính đó.
Với khả năng sáng tạo không giới hạn, isekai trở thành công cụ mạnh mẽ cho các tác giả, giúp họ tự do sáng tạo trong các thế giới mà họ tạo ra mà không bị ràng buộc bởi hiện thực. Sự linh hoạt và không gian rộng mở khiến isekai trở nên dễ chấp nhận và tiêu thụ.
Một số tác phẩm isekai mang đến nội dung tích cực khi nhân vật chính, sau khi qua đời vì bệnh hiểm nghèo, được đưa đến một thế giới nơi họ có thể sống như trong giấc mơ.
Với sự kết hợp của chủ nghĩa thoát ly và yếu tố kỳ ảo, isekai tạo ra không gian giải trí độc đáo, đầy sáng tạo và giảm áp lực tâm lý. Điều này khác biệt so với nhiều thể loại anime, manga khác như kinh dị, triết học...
Trong cuốn sách Đánh Giá Anime (tạm dịch: Hiểu nghệ thuật Anime), tác giả Christopher Bolton lập luận rằng anime có khả năng thao túng tâm trạng khán giả. Theo quan điểm của Bolton, các loại hình giải trí phổ biến có thể làm nổi bật những mong muốn tiềm ẩn của khán giả (có thể là thành công, ước mơ về một cuộc sống thoải mái, hoặc sự tôn trọng...).
Hơn nữa, nhân vật trong isekai thường phải đối mặt với những khó khăn của cuộc sống hiện thực, như công việc áp lực, học tập quá mức hoặc các mối quan hệ không như mong muốn. Điều này khiến nhiều độc giả cảm thấy mình dễ đồng cảm, nâng cao ý thức về vấn đề cá nhân và đôi khi mang lại tinh thần lạc quan.
Về mặt giải trí, điều này mang lại hiệu quả tích cực khi cung cấp một thời gian nghỉ cho cuộc sống hàng ngày, đồng thời tăng cường năng lượng cho học tập, làm việc và kích thích sự sáng tạo.
Hạn chế không thể phớt lờ
Tất nhiên, điều này chỉ có hiệu quả nếu được hướng dẫn và sử dụng đúng cách. Với tính chất chủ nghĩa thoát ly, nếu không được hướng dẫn và áp dụng đúng, nhất là ở nhóm trẻ, khán giả có thể hiểu lầm rằng việc nhân vật chính tìm hạnh phúc trong một thế giới mới là cách giải quyết tâm trạng muốn thoát ly, đôi khi đến mức cực đoan.
Sự bùng nổ nhanh chóng của isekai cũng dẫn đến tình trạng 'vàng rồi chìm' trong nhiều tác phẩm, mà cộng đồng anime/manga nhiều lần phải phản đối. Vì tiềm năng về tài chính và danh tiếng, nhiều tác giả chen chân vào thể loại này, dẫn đến làn sóng tác phẩm chất lượng kém hoặc độc hại.
Thực tế, sự đại trà của isekai trở nên quá nặng nề đến mức năm 2017, đến mức nhà xuất bản nổi tiếng Kadokawa ở Nhật đã phải cấm thể loại isekai trong cuộc thi viết light novel của họ để đảm bảo sự đa dạng.
Không thể phủ nhận rằng với tính linh hoạt về độc giả và nội dung, isekai sẽ thu hút nhóm độc giả với tư duy và góc nhìn lệch lạc, hoặc những người có lựa chọn cực đoan, mất niềm tin vào cuộc sống. Tại Nhật, vấn đề này gây ra lo ngại đặc biệt khi những hiện tượng như hikikomori trở thành một 'căn bệnh trầm kha' trong xã hội. Iskai thu hút mọi đối tượng độc giả, nhưng có vẻ có một sự chủ đích từ một số tác giả hướng đến nhóm này vì họ đồng thời là khách hàng trung thành và chịu chi.
Một chủ đề gây phiền muộn khác trong isekai là cách tiếp cận với vấn đề cuộc sống. Thay vì khuyến khích nhân vật vượt qua khó khăn, tìm kiếm lối thoát tích cực và mang lại hướng dẫn tích cực cho độc giả, nhiều tác phẩm chọn cách để nhân vật sống chấp nhận hoàn cảnh, thoát khỏi tình hình đó bằng những lựa chọn cực đoan.
Ở cách tiếp cận này, nhân vật không tự cải thiện mình, mà thay vào đó được 'cứu rỗi' bằng ảo tưởng phi hiện thực như một cuộc phiêu lưu đến thế giới thứ hai, nơi họ được trang bị những khả năng đặc biệt mà không cần bất kỳ sự nỗ lực nào.
Nếu được hướng dẫn và định hình đúng, được quan tâm một cách kỹ lưỡng từ những người xung quanh và xã hội, người tiêu thụ isekai sẽ chỉ xem các tác phẩm này là giải trí đơn thuần. Tuy nhiên, với các nhóm độc giả nhạy cảm và không nhận được sự quan tâm, đặc biệt là độc giả trẻ, isekai có thể trở thành 'kích thích' cho những ảo tưởng và sự bất lực trong cuộc sống.
Một tác động ít đáng lo lắng hơn nhưng cũng cần lưu ý là isekai, có ý đồ hoặc ngẫu nhiên, xây dựng ảo tưởng về cá nhân, dựa trên nền văn hóa tập thể đặc biệt của Nhật Bản. Khác với nhiều quốc gia phương Tây, xã hội Nhật đặc biệt coi trọng yếu tố tập thể và kêu gọi mỗi cá nhân không nên khác biệt hoặc gây phiền hại cho người khác.
Tuy nhiên, yếu tố cá nhân và khát khao thể hiện bản thân luôn là một phần không thể thiếu của con người. Những người không thỏa mãn được nhu cầu này thường tìm đến isekai như một lối thoát, và nếu không có sự hướng dẫn đúng, họ có thể rơi vào ảo tưởng hoặc phát triển tâm lý cạnh tranh không lành mạnh.
Điều này chưa kể đến việc một số tác phẩm thuộc thể loại này xây dựng hình ảnh nhân vật không phù hợp với lứa tuổi trẻ.
Trước những lo ngại về thể loại này, một số quốc gia đã thực hiện những biện pháp mạnh mẽ. Năm 2021, Nga đã ra lệnh cấm nhiều tác phẩm isekai vì lo ngại về ảnh hưởng đến người xem.
Tòa án Nga đã quyết định cấm một số bộ anime với lý do rằng 'cái chết sẽ mở cửa cho một cuộc sống viên mãn hơn'. Quyết định này hoàn toàn rõ ràng khi xem xét thực tế xã hội Nga. Con số tự tử ở đất nước này đang tăng lên và tình trạng thiếu quan tâm của cha mẹ đối với con cái là vấn đề đáng lo ngại. Một tác phẩm hướng dẫn việc đầu thai có thể gây ra nhiều hậu quả nếu nó được phát sóng ở đây.
Tuy nhiên, chìa khóa của vấn đề vẫn là ở tư duy và hướng dẫn của người tiêu thụ, cũng như xã hội. Các tác phẩm giải trí không có vấn đề gì nếu chúng cung cấp nội dung chất lượng, truyền đạt thông điệp ý nghĩa và được tiếp nhận đúng cách. Isekai chỉ là một trong vô vàn thể loại văn hóa đến từ Nhật Bản, và sự phổ biến nó nhiều hơn chỉ đơn giản là mức độ liên quan đến các tác động tiêu cực sẽ nhiều hơn so với bình thường.
Nguồn: Tổng hợp
