Khái quát về căn bệnh u tuyến yên

1. U tuyến yên là gì?

U tuyến yên hoặc tuyến não thùy nằm ở đáy não, dưới vùng đồi não. Mặc dù kích thước nhỏ nhưng lại rất quan trọng. Tuyến yên sản xuất nhiều hormone quan trọng, điều chỉnh hoạt động của cơ thể như LH, FSH, ACTH, TSH, oxytocin, prolactin,...

Vị trí của tuyến yên trong bộ não

Bất kỳ vấn đề nào ảnh hưởng đến hoạt động của tuyến yên đều có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe. Một trong những vấn đề phổ biến nhất là u tuyến yên - sự hình thành của khối u không bình thường trong tuyến yên. Hầu hết các trường hợp u tuyến yên đều là u lành tính, nhưng chúng có thể gây ra sự rối loạn trong việc sản xuất hormone của tuyến yên, dẫn đến sự rối loạn trong hoạt động của cơ thể.

Các khối u trong tuyến yên có thể kích thích tuyến yên sản xuất hormone nhiều hơn, nhưng điều này không phải lúc nào cũng tốt vì nó gây ra sự mất cân bằng trong hệ thống hormone của cơ thể. Trong một số trường hợp khác, khối u có thể gây áp lực lên tuyến yên, khiến nó không sản xuất đủ hormone để điều hòa hoạt động của cơ thể.

Minh họa về hình ảnh của khối u trong tuyến yên

2. Tại sao bệnh u tuyến yên lại xuất hiện?

Đến nay, nguyên nhân cụ thể gây ra bệnh u tuyến yên vẫn chưa được xác định rõ. Tuy nhiên, theo đánh giá của các nhà nghiên cứu, yếu tố di truyền được cho là có liên quan đến căn bệnh này. Rối loạn gen di truyền được xem là một yếu tố quan trọng đóng vai trò trong bệnh, đặc biệt là trong những gia đình có tiền sử về bệnh u tuyến yên. Hormon của tuyến yên có trách nhiệm điều chỉnh quá trình tăng trưởng và sinh sản, vì vậy, rối loạn trong sản xuất hormone có thể dẫn đến bệnh u tuyến yên.

Bệnh cũng thường xảy ra ở những người có tiền sử gia đình về rối loạn nội tiết nhiều, như bệnh tân sinh đa tuyến nội tiết loại 1 (MEN 1). Đối với bệnh MEN 1, hệ thống nội tiết có xu hướng phát triển nhiều khối u ở nhiều tuyến nội tiết khác nhau. Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự hình thành và phát triển của khối u ở tuyến yên và các tuyến nội tiết khác.

Bên cạnh đó, tuổi tác cũng là một yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh u tuyến yên. Nghiên cứu chỉ ra rằng bệnh có thể xuất hiện ở mọi độ tuổi, nhưng nó thường phổ biến ở người lớn tuổi hơn.

3. Các dấu hiệu của bệnh

Các rối loạn về nội tiết tố

Sự rối loạn trong việc bài tiết hormone có thể gây ra nhiều triệu chứng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

- Tăng sản xuất prolactin: Phụ nữ có thể gặp phải rối loạn kinh nguyệt, thậm chí không kinh, phát triển vú và tiết sữa mà không mang thai, dẫn đến vô sinh. Nam giới thì có thể gặp vấn đề về ham muốn tình dục và cương cứng yếu.

- Tăng sản xuất hormone tăng trưởng GH (hormone tăng trưởng): Cơ thể phát triển không đồng đều, có thể thấy dấu hiệu như to đầu ngón tay, ngón chân, bàn chân, khuôn mặt to, cằm rộng, da thô,... Dễ nhận biết bệnh nhân bị rối loạn tiết hormone tăng trưởng GH qua ngoại hình.

- Tăng sản xuất hormone ACTH: Thường gây ra hội chứng Cushing, dẫn đến tăng cân nhanh, cơ thể mềm dẻo, bụng phình to, vết rạn da trên bụng và đùi.

- Dấu hiệu suy giảm chức năng tuyến yên: Khi khối u gây áp lực làm giảm chức năng tiết của tuyến yên, bệnh nhân có thể biểu hiện các triệu chứng như rụng tóc, mệt mỏi, da khô, mất ham muốn, không thèm ăn, phát triển chậm, vô sinh, dậy muộn (ở trẻ em),…

Hình ảnh bệnh nhân mắc hội chứng Cushing

Tác động đến thị lực

Tuyến yên nằm gần khu vực bắt ngọn của thần kinh thị giác. Vì vậy, khi khối u phát triển lớn, nó có thể chèn ép lên thần kinh thị giác và gây ra các vấn đề về thị lực cho bệnh nhân. Các dấu hiệu có thể bao gồm: thị lực mờ, tầm nhìn hạn chế (hạn chế một phía). Khi bị hạn chế một phía, bệnh nhân chỉ có thể nhìn thấy không gian ở phía trước mà không thấy được phía bên ngoài của mặt trời (hạn chế phía ngoài), hoặc chỉ có thể nhìn thấy phía bên ngoài mà không thấy được không gian phía bên trong ngay trước mắt (hạn chế phía trong).

Một số trường hợp khi khối u chèn ép vào dây thần kinh III, IV, V có thể gây tê bì mặt, chói lóa, hoặc nhìn thấy mọi thứ kép kè,...

Tăng áp lực bên trong não

Khối u ở tuyến yên có thể gây ra tăng áp lực bên trong não bởi việc áp đặt lên mô não xung quanh. Bệnh nhân thường phát hiện ra dấu hiệu như đau đầu nặng, buồn nôn, mất ý thức, tăng huyết áp, thậm chí có thể gây hôn mê.

Tăng áp lực trong sọ là một tình trạng nguy hiểm nếu không được phát hiện kịp thời. Các biến chứng có thể gồm: tổn thương não vĩnh viễn, hôn mê sâu, thậm chí là tử vong.

4. Chẩn đoán và điều trị cho khối u ở tuyến yên

Việc chẩn đoán u tuyến yên có thể dựa vào các triệu chứng và dấu hiệu điển hình mà bệnh nhân trải qua. Ngoài ra, các xét nghiệm như kiểm tra nồng độ hormon tuyến yên qua máu hoặc nước tiểu, chụp MRI để phát hiện khối u và xác định kích thước, cũng như kiểm tra thị lực, sẽ giúp đưa ra kết quả chính xác hơn.

U tuyến yên có thể được phát hiện thông qua chụp MRI

Phương pháp điều trị: 

- Đa số các trường hợp u tuyến yên là lành tính, kích thước nhỏ và không gây ra triệu chứng lâm sàng, nên không yêu cầu điều trị ngay. Tuy nhiên, bệnh nhân cần được định kỳ tái khám để theo dõi sự phát triển của khối u và can thiệp khi cần thiết.

- Trong những trường hợp khối u lớn, gây áp lực lên các khu vực xung quanh, việc phẫu thuật cắt bỏ khối u thông qua mũi và xoang hoặc thông qua hộp sọ là cần thiết.

- Nếu bệnh nhân không thể thực hiện phẫu thuật cắt bỏ hoặc có nguy cơ tái phát sau phẫu thuật, phương pháp điều trị bằng xạ trị có thể được áp dụng để làm chậm sự phát triển và giảm kích thước của khối u.