Bất chấp lạm phát, suy thoái kinh tế toàn cầu và khủng hoảng chi phí, xét từ mặt kinh tế thuần túy, vẫn có triển vọng cho hạ cánh mềm. Thuật ngữ này thường xuất hiện trong các bản tin và dự báo kinh tế gần đây. Vậy hạ cánh mềm có ý nghĩa như thế nào? Chính phủ thường làm gì để đảm bảo hạ cánh mềm cho nền kinh tế? Cùng Mytour khám phá về hạ cánh mềm qua bài viết sau nhé.
Khái niệm Hạ cánh mềm là gì?
Các nền kinh tế có vận mệnh thay đổi theo chu kỳ. Có giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ và sau đó là giai đoạn suy thoái. Đôi khi tốc độ tăng trưởng kinh tế đảo chiều và đó là lúc chúng ta rơi vào suy thoái. Suy thoái kinh tế là điều mà các chính phủ và ngân hàng trung ương đều cố gắng tránh.
Khi lạm phát cao, các ngân hàng trung ương như Cục Dự trữ Liên bang Mỹ thường can thiệp để kiểm soát giá cả. Nếu có thể kiểm soát giá cả mà không gây ra suy thoái kinh tế, đó được gọi là hạ cánh mềm. Hạ cánh mềm về mặt kinh tế là quá trình một nền kinh tế từ sự phát triển mạnh mẽ đến tăng trưởng chậm hơn và có thể đi ngang, ngăn chặn suy thoái. Hạ cánh mềm là mục tiêu của ngân hàng trung ương khi tăng lãi suất để ngăn nền kinh tế phát triển quá nóng và lạm phát cao mà không gây ra suy thoái nghiêm trọng.
Thuật ngữ 'hạ cánh mềm' trong tiếng Anh là Soft Landing có nguồn gốc từ ngành hàng không, mô tả quá trình hạ cánh diễn ra một cách suôn sẻ và không gặp trở ngại hay va chạm nào. Nói đơn giản, hạ cánh mềm ám chỉ đến giai đoạn nền kinh tế chậm lại mà không sụp đổ. Đây là khi tốc độ tăng trưởng giảm nhưng không gây ra suy thoái. Hình dung như một chiếc máy bay hạ cánh mượt mà xuống đường băng và được kiểm soát. Đây là kịch bản lý tưởng cho các nhà hoạch định chính sách nhằm ổn định nền kinh tế và tránh những tác động tiêu cực của suy thoái kinh tế đột ngột, như tăng tỷ lệ thất nghiệp, suy giảm chi tiêu tiêu dùng và hoạt động kinh doanh.
Thuật ngữ “hạ cánh mềm” cũng áp dụng cho một phân đoạn thị trường hoặc một ngành công nghiệp chậm lại nhưng không sụp đổ trong khi toàn bộ nền kinh tế đang suy thoái. Hạ cánh mềm cũng có thể xảy ra một cách tự nhiên khi có sự chậm lại dần dần trong hoạt động của một khu vực kinh tế hoặc một ngành.
Nguồn gốc và ví dụ thực tiễn
Trong lịch sử, sau những đợt tăng lãi suất mạnh mẽ, nền kinh tế Mỹ thường bị suy thoái. Kể từ năm 1960, Mỹ đã trải qua 9 cuộc suy thoái, đều diễn ra sau chu kỳ thắt chặt. Tuy nhiên, không phải tất cả các biện pháp thắt chặt đều dẫn đến suy thoái.
Chủ tịch Fed Jerome Powell đã chỉ ra ba ví dụ khi Fed thành công trong việc hạ cánh mềm: Năm 1965, 1984 và 1994, ngân hàng trung ương thắt chặt chính sách tiền tệ, kiểm soát lạm phát mà không làm suy giảm tăng trưởng.
- 1964 : Vào tháng 10 năm 1964, lãi suất quỹ liên bang là 3,4% nhưng đến tháng 11 năm 1966 là 5,8%, tuy nhiên, trong thời gian đó tỷ lệ thất nghiệp đã giảm từ 5,1% xuống 3,6%.
- 1984 : Vào tháng 2 năm 1984, lãi suất quỹ liên bang ở mức 9,6% và tăng lên 11,6% vào tháng 8 năm đó, tuy nhiên, tỷ lệ thất nghiệp giảm từ 7,8% xuống 7,5%.
- 1993 : Vào tháng 12 năm 1993, lãi suất quỹ liên bang là 3% nhưng đến tháng 4 năm 1995 lãi suất đứng ở mức 6%, tuy nhiên, trong cùng thời gian đó, tỷ lệ thất nghiệp giảm từ 6,5% xuống 5,8%.
Ví dụ đáng chú ý nhất là vào năm 1994-1995, khi Fed tăng lãi suất bảy lần trong một năm mà không gây ra suy thoái kinh tế. Cuộc hạ cánh mềm được chấp thuận rộng rãi và thi hành vào năm 1994-1995 bởi Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Alan Greenspan, khái niệm này đã được hình thành từ đó. Một hạ cánh mềm an toàn đảm bảo rằng sự thu hẹp kinh tế xảy ra nhẹ nhàng và không dẫn đến suy thoái, hoàn toàn trái ngược với kết quả của hạ cánh cứng.
Greenspan đã cố gắng điều tương tự vào năm 2001, nhưng bùng nổ dot-com đã kết thúc bằng một cuộc suy thoái. Fed cũng đã thử vào năm 2008 nhưng không thành công. Một số cho rằng điều kiện vào thời điểm đó đã thay đổi. Hai cuộc suy thoái trước đó là kết quả của sự đầu tư vào cổ phiếu internet và thị trường bất động sản, vốn là nhóm tài sản được thúc đẩy bởi thay đổi chính sách công và công nghệ mạnh mẽ. Những điều kiện này mang lại nhiều rủi ro đặc biệt hơn.
Đặc điểm của nền kinh tế hạ cánh mềm
Khái niệm hạ cánh mềm nhấn mạnh sự thử thách trong việc duy trì sự cân bằng mong manh của nền kinh tế. Các nhà hoạch định chính sách như Cục Dự trữ Liên bang thường xác định rõ ràng ranh giới giữa kích thích hoạt động kinh tế và ngăn chặn những tình trạng quá nóng hoặc suy thoái.
Nếu một quốc gia có thể thực hiện được hạ cánh mềm trong nền kinh tế, các đặc điểm sau sẽ hiển nhiên:
- Suy thoái kinh tế diễn ra một cách dần dần
Thay vì một suy thoái kinh tế sudden và nghiêm trọng, tăng trưởng kinh tế sẽ được điều tiết ở mức ổn định hơn. Điều này giúp kiểm soát các chỉ số kinh tế khác nhau như tăng trưởng GDP và lạm phát một cách có hệ thống.
- Thị trường việc làm ổn định
Trong quá trình hạ cánh mềm, thị trường việc làm vẫn duy trì sự ổn định tương đối, với tỷ lệ thất nghiệp thấp. Một thị trường việc làm ổn định là rất quan trọng để duy trì niềm tin của người tiêu dùng và mức chi tiêu. Tăng trưởng việc làm cũng sẽ được ghi nhận, mặc dù không phải là ở mức độ quá mạnh.
- Lạm phát được điều chỉnh
Lạm phát được điều chỉnh hoặc giảm dần để tránh tình trạng giá cả tăng mạnh gây suy yếu năng lực mua của người tiêu dùng. Người tiêu dùng là hạt nhân của mọi nền kinh tế. Trong những giai đoạn dẫn đến hạ cánh mềm, lòng tin của người tiêu dùng thường cao hơn so với lúc hạ cánh cứng. Tinh thần này thúc đẩy họ tiếp tục chi tiêu, mặc dù cẩn trọng hơn. Chi tiêu này giúp đảm bảo các doanh nghiệp vẫn hoạt động và kinh tế vẫn duy trì hoạt động mặc dù chậm lại, nhưng không ngừng lại.
- Niềm tin trong kinh doanh và đầu tư được duy trì
Dùy trì niềm tin của doanh nghiệp và nhà đầu tư là vô cùng quan trọng để đảm bảo một cú hạ cánh êm ái. Nếu các doanh nghiệp cảm thấy lạc quan về tương lai và tiếp tục đầu tư, mở rộng, điều đó có thể giúp duy trì hoạt động kinh tế.
Cách thức thực hiện một cú hạ cánh mềm mại
Thách thức lớn mà các ngân hàng trung ương đang đối diện trong cuộc khủng hoảng hiện nay là kiểm soát lạm phát. Để hạn chế sự gia tăng của lạm phát, các ngân hàng trung ương thường tăng lãi suất. Điều này có thể dẫn đến việc giảm việc vay mượn của doanh nghiệp và người tiêu dùng, làm chậm lại chi tiêu và ít nhất là lý thuyết làm giảm lạm phát.
Như chúng ta đã chứng kiến trong vài năm qua, việc tăng lãi suất để kiểm soát lạm phát có thể có tác động tiêu cực đến các doanh nghiệp và người tiêu dùng, khiến họ phải trả lãi suất cao hơn cho các khoản nợ và hạn chế chi tiêu, dẫn đến thu hẹp sản xuất một cách không kiểm soát được.
Các chính phủ quốc gia và ngân hàng trung ương phải cân bằng rất tinh tế khi cố gắng đảm bảo một hạ cánh êm ái, giữ cho nền kinh tế phát triển mạnh mẽ và ổn định thông qua nhiệm vụ kép: duy trì ổn định giá cả trong dài hạn và tối đa hóa việc làm. Quản lý khéo léo của nền kinh tế đóng vai trò quan trọng, nhưng sự may mắn cũng đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn nguy cơ suy thoái kinh tế.
Về cơ bản, hạ cánh mềm (Soft Landings) dễ hiểu nhưng khó thiết kế và thực thi trong thực tế. Các ngân hàng trung ương sử dụng chính sách tiền tệ thắt chặt để ngăn ngừa nền kinh tế quá nóng và áp lực lạm phát. Tuy nhiên, đôi khi áp dụng quá mạnh có thể dẫn đến suy thoái. Để kiểm soát lạm phát, chính phủ thực hiện các điều chỉnh trong chính sách tiền tệ hoặc tài khóa và đảm bảo nền kinh tế không giảm mạnh đến mức suy thoái. Ngân hàng trung ương phải thực hiện chính sách tiền tệ nghiêm ngặt đủ để việc tăng lãi suất chỉ phản ánh qua việc tăng giá cả mà không dẫn đến mức tăng thất nghiệp quá mức. Chính phủ cần thực hiện kết hợp các biện pháp kiềm chế và kích thích tài chính, hỗ trợ các ngành công nghiệp chịu ảnh hưởng mạnh, tạo ra việc làm mới và đầu tư mạnh vào các dự án phát triển kinh tế. Việc phục hồi kinh tế đòi hỏi sự nỗ lực đầu tư từ chính phủ, các cơ quan liên quan và người dân.
Tác động của hạ cánh mềm lên thị trường chứng khoán
Thị trường chứng khoán thường phản ứng tích cực với việc hạ cánh nhẹ nhàng vì nó cho thấy sự ổn định kinh tế sẽ tiếp tục. Suy thoái kinh tế được kiểm soát sẽ giúp giảm nguy cơ lạm phát, tránh làm suy yếu sức mua và lợi nhuận của doanh nghiệp. Khi các ngân hàng trung ương thực hiện hiệu quả chính sách hạ cánh mềm, niềm tin của nhà đầu tư được củng cố và dần cải thiện, hỗ trợ giá trị cổ phiếu gia tăng trở lại.
Mặc dù tăng trưởng kinh tế chậm lại, cơ hội việc làm có thể giảm. Tuy nhiên, chúng ta có thể trải nghiệm ưu điểm và nhược điểm của hạ cánh mềm và điều chỉnh danh mục đầu tư và khẩu vị rủi ro để phù hợp với tình hình kinh tế, hoặc đón đầu một chu kỳ phát triển mới của nền kinh tế.
Bài viết trên đã tổng hợp một số kiến thức về Hạ cánh mềm (Soft Landing). Hy vọng các nhà đầu tư có thêm những hiểu biết hữu ích về các hiện tượng kinh tế và áp dụng trong hoạt động kinh doanh và đầu tư của mình. Chúc các nhà đầu tư thành công!