Khái niệm tiểu cầu là gì? Tính chất, vai trò và bệnh lý phổ biến

1. Khái niệm tiểu cầu là gì?

Tiểu cầu là một loại tế bào có trong huyết thanh. Tế bào tiểu cầu không có hạt nhân và được hình thành trong tủy xương.

Kích thước và hình dạng

Tiểu cầu là một trong những tế bào nhỏ nhất trong máu người, có đường kính chỉ bằng 20% so với hồng cầu, có hình dạng tròn hoặc hình bầu dục. Kích thước đường kính của tiểu cầu khoảng 2μm (dao động từ 1.2 - 2.3 μm), với kích thước lớn nhất là 3μm. Chúng được hình thành và tồn tại trong máu từ 7 - 10 ngày.

Phân tích lượng

Số lượng tiểu cầu trong máu được đo bằng chỉ số PLT (Platelet Count). Mức bình thường là từ 150.000 đến 400.000 tiểu cầu/μl máu (1 μl = 1 mm3), với mức trung bình là 200.000 tiểu cầu/μl máu. Vậy, mỗi 1 lít máu chứa khoảng 150 - 400 tỷ tế bào tiểu cầu. Số lượng tiểu cầu có thể được xác định trong quá trình kiểm tra công thức máu. Mọi biến đổi về số lượng tiểu cầu đều có thể là dấu hiệu của tình trạng bất thường trong máu và sức khỏe.

Tiểu cầu là một trong những thành phần của máu trong cơ thể người

2. Ý nghĩa, tác dụng

Mỗi loại tế bào máu trong cơ thể đều đảm nhiệm những chức năng cụ thể. Tiểu cầu cũng không ngoại lệ, chúng đóng vai trò quan trọng trong huyết tương của cơ thể:

Tác dụng

Tiểu cầu đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong quá trình đông máu, tạo thành cục máu đông, co mạch, cũng như hỗ trợ hệ thống miễn dịch,... Chức năng chính của tiểu cầu là cầm máu. Khi cơ thể bị tổn thương, tiểu cầu giúp đông máu để ngăn chặn sự chảy máu ra ngoài từ mạch máu nội mạc. Trừ khi có vết thương quá lớn, sự tập trung của tiểu cầu sẽ không có hiệu quả.

Quá trình cầm máu của tiểu cầu

Quá trình đông máu và ngừng chảy máu của tiểu cầu trải qua 3 giai đoạn:

- Kết dính tiểu cầu: Khi phát hiện có tổn thương gây lộ lớp collagen ở dưới tế bào nội mạch của mạch máu, tiểu cầu sẽ tập trung và gắn kết vào lớp collagen này.

- Tiểu cầu giải phóng các yếu tố hoạt động: Sau khi kết dính với collagen, tiểu cầu tiếp tục được kích hoạt, phồng to, thò chân giả và giải phóng một lượng lớn ADP, Thromboxane A2.

- Ngưng tập tiểu cầu: ADP và thromboxane A2 kích hoạt các tiểu cầu ở gần đó giúp chúng dính vào lớp tiểu cầu ban đầu (ngưng tập tiểu cầu). Quá trình này diễn ra liên tục, liên tục gắn kết các lớp tiểu cầu lại gần nhau để tạo thành các khối tiểu cầu. Đây là quá trình tạo ra cục máu đông để cầm máu khi có tổn thương.

Vai trò quan trọng của tiểu cầu trong quá trình đông máu không thể phủ nhận

3. Các bệnh liên quan đến tiểu cầu

Sự tăng hoặc giảm của tiểu cầu đều là dấu hiệu bất thường cảnh báo về các bệnh lý trong cơ thể. Trong số các bệnh liên quan đến tiểu cầu, có những bệnh lý phổ biến như:

Tăng tiểu cầu ban đầu

Đây là một trạng thái tăng sinh tủy mạn tính. Biểu hiện chung là số lượng tiểu cầu tăng cao không bình thường, gây ra xuất huyết hoặc hình thành huyết khối trong cơ thể. Xét nghiệm công thức máu thường cho thấy số lượng tiểu cầu > 450 G/L liên tục trong thời gian dài cùng với một số triệu chứng khác. Các triệu chứng thường gặp ở người bệnh bao gồm: sự yếu đuối, đau đầu thường xuyên, xuất huyết, da sưng, da sáng màu đỏ, và thiếu máu ở một số vùng cụ thể.

Tăng tiểu cầu phụ

Tình trạng này khá phổ biến, khi tiểu cầu tăng lên không bình thường do nguyên nhân không phải từ tủy xương mà do bệnh lý hoặc các tình trạng khác kích thích quá trình sản xuất tiểu cầu nhiều hơn. Tăng tiểu cầu phụ thường xuất phát từ nhiễm trùng, viêm nhiễm, ung thư và phản ứng với thuốc,... Tình trạng tăng tiểu cầu này có thể trở lại bình thường khi dấu hiệu viêm nhiễm được xử lý.

Một số trường hợp ung thư cũng có thể gây tăng tiểu cầu, vì vậy nếu tiểu cầu tăng cao thường xuyên và không trở lại bình thường, bạn cần đi kiểm tra sức khỏe sớm.

Có nhiều bệnh lý có liên quan đến tiểu cầu

Rối loạn chức năng của tiểu cầu

Biểu hiện của người mắc tình trạng này thường là xuất hiện các vết bầm tím trên da. Mặc dù xét nghiệm máu cho thấy số lượng tiểu cầu ở mức bình thường, nhưng thực tế là tiểu cầu đang gặp rối loạn trong hoạt động, gây ra các vấn đề trong chức năng đông máu ở các mức độ khác nhau tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của cơ thể. Nguyên nhân của rối loạn tiểu cầu thường là do suy thận hoặc do tác dụng phụ của một số loại thuốc.

Giảm tiểu cầu

Có nhiều trường hợp giảm tiểu cầu có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau:

• Giảm tiểu cầu trong thai kỳ;

• Giảm tiểu cầu do tác dụng phụ của thuốc;

• Giảm tiểu cầu do hóa trị liệu trong điều trị ung thư;

• Giảm tiểu cầu do nhiễm trùng;

• Giảm tiểu cầu do vấn đề về miễn dịch.

Nhiều trường hợp giảm tiểu cầu không gây nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu tình trạng kéo dài hoặc số lượng tiểu cầu giảm quá nhiều có thể dẫn đến tình trạng xuất huyết tự nhiên, chảy máu dù va chạm nhẹ, nôn ra máu, tiểu ra máu, xuất huyết màng não…

Các rối loạn về số lượng tiểu cầu đều cảnh báo bất thường về sức khỏe

4. Cần thiết hay không xét nghiệm chỉ số tiểu cầu?

Tiểu cầu đóng vai trò quan trọng trong hoạt động của máu trong cơ thể. Vì vậy, việc theo dõi chỉ số và hoạt động của tiểu cầu là rất quan trọng đối với mọi người, đặc biệt là những người có tiền sử mắc bệnh lý làm tăng/giảm tiểu cầu hoặc những người có nguy cơ mắc bệnh lý ảnh hưởng đến chức năng của tiểu cầu. Do đó, việc thực hiện xét nghiệm tiểu cầu thường xuyên là cần thiết.

Dấu hiệu cần xét nghiệm tiểu cầu

Nếu thấy có bất kỳ dấu hiệu nào sau đây, bạn cần thực hiện xét nghiệm tiểu cầu:

• Xuất hiện vết bầm tím trên cơ thể không rõ nguyên nhân.

• Vết thương chảy máu khó cầm máu hoặc không dễ dàng dừng máu.

• Thường xuyên chảy máu cam hoặc chảy máu chân răng tự nhiên.

• Bị rong kinh, rong huyết, băng kinh,...

Phòng tránh bệnh liên quan đến tiểu cầu

Cách tốt nhất để phòng tránh các bệnh về tiểu cầu và các bệnh khác là duy trì một lối sống lành mạnh. Kết hợp ăn uống cân đối với việc tập thể dục điều độ, giữ cân bằng giữa công việc và thư giãn. Hạn chế hoặc tránh xa các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá,..

Đối với những người đang điều trị bệnh gây giảm tiểu cầu, cần hạn chế các hoạt động có thể gây vết thương cho cơ thể. Tránh tiếp xúc với các chất hóa học độc hại. Chế độ dinh dưỡng nên được bổ sung vitamin C, vitamin A, vitamin B12, Omega-3,… để tăng cường tiểu cầu và sức khỏe.

Nếu cần thực hiện xét nghiệm tiểu cầu hoặc các xét nghiệm để chẩn đoán bệnh lý và theo dõi sức khỏe, hãy liên hệ ngay với Bệnh viện Đa khoa Mytour. Đây là địa chỉ y tế uy tín hàng đầu được khách hàng tin tưởng và lựa chọn. Bệnh viện có Trung tâm Xét nghiệm đạt chuẩn chất lượng Quốc tế, cung cấp nhiều loại xét nghiệm từ cơ bản đến nâng cao, với kết quả nhanh chóng, chính xác, phục vụ trong việc theo dõi và điều trị bệnh.