Jörmungandr

Trong Thần thoại Bắc Âu, Jörmungandr (tiếng Bắc Âu cổ: Jǫrmungandr, phiên âm: ˈjɔrmunˌɡandr̥, tạm dịch là 'con mãng khủng') hoặc Miðgarðsormr (tạm dịch là Mãng xà trần gian) là một con mãng khổng lồ chuyên sống ở nơi trũng sâu.

Đặc điểm

Trong thần thoại Bắc Âu, Jǫrmungandr được cho là con thứ của khổng nhân Angrboða với thần Loki, nhưng cũng có truyền thuyết dân gian Iceland cho là loài rết biển sống lâu mà thành tinh.

Trong các bài ca dao tối cổ, Jörmungandr xuất hiện trong lời kể lúc ngà say của thần Thor - nhân vật có thói quen phiêu lưu khắp hải dương để săn các quái vật. Sở dĩ trong chư thần, Thor nhớ rõ nó nhất vì ngài có ít nhất 8 lần chạm trán nó bằng cái lưới sắt, nhưng thường là thất bại vì con quái này rất hung hãn và da trơn láng.

Jörmungandr có đặc điểm khá tương đồng với hình tượng con rồng trong văn hóa Á Đông, có thể là biểu tượng của những vũng nước xoáy trên biển. Theo lời của thần Thor trong một câu chuyện huyền thoại, Jörmungandr có thân hình dài và toàn thân đầy gai sắc, đầu giống như gấu nhưng thân lại hình như con cá, da và vảy sáng bóng nhưng sắc nhọn. Để bắt được nó, Thor đã phải rèn một cái lưới sắt trong 999 ngày, sử dụng mỏ neo làm móc câu và cái đầu bò làm mồi. Tuy nhiên, Jörmungandr là một sinh vật khôn lanh, nhiều lần cứu thoát khỏi lưới, điều này khiến Thor rất bực mình.

Trong các truyền thuyết phương Tây sau này, hình tượng của Jörmungandr thường liên quan đến những chiến công oai hùng của các anh hùng trong thời kỳ Ragnarök.

Lịch sử

Theo Edda văn xuôi, Odin đã bắt ba đứa con của Loki là sói Fenrir, Jörmungandr và nữ thần Hel. Jörmungandr bị ném xuống đại dương bao quanh Midgard. Con rắn khổng lồ này cuốn quanh thế giới và nuốt mình. Theo thần thoại, khi nó nổi dậy, thế giới sẽ bị phá hủy. Thor là kẻ thù lớn nhất của Mãng xà trần gian.

Trong Ragnarök (tận thế trong thần thoại Bắc Âu), trước khi thế giới kết thúc, Thor đã có trận chiến sinh tử cuối cùng với Jörmungandr. Thor bị cuốn vào vòng vây của Jörmungandr nhưng nhờ vào chiếc đai phép thuật, Thor đã lật ngược tình thế và dùng chiếc búa chí mạng giết chết Jörmungandr. Tuy nhiên, máu từ vết thương của Jörmungandr là chất độc, khiến Thor chỉ đi được 9 bước rồi chết. Jörmungandr đại diện cho sự hỗn loạn trong khi Thor là biểu tượng của trật tự. Cuộc đối đầu giữa trật tự và hỗn loạn luôn xảy ra và tự hủy diệt nhau trong ngày tận thế, là thông điệp chính trong thần thoại Bắc Âu.

Các nguồn chính về Jörmungandr là văn xuôi Edda, Húsdrápa, Hymiskviða và Völuspá. Những nguồn tài liệu ít quan trọng hơn bao gồm các bài thơ ca. Ví dụ, trong Þórsdrápa, Loki được mô tả như 'cha của sợi dây dưới biển'. Ngoài ra, còn có các hình khắc trên đá từ thời kỳ cổ đại.

Trong một câu chuyện khác của thần thoại Bắc Âu, vua của người lùn Útgarða-Loki, người căm ghét Thor, đã sắp đặt một kế hoạch để xỉ nhục anh. Útgarða-Loki thách Thor với ba thử thách: uống hết rượu trong một sừng trâu, nâng được chân của con mèo khổng lồ và đấu vật với một bà lão. Thor thất bại trong ba thử thách này và trở thành tiếng cười của mọi người. Sau đó, vua Útgarða-Loki giải thích rằng sừng trâu chính là biển cả, con mèo lớn là Jörmungandr và bà lão là biểu tượng của tuổi già. Đương nhiên, Thor không thể uống cạn biển, nâng được rắn Jörmungandr và chống lại sự già nua.

Văn hóa

Trong kiến trúc cổ điển châu Âu, hình tượng của Jǫrmungandr thường được khắc ở các điểm giao nhau giữa trần và cột hoặc giữa cột và sàn của các công trình để biểu thị sự vũ trụ. Sau này, hình ảnh này được hòa nhập với Ouroboros trong văn hóa nguyên thủy từ Hy Lạp để biểu thị sự vô cùng.