Khái niệm 'độ co giãn của cầu theo giá' là gì? Ví dụ minh họa về hiện tượng này.

Theo quy luật cung - cầu trên thị trường, thay đổi giá có thể dẫn đến biến đổi sản lượng. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng có mối liên hệ 1:1 giữa giá cả và sản lượng. Đôi khi một tăng giá nhỏ cũng có thể làm thay đổi sản lượng lên đến hàng chục phần trăm, nhưng đối với một số mặt hàng, dù giá tăng mạnh thế nào thì nhu cầu vẫn không thay đổi.

Đây chính là hiện tượng được gọi là độ co giãn của cầu theo giá. Vậy độ co giãn của cầu theo giá là gì?

Khái niệm 'độ co giãn của cầu theo giá' là gì?

Độ co giãn của cầu theo giá là sự thay đổi của nhu cầu khi giá cả biến đổi. Ví dụ, nếu giá của một hộp sữa tăng thêm 1.000đ, liệu số lượng sữa tiêu thụ sẽ giảm bao nhiêu hộp.

Như bạn đã biết, sự thay đổi về nhu cầu khi giá cả của các mặt hàng khác nhau sẽ có sự khác biệt. Chúng ta sử dụng các thuật ngữ 'co giãn' và 'kém co giãn' để mô tả hiện tượng này.

Một hàng hóa được coi là có độ co giãn khi giá cả tăng 1%, nhu cầu của nó giảm nhiều hơn 1%. Đơn giản là chỉ cần giá tăng một chút thôi thì nhu cầu giảm đi đáng kể.

Ngược lại, với hàng hóa 'kém co giãn', khi giá tăng 1%, nhu cầu giảm ít hơn 1%. Nghĩa là dù giá cả có thay đổi thế nào, nhu cầu vẫn không biến đổi nhiều.

Ngoài các khái niệm 'co giãn' và 'kém co giãn', còn có một loại hàng hóa đặc biệt khác trong thị trường là 'hoàn toàn không co giãn'. Điều đó có nghĩa là dù giá có thay đổi ra sao, nhu cầu vẫn không hề thay đổi.

Ví dụ: ngày xưa trong một ngôi làng chỉ có duy nhất một người bán gạo. Thông thường, giá gạo là 12.000đ/ cân. Tuy nhiên, một ngày đẹp trời, người đó lại tăng giá lên 15.000đ/ cân thì người dân trong làng vẫn buộc phải mua, vì không có sự lựa chọn khác.

Công thức tính độ co giãn của cầu theo giá

Để áp dụng công thức tính độ co giãn của cầu theo giá, bạn cần chú ý những điều sau đây: - Sự cầu của một sản phẩm thường có mối quan hệ nghịch đảo với giá cả của nó. Do đó, hệ số co giãn của cầu theo giá luôn là số âm. - Giá trị tuyệt đối của hệ số co giãn càng lớn chứng tỏ mức độ phản ứng của cầu sản phẩm với giá càng cao. Ví dụ: Giả sử khi giá dịch vụ làm mi giảm 10%, số người tiêu dùng sử dụng dịch vụ giảm 20%. Áp dụng công thức trên, ta có: Hệ số co giãn của cầu = -20%/10% = -2. Điều này cho thấy sự thay đổi về cầu của dịch vụ làm mi gấp đôi sự thay đổi về giá cả.

Phân loại độ co giãn của cầu theo giá

Hệ số co giãn của cầu theo giá được chia thành 5 loại như sau:

Cầu dễ co khi tỷ lệ co giãn (<1)

Cầu dễ co khi giá trị tuyệt đối của hệ số co giãn theo giá của cầu nhỏ hơn 1. Ý nghĩa của hiện tượng cầu dễ co trên thị trường khi giá thay đổi 1% thì lượng cầu chỉ thay đổi ít hơn 1%. Ví dụ như sản phẩm ít dễ thay thế như xăng dầu, điện nước. Biểu đồ cầu dễ co theo giá là một đường cầu dốc.

Cầu co giãn tương đối cao khi tỷ lệ co giãn (>1)

Cầu co giãn tương đối khi giá trị tuyệt đối của hệ số co giãn theo giá của cầu lớn hơn 1. Ý nghĩa của hiện tượng cầu co giãn tương đối trên thị trường khi giá thay đổi 1% thì lượng cầu thay đổi lớn hơn 1%. Ví dụ như các sản phẩm tiêu dùng thiết yếu nhưng có khả năng thay thế cao như sữa TH truemilk, các sản phẩm thay thế như sữa Vinamilk, Nestle, Nutifood, Mộc Châu, Ba Vì,... Biểu đồ cầu co giãn theo giá là một đường cầu thoải.

Cầu co giãn đơn vị (=1)

Cầu có độ co giãn đơn vị khi giá trị tuyệt đối của hệ số co giãn theo giá của cầu bằng 1. Ý nghĩa của hiện tượng này trên thị trường là khi giá thay đổi 1%, lượng cầu thay đổi chính xác bằng 1%. Tuy nhiên, trường hợp này hiếm khi xảy ra trong thực tế.

Cầu không có độ co giãn hoàn toàn (=0)

Cầu không có độ co giãn hoàn toàn khi hệ số co giãn bằng 0. Điều này có nghĩa là người tiêu dùng không thay đổi nhu cầu khi giá tăng/giảm. Theo giả thuyết, các sản phẩm như thuốc đặc trị có thể có hệ số co giãn bằng 0. Tuy nhiên, thực tế trong thị trường cạnh tranh, hầu hết các sản phẩm/dịch vụ đều có các sản phẩm/dịch vụ thay thế. Biểu đồ của hiện tượng cầu không có độ co giãn hoàn toàn là một đường thẳng song song với trục tung.

Cầu có độ co giãn hoàn toàn (=∞)

Giá cố định khi lượng cầu thay đổi là hiện tượng cầu có độ co giãn hoàn toàn, hệ số co giãn sẽ bằng ∞ vì mẫu số bằng 0. Các mặt hàng có độ co giãn hoàn toàn thường là sản phẩm có độ cạnh tranh cao, có khả năng thay thế hoàn toàn như quần áo,… Biểu đồ của hiện tượng cầu có độ co giãn hoàn toàn là một đường thẳng song song với trục hoành.

Tầm quan trọng của độ co giãn của cầu theo giá

Doanh thu từ các hoạt động kinh doanh, sản xuất của một công ty là yếu tố sống còn của họ. Vì vậy, việc tối ưu hóa doanh thu luôn là ưu tiên hàng đầu của mọi doanh nghiệp.

Qua việc nghiên cứu mối liên hệ giữa độ co giãn của cầu theo giá, chúng ta có thể ước tính được mức tổng doanh thu tối ưu nhất có thể đạt được, từ đó doanh nghiệp có thể quyết định tăng giảm giá sản phẩm, duy trì hoặc mở rộng quy mô sản xuất.

Không ngẫu nhiên mà các doanh nghiệp đầu tư một phần lớn ngân sách vào việc nghiên cứu hành vi của khách hàng. Chỉ với chỉ số độ co giãn của cầu, họ có được những thông tin quan trọng để tối đa hóa lợi nhuận.

Bên cạnh đó, trong quan điểm tổng thể về nền kinh tế, việc biết độ co giãn của các mặt hàng giúp giảm thiểu tối đa sự dư thừa hàng hóa trên thị trường.

Xác định độ co giãn của cầu theo giá

Cách xác định độ co giãn của cầu theo giá khá đơn giản. Đơn giản là từ định nghĩa đã cho công thức tính chỉ số này.

Độ co giãn của cầu theo giá là tỷ lệ giữa % thay đổi của sản lượng với % thay đổi của giá bán.

Ví dụ: Một cốc sinh tố giá 20.000 đồng, giá tăng thêm 10% lên 22.000 đồng, sản lượng bán giảm 30%, tức là độ co giãn của loại sinh tố đó là 3 (30% / 10%).

Áp dụng độ co giãn của cầu theo giá

Xác định tổng doanh thu

Như đã phân tích ở ví dụ trước, bằng cách xác định độ co giãn của cầu theo giá, ta có thể xác định được mức doanh thu và lợi nhuận tối ưu của công ty. Từ đó có thể đưa ra những chiến lược kinh doanh phù hợp với sản phẩm, dịch vụ đang kinh doanh.

Xác định mức giá của một loại hàng hóa khi thị trường biến động

Thường thì độ co giãn của một loại hàng hóa, dịch vụ ít thay đổi theo thời gian. Do đó, chúng ta có thể áp dụng chỉ số này để dự đoán giá của một số loại hàng hóa khi thị trường có những biến động bất ngờ.

Ví dụ, giá dầu đã tăng trong thời gian gần đây, nhiều chuyên gia dự đoán giá dầu có thể lên tới 120$ / thùng.

Tác động lên sản lượng GDP

GDP là tổng giá trị của tất cả sản phẩm và dịch vụ trong một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định. Tác động của sự co giãn của cầu hàng hóa và dịch vụ trực tiếp đến giá cả và sản lượng, là hai yếu tố chủ chốt của GDP. Do đó, mức độ co giãn của cầu càng tác động mạnh mẽ hơn đến GDP của một quốc gia.

Ví dụ: Các quốc gia có nhiều mặt hàng ít co giãn sẽ duy trì ổn định trong bối cảnh kinh tế thế giới, đặc biệt là trong những thời điểm khủng hoảng. Bởi vì dù có khủng hoảng thế giới xảy ra, những mặt hàng này vẫn khó bị ảnh hưởng và giảm cầu.