Buzz
Rạch Xuyên Tâm là một hệ thống kênh rạch ở TP. Hồ Chí Minh với chiều dài 6,2 km, cùng với 3 nhánh dài tổng cộng 1,94 km (bao gồm nhánh cầu Sơn, Bình Triệu, Bình Lợi), tạo nên tổng chiều dài 8,2 km. Hệ thống này gồm các rạch như rạch Cầu Bông, rạch Cầu Sơn, rạch Long Vân Tự, và rạch Lăng, bắt đầu từ kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè ở quận Bình Thạnh và chảy đến sông Vàm Thuật ở quận Gò Vấp.
Con rạch này là nơi sinh sống của hàng nghìn cư dân TP. Hồ Chí Minh. Họ đã phải sống, ăn uống bên dòng kênh ô nhiễm đầy rác thải và bệnh tật trong nhiều năm. Khu vực này được báo Tuổi Trẻ đánh giá là khu vực ô nhiễm nhất thành phố.
Danh sách các con rạch và tên gọi
Rạch Xuyên Tâm có ba lối thoát: một hướng ra sông Vàm Thuật, một hướng ra sông Sài Gòn qua hai cửa Bình Lợi và Bình Triệu, và một lối ra kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè tại cầu Bùi Hữu Nghĩa. Tuyến rạch này bao gồm nhiều con rạch khác nhau, không có ranh giới rõ ràng và đôi khi chồng lấn lên nhau. Theo quyết định của Ủy ban Nhân dân Thành phố về việc phân cấp quản lý khai thác các tuyến sông kênh rạch năm 2019, các con rạch trong hệ thống này gồm có:
- Rạch Cầu Bông: kéo dài từ kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè đến cầu Mới trên đường Bạch Đằng.
- Rạch Cầu Sơn: bắt đầu từ ngã ba Cầu Bông – Cầu Sơn – Bà Láng tới khu dân cư sau hãng cân Nhơn Hòa, đường Ung Văn Khiêm. Đôi khi, đoạn rạch Xuyên Tâm gần đường Tố Hữu và đoạn chảy ra sông Sài Gòn quanh cù lao công ty Vissan cũng được gọi là rạch Cầu Sơn.
- Rạch Bà Láng: từ cầu Mới đường Bạch Đằng đến ngã ba Bến Bồi – Bà Láng.
- Rạch Tam Vàm Tắc: từ ngã ba Bến Bồi – Bà Láng đến ngã ba Bình Lợi – Bình Triệu.
- Sông Bình Lợi: từ ngã ba Bình Lợi – Bình Triệu ra sông Sài Gòn.
- Sông Bình Triệu: từ ngã ba Bình Lợi – Bình Triệu ra sông Sài Gòn.
- Rạch Lăng: từ ngã ba Bến Bồi – Bà Láng qua cầu Băng Ky đến sông Vàm Thuật. Cũng được gọi là rạch Bến Bồi. Đoạn rạch phía dưới cầu Đỏ thường được gọi là rạch Lăng.
Ngoài các đoạn rạch chính, còn có những đoạn rạch với các tên gọi đặc biệt như:
- Rạch Long Vân Tự hay Rạch Long Vân: từ cầu Mới đường Bạch Đằng đến ngã ba rạch Cầu Sơn, tương ứng với đoạn đầu của rạch Bà Láng.
- Rạch Cầu Đỏ: từ ngã ba rạch Lăng đến sông Sài Gòn, tương ứng với đoạn của Rạch Tam Vàm Tắc và sông Bình Lợi.
- Rạch Ông Nên: đoạn 600 m cuối cùng dẫn ra sông Vàm Thuật, đồng thời là ranh giới giữa phường 13 quận Bình Thạnh và phường 5 quận Gò Vấp, trùng với đoạn cuối của rạch Lăng.
Các cây cầu bắc qua rạch
Các cây cầu bắc qua rạch từ hướng kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè bao gồm cầu chui dưới dạ cầu Bùi Hữu Nghĩa trên đường Trường Sa, cầu Liên phường 2 và 15, cầu Mới trên đường Bạch Đằng, cầu Long Vân Tự tại hẻm 194 Bạch Đằng, cầu Đinh Bộ Lĩnh, cầu Sơn, cầu Bùi Đình Túy, cầu Chu Văn An, cầu Đỏ trên đường Nguyễn Xí, cầu Rạch Lăng trên đường Phan Chu Trinh, cầu Băng Ky trên đường Nơ Trang Long, cầu Rạch Lăng tại đại lộ Phạm Văn Đồng và hai cầu nội bộ dẫn vào trường Đại học Văn Lang.
Lịch sử
Trước những năm 1990, rạch Xuyên Tâm được nhớ đến với dòng nước trong vắt, hai bên là những hàng cây xanh mát và nhiều cá, tạo điều kiện cho người dân bơi lội và lấy nước sinh hoạt trực tiếp. Tuy nhiên, với sự gia tăng dân cư, nhà cửa dần chen chúc và lấn chiếm, toàn bộ rác thải, chất thải vệ sinh, xác động vật... đều đổ xuống rạch, làm cho nước chuyển sang màu đen đặc và phát ra mùi hôi thối như hiện tại.
Dự án nạo vét và cải tạo môi trường
Dự án nạo vét và cải tạo môi trường rạch Xuyên Tâm, ban đầu dự định đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) và hợp đồng BT (xây dựng - chuyển giao) do ông Hoan đề xuất, nhưng đã không thực hiện được. Điều này khiến ông Hoan và các cộng sự phải chuyển sang sử dụng hơn 9.300 tỷ đồng từ ngân sách thành phố. Sự thiếu quyết đoán của ông Võ Văn Hoan và các cộng sự đã khiến dự án, dự kiến chỉ cần 4.000 tỷ đồng, tăng lên hơn 9.300 tỷ đồng. Hơn nữa, ông Hoan vẫn chưa có câu trả lời cho người dân Thành phố Hồ Chí Minh về thời gian rạch Xuyên Tâm sẽ được hồi sinh sạch đẹp.
Gần 20 năm sau khi Sở Giao thông Vận tải Thành phố lần đầu tiên đề xuất cải tạo dự án rạch Xuyên Tâm, dự án vẫn chưa được triển khai. Đây là tuyến thoát nước chính cho nhiều khu dân cư của hai quận nhưng đã bị người dân xung quanh lấn chiếm. Thêm vào đó, lòng kênh còn bị bồi lắng bởi bùn đất và rác thải, dẫn đến tình trạng tắc nghẽn dòng chảy. Kết quả là người dân sống dọc theo rạch phải đối mặt với tình trạng ngập úng kéo dài suốt nhiều năm qua.
Hiệp 1
Dự án cải tạo rạch Xuyên Tâm dài 6,1 km, nằm trên địa bàn hai quận Bình Thạnh và Gò Vấp, đã được UBND Thành phố Hồ Chí Minh phê duyệt từ tháng 5-2002 và giao cho Khu đường sông (Sở Giao thông vận tải) thực hiện. Tuy nhiên, cho đến nay (2009), dự án '3 trong 1' nhằm thoát nước, chỉnh trang đô thị và cải thiện môi trường vẫn chưa được triển khai, và chi phí thực hiện hiện đã vượt xa dự toán ban đầu (123,5 tỷ đồng).
Hiệp 2
Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã phê duyệt dự án nạo vét và cải tạo môi trường với tổng vốn đầu tư hơn 5.000 tỷ đồng theo hình thức đối tác công tư (hợp đồng xây dựng - chuyển giao) từ năm 2015 đến 2022. Trong số đó, 70% (khoảng 00 tỷ đồng) được tài trợ bởi Cơ quan hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) với mục tiêu cải thiện môi trường và phát triển hạ tầng.
Thông tin chi tiết về dự án
Dự án được đề xuất bởi một công ty cổ phần với tổng vốn đầu tư lên đến khoảng 5.106 tỷ đồng, trong đó gần 1.100 tỷ đồng dành cho việc giải phóng mặt bằng. Dự án bao gồm việc nạo vét và cải tạo hơn 8 km rạch Xuyên Tâm, xây dựng đường ven kênh trên hệ thống cống hộp nhằm tăng cường khả năng thoát nước cho khu vực. Theo kế hoạch, dự án sẽ được triển khai trong năm nay và dự kiến hoàn thành sau 5 năm. Rạch Xuyên Tâm sẽ được thay thế bằng một con đường mới xây dựng trên hệ thống cống hộp, với một số đoạn sử dụng hệ thống cống hộp kết hợp với rạch mở để làm hệ thống thoát nước. Nước thải sẽ được thu gom và kết nối với hệ thống cống bao Nhiêu Lộc - Thị Nghè để đưa về nhà máy xử lý. Các khu nhà ven kênh sẽ được phát triển thành khu đô thị thông minh với hệ thống hạ tầng giao thông hiện đại, tiết kiệm và hiệu quả về điện nước cũng như xử lý nước thải. Các dịch vụ xã hội và hệ thống camera sẽ được điều hành bởi một trung tâm công nghệ thông tin.
Dự án cải tạo hệ thống rạch Xuyên Tâm bỗng dưng bị ngừng lại, khiến khu vực này trở nên ô nhiễm trầm trọng.
Tình hình hiện tại
Khoảng 1.600 hộ dân đang bị ảnh hưởng trực tiếp bởi ô nhiễm từ con rạch này. Hệ thống rạch Xuyên Tâm hiện đang chứa nước thải của 40% cư dân Quận Bình Thạnh, với lượng nước thải khoảng 40.000m³/ngày chưa qua xử lý. Một phần rác thải là do người dân tại đây đổ trực tiếp vào rạch. Ô nhiễm tại rạch Xuyên Tâm tạo điều kiện cho chuột, bọ, ruồi muỗi phát triển, gây ra nhiều bệnh tật. Chính quyền địa phương đã phải đặt một chiếc phao để ngăn rác từ rạch Xuyên Tâm không tràn ra kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè.
