Buzz
1. Kế hoạch dạy học là gì?
Kế hoạch dạy học là bản hướng dẫn chi tiết cho từng tiết học, thể hiện mối liên hệ giữa mục tiêu, nội dung, phương pháp và kết quả, gọi là bốn yếu tố chính của bài học. Nói cách khác, kế hoạch dạy học là một bản thiết kế chi tiết cho việc thực hiện nhiệm vụ giảng dạy, bao gồm xác định mục tiêu, dự kiến các nguồn lực học tập, tổ chức kiểm tra và đánh giá kết quả hoạt động dạy - học.
Kế hoạch dạy học giống như một sơ đồ logic giúp giáo viên tổ chức bài giảng một cách hợp lý, theo đúng các ý tưởng đã được định trước, nhằm đạt được kết quả mong muốn.
(Hình minh họa cho việc lập và xây dựng kế hoạch dạy học)
2. Ý nghĩa quan trọng của việc lập kế hoạch dạy học
+ Việc lập kế hoạch dạy học rất quan trọng vì nó giúp giáo viên quản lý thời gian cho từng bài học một cách hiệu quả hơn.
+ Xây dựng kế hoạch bài học theo phương pháp tích cực giúp giờ học trở nên sôi nổi, khuyến khích sự chủ động, sáng tạo và tự giác từ cả giáo viên lẫn học sinh.
3. So sánh giữa kế hoạch dạy học theo phương pháp tích cực và giáo án truyền thống
Dạy học theo phương pháp tích cực yêu cầu giáo viên đóng vai trò là người thiết kế, tổ chức, và hướng dẫn các hoạt động học tập, cả độc lập lẫn nhóm nhỏ, giúp học sinh chủ động tiếp cận và chiếm lĩnh nội dung học, đạt được các mục tiêu về kiến thức, kỹ năng và thái độ. Ngược lại, phương pháp dạy học truyền thống thường thấy giáo viên chỉ truyền đạt kiến thức một chiều, chủ yếu qua giảng giải và thuyết trình, với học sinh thụ động tiếp thu kiến thức qua ghi nhớ máy móc và học thuộc lòng. Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực đòi hỏi học sinh tự tìm kiếm và áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin.
4. Hướng dẫn lập kế hoạch dạy học
4.1 Một số điểm cần lưu ý khi lập kế hoạch dạy học
+ Nghiên cứu tài liệu chương trình và sách giáo khoa hiện hành, cùng với các điều kiện cần thiết để xây dựng kế hoạch. Xác định các phẩm chất, năng lực chung và đặc thù cần phát triển qua từng phần nội dung dạy học và giáo dục. Đồng thời, xác định các hoạt động học tập và tự học của học sinh.
+ Soạn thảo kế hoạch giảng dạy và tổ chức các hoạt động giáo dục mới. Kế hoạch này được thiết lập sau khi đã tổ chức lại nội dung giảng dạy và giáo dục. Dựa trên kế hoạch dạy học và giáo dục đã xây dựng, cần phân phối lại chương trình các môn học và hoạt động giáo dục sao cho phù hợp với học sinh cũng như điều kiện thực tế của trường và địa phương.
+ Triển khai thực hiện kế hoạch giảng dạy và tổ chức hoạt động giáo dục đã được xây dựng theo đúng định hướng nhằm phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh. Các trường có thể thực hiện thí điểm ở một lớp với một chương hoặc chủ đề cụ thể vào thời điểm phù hợp để đánh giá tính khả thi và hiệu quả của kế hoạch. Sau đó, điều chỉnh và mở rộng việc triển khai giáo dục để phù hợp hơn với sự phát triển của học sinh.
+ Đánh giá hoạt động học tập và giáo dục của học sinh theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực. Đánh giá này nhằm xác định mức độ phát triển của học sinh trong từng giai đoạn và giúp điều chỉnh phương pháp dạy của giáo viên và cách học của học sinh để đạt được hiệu quả tốt nhất.
4.2 Soạn kế hoạch dạy học theo từng bước cụ thể.
- Bước 1: Xác định mục tiêu học tập
+ Mỗi kế hoạch dạy học đều cần xác định mục tiêu rõ ràng từ đầu. Xác định mục tiêu cụ thể giúp định hướng kế hoạch, hỗ trợ việc giảng dạy và học tập hiệu quả. Mục tiêu này phải phản ánh được sự thống nhất chung của cả lớp.
+ Để thiết lập mục tiêu học tập, hãy trả lời những câu hỏi sau: Chủ đề buổi học là gì? Bạn muốn truyền đạt điều gì cho học sinh? Học sinh cần hiểu những giá trị nào trong buổi học? Học sinh sẽ thực hiện được những gì sau buổi học? Giá trị cốt lõi mà học sinh cần đạt được là gì? Sau khi xác định mục tiêu tổng quan, hãy cân nhắc thêm những câu hỏi như: Những khái niệm hoặc kỹ năng quan trọng nhất là gì? Tại sao chúng lại quan trọng? Những yếu tố không thể bỏ qua là gì? Những kiến thức nào có thể lược bỏ nếu thời gian không đủ?
+ Việc xác định các yếu tố quan trọng và thiết yếu khi lập kế hoạch giảng dạy là rất cần thiết. Điều này giúp bạn phân biệt được những gì quan trọng và không quá quan trọng, đặc biệt khi thời gian giảng dạy hạn chế hoặc trong các tình huống đặc biệt.
- Bước 2: Xây dựng nội dung phần giới thiệu
Sau khi đã xác định mục tiêu, bước tiếp theo là xây dựng nội dung bài học, bắt đầu từ phần giới thiệu. Phần giới thiệu sáng tạo sẽ kích thích sự quan tâm của học sinh và giúp bạn đánh giá hiểu biết của cả lớp về chủ đề bài học. Bạn có thể sử dụng nhiều phương pháp khác nhau như ví dụ thực tế, sự kiện lịch sử, tình huống ứng dụng, video clip ngắn, câu hỏi thăm dò... để hiểu hơn về kiến thức hiện tại của học sinh và điều chỉnh nội dung giảng dạy cho phù hợp.
- Bước 3: Xây dựng nội dung chính và các hoạt động giảng dạy
Tiếp theo, bạn cần xây dựng nội dung chính của buổi học. Chuẩn bị các phương pháp giải thích tài liệu một cách đa dạng để thu hút sự chú ý của học sinh. Đồng thời, khi lập kế hoạch, cần ước lượng thời gian cụ thể cho từng hoạt động để đảm bảo rằng tất cả các nội dung quan trọng đều được truyền đạt đầy đủ.
- Bước 4: Lên kế hoạch kiểm tra và đánh giá sự hiểu biết của học sinh
Trong suốt quá trình dạy học, giáo viên cần thường xuyên kiểm tra mức độ hiểu bài của học sinh. Hãy chuẩn bị các câu hỏi để đánh giá sự tập trung và tiếp thu của học sinh. Dự đoán các câu trả lời có thể có và chuẩn bị cách phản hồi. Khi lập kế hoạch bài giảng, quyết định các câu hỏi nào sẽ được dùng cho cá nhân, nhóm, hoặc cả lớp. Phần này giúp cân bằng giữa việc giảng dạy và đánh giá mức độ hiểu biết của học sinh.
- Bước 5: Xây dựng kết luận
Giáo viên cần đưa ra kết luận sau khi kết thúc buổi học. Việc tổng kết giúp củng cố những kiến thức chính và tạo động lực cho học sinh ôn tập tại nhà. Điều này còn làm tăng sự háo hức của học sinh đối với bài học tiếp theo.
Cuối cùng, nếu học sinh là người tổng kết bài học, cần kiểm tra và đánh giá lại. Hướng dẫn học sinh ôn tập kiến thức tại nhà và gợi mở về buổi học tiếp theo bằng cách giới thiệu sơ lược về chủ đề mới hoặc đưa ra câu hỏi để các em nghiên cứu trước.
