Thuật ngữ bong bóng kinh tế được nhắc đến như một cảnh báo về sự tăng giá quá mức của một loại tài sản vượt xa giá trị thực của nó. Trong lịch sử kinh tế thế giới, hệ quả của những bong bóng kinh tế để lại là vô cùng lớn, mang lại sự sợ hãi cho các nhà đầu tư. Vậy bong bóng tài chính, bong bóng kinh tế là gì? Cách hình thành bong bóng kinh tế sẽ được giải đáp trong bài viết sau.
Bong bóng kinh tế là gì?
Bong bóng là một chu kỳ kinh tế được hình thành bởi sự leo thang nhanh chóng giá trị thị trường của một hoặc một loại tài sản. Giá thị trường của tài sản trong chu kỳ bong bóng được đưa lên mức cao hoặc rất cao so với giá trị thực của nó. Hoạt động đầu cơ trong thời điểm này là vô cùng lớn, nhà đầu tư thực hiện việc mua với kì vọng sẽ bán với mức giá cao hơn nữa. Đến một mức giá mà ở đó, không còn khả năng đưa mức giá lên cao hơn nữa, một sự suy giảm lớn xảy ra đẩy giá thị trường của tài sản rơi chóng vánh, đây là giai đoạn sụp đổ hoặc được gọi là vỡ bong bóng.
Thông thường, một bong bóng kinh tế thường được hình thành bởi hoạt động hành vi thị trường quá mức vượt xa các quy chuẩn về đầu tư. Nguyên nhân hình thành của bong bóng vẫn luôn là chủ đề được tranh cãi bởi các nhà kinh tế học, một số nhà kinh tế còn phủ định nguyên lý về bong bóng kinh tế. Tuy nhiên, bong bóng kinh tế thường chỉ có thể xác định được khi nhìn lại, sau khi giá đã giảm mạnh.
Cách hình thành một bong bóng kinh tế
Bong bóng kinh tế xảy ra khi giá của một loại hàng hóa hoặc tài sản tăng cao hơn nhiều so với giá trị thực của nó. Thay đổi trong hành vi của các nhà đầu tư được coi là nguyên nhân chính dẫn đến hình thành bong bóng kinh tế, mặc dù nguyên nhân này vẫn còn tranh cãi do tính không dự đoán được của bong bóng kinh tế.
Khi bong bóng hình thành trong nền kinh tế và thị trường chứng khoán, các nguồn lực như tiền bạc, tín dụng và con người sẽ dồn vào các lĩnh vực có tốc độ tăng trưởng nhanh. Khi bong bóng tan, các nguồn lực này sẽ dịch chuyển đi vào những lĩnh vực có hiệu quả hơn, dẫn đến sự suy giảm nghiêm trọng của giá thị trường tài sản sau khi bong bóng vỡ.
Nghiên cứu của nhà kinh tế Mỹ Hyman P. Minsky đã giải thích sự phát triển của bất ổn tài chính và cung cấp lời giải cho các khủng hoảng tài chính. Minsky đã đề xuất năm giai đoạn của bong bóng kinh tế.
1/. Quá trình Chuyển đổi
Giai đoạn này xảy ra khi các nhà đầu tư quan tâm đến một mô hình mới, chẳng hạn như sản phẩm hay công nghệ mới hoặc đơn giản chỉ là mức lãi suất thấp chưa từng có. Theo cơ bản, đây có thể là bất cứ điều gì có thể thu hút sự chú ý của họ.
2/. Sự Bùng nổ
Giá cổ phiếu bắt đầu tăng cao, đồng thời thu hút nhiều nhà đầu tư mới tham gia vào thị trường. Điều này tạo tiền đề cho sự bùng nổ. Nó thường dẫn đến hiệu ứng FOMO (Fear Of Missing Out - Sợ bị bỏ lỡ), buộc nhiều nhà đầu tư phải tham gia và mua vào nhiều hơn.
3/. Sự Hưng phấn
Khi giá của tài sản tiếp tục tăng, sự hưng phấn bắt đầu leo thang. Các nhà đầu tư bỏ qua mọi cảnh báo, không còn thận trọng và tiếp tục giao dịch nhiều hơn với mọi nguồn lực có sẵn.
4/. Thực hiện lời
Điều này không phải là dễ dàng để nhận biết khi bong bóng vỡ, nhưng khi đã xảy ra, nó sẽ không còn tiếp tục tăng nữa. Những nhà đầu tư có kinh nghiệm sẽ biết khi nào bong bóng được bơm lên và sẽ bán ra kịp thời.
5/. Tình trạng hoảng loạn
Đây là giai đoạn sụp đổ hoặc vỡ bong bóng, giá trị của tài sản bắt đầu đảo chiều và giảm (thường xảy ra nhanh chóng như khi chúng tăng). Các nhà đầu tư muốn thanh lý tài sản với mọi giá để thu về tiền mặt nhanh chóng, cung cấp nhiều hơn nhu cầu dẫn đến giảm mạnh giá thị trường của tài sản.
Phần kết
Một đợt tăng giá nhanh chóng của tài sản là điều mà các nhà đầu tư mong muốn, nhưng việc tăng giá quá nóng có thể dẫn đến một bong bóng kinh tế có thể có hậu quả kéo dài nhiều năm sau này. Nhà đầu tư không thể dự đoán được khi nào một bong bóng kinh tế sẽ hình thành và vỡ tung, điều duy nhất có thể làm là chuẩn bị và hành động cho những gì có thể xảy ra tiếp theo bằng cách nâng cao hiểu biết về thị trường.
Việc nhận biết và tận dụng những đợt tăng giá mạnh trong bong bóng kinh tế sẽ giúp bạn gia tăng tài sản đáng kể, nhưng cũng cần phải kiểm soát những gì bạn làm thật chặt chẽ. Bạn có thể tham khảo thêm những bong bóng đã vỡ trong lịch sử như: bong bóng hoa Tulip, bong bóng kinh tế Nhật Bản (thập niên 1980), bong bóng dot-com (thập niên 1990), bong bóng nhà đất Mỹ (2008)…. Hy vọng những kiến thức này sẽ giúp bạn hiểu sâu hơn về bong bóng kinh tế và thành công trong đầu tư.