Khám phá 11 đoạn văn xuất sắc mô tả một tình huống trong Cuộc chạm trán trên đại dương (Ngữ văn 7 - SGK Kết nối tri thức)

Chúng tôi chứng kiến con cá thiết kình với kích thước vượt ngoài tưởng tượng. Đuôi nó vung mạnh, tạo ra những bọt nước sủi tăm. Con cá di chuyển theo hình vòng cung, để lại một vệt sáng lấp lánh phía sau. Khi tàu lại gần, tôi quan sát con cá kỹ lưỡng. Có vẻ như nó không dài quá tám mươi mét. Chiều ngang khó xác định nhưng ba kích thước của nó cân đối đến kỳ lạ. Dù chiếc tàu lao nhanh về phía con cá, tốc độ của tàu không thể theo kịp nó.

=> Tính mạch lạc và liên kết:

- Tính mạch lạc: Toàn bộ đoạn văn tập trung vào một chủ đề duy nhất.

- Tính liên kết:

• Nội dung: Đoạn văn mô tả tình huống tàu của giáo sư Pi-e An-rôn-nác gặp gỡ con cá thiết khổng lồ.
• Hình thức: Áp dụng các phép liên kết (lặp lại - con cá, chiếc tàu; thế - nó thay cho con cá)

Tàu chỉ còn cách con cá hơn sáu mét. Nét Len lập tức phóng mũi lao lên cao, một tiếng kêu sắc lẹm vang lên. Điện bị cắt ngay lập tức. Hai cột nước khổng lồ đổ xuống boong tàu, làm ngã nhào tất cả mọi người. Chiếc tàu phát ra những tiếng kêu răng rắc đầy kinh hãi. Tôi chưa kịp bám víu thì đã bị đẩy xuống biển. Ngay sau đó, tôi lặn sâu khoảng sáu mét. Dù hoảng loạn, tôi vẫn cố gắng bơi hết sức mình.

- Tính mạch lạc: Toàn bộ đoạn văn đều tập trung vào một chủ đề cụ thể.

- Tính liên kết:

• Nội dung: Mô tả tình huống Nét Len phóng mũi lao vào con cá thiết kình và sự cố trên tàu.
• Hình thức: Sử dụng phép liên kết (lặp lại: tàu, tôi; nối: Và rồi…)

(1) Khi tàu lại gần con cá, Nét Len ngay lập tức phóng mũi lao lên cao một cách mạnh mẽ. (2) Mũi lao tiếp xúc với da con cá nhưng không xuyên qua, chỉ tạo ra một tiếng kêu sắc như kim loại va chạm và văng ra. (3) Ngay sau đó, điện bị cắt và từ con cá khổng lồ, hai cột nước khổng lồ phun ra dữ dội, ập xuống boong tàu khiến mọi người ngã văng. (4) Tàu phát ra tiếng kêu răng rắc đáng sợ. (5) Trong tiếng la hét hỗn loạn, con tàu dần chìm xuống biển. (6) Dù tôi đã nỗ lực, làn sóng vẫn đẩy tôi xuống độ sâu khoảng sáu mét. (7) Tuy nhiên, tôi không từ bỏ mà tiếp tục tìm cách nổi lên.

→ Thuyết minh:

- Tính mạch lạc: Các câu miêu tả quá trình bắt con cá thiết kình theo thứ tự thời gian

- Tính liên kết:

• Phép thế: 'con cá' ở câu 2 được thay bằng 'con cá khổng lồ' ở câu 3
• Phép nối:
  • 'rồi' nối câu 2 và 3
  • 'và sau đó' nối câu 4 và 5
  • 'còn' nối câu 5 và 6
  • 'tuy nhiên' nối câu 6 và 7

Sau khi quan sát con quái vật từ xa, cả đoàn đã không khỏi ngạc nhiên khi thấy hai lỗ mũi của nó phun ra hai cột nước cao đến bốn mươi mét. Điều này giúp đoàn hình dung phần nào cách thở của con cá thiết kình. Sau đó, cả đoàn chuẩn bị cho trận chiến. Họ tiếp cận con cá rồi lại lùi ra, cuộc rượt đuổi kéo dài hơn bốn mươi lăm phút. Tốc độ của con cá tương đương với tốc độ tàu, khiến các thủy thủ tức giận và nguyền rủa con quái vật.

- Thuyết minh về mạch lạc và liên kết:

Nội dung chính của đoạn văn miêu tả cuộc săn đuổi con quái vật, được sắp xếp theo trình tự thời gian và không gian từ xa đến gần rồi lại từ gần ra xa. Điều này làm nổi bật tốc độ khủng khiếp của con cá. Đoạn văn còn sử dụng các từ lặp lại và đồng nghĩa như “cả đoàn”, “con quái vật – con cá thiết kình”, “các thủy thủ”, … để tạo sự liên kết và mạch lạc.

Công-xây dùng hết sức lực còn lại để đẩy tôi đi. Thỉnh thoảng, anh ta lại ngẩng đầu lên và kêu cứu. Tai tôi đã dần bị mất cảm giác. Sức lực tôi cạn kiệt, các ngón tay cứng đờ. Miệng tôi không thể khép lại vì cơ miệng bị co rút mạnh. Tôi sặc nước, cảm giác lạnh buốt thấm sâu vào xương. Tôi cố gắng ngóc đầu lên lần cuối rồi chìm xuống. Bỗng nhiên, tay tôi chạm vào một vật cứng. Tôi bám lấy nó và nổi lên mặt nước. Mọi thứ trở nên dễ thở hơn. Tôi dần mất ý thức…

- Tính mạch lạc: Các câu trong đoạn văn đều tập trung vào một nội dung duy nhất.

- Tính liên kết:

• Nội dung: Đoạn văn miêu tả tình huống giáo sư An-rô-nác rơi xuống biển.
• Hình thức: Áp dụng các phép liên kết (Phép thế: Công-xây - anh ta; Phép nối: Còn miệng…)

Vào lúc sáu giờ sáng, trời bắt đầu sáng dần. Cùng với những tia sáng đầu tiên của bình minh, ánh sáng từ con cá thiết kình cũng tắt hẳn. Đến bảy giờ, trời đã gần sáng rõ, nhưng sương mù dày đặc bao phủ chân trời, và dù sử dụng ống nhòm tốt nhất, chúng tôi cũng không thấy gì rõ ràng. Có thể tưởng tượng được chúng tôi đã thất vọng và tức giận đến mức nào!

Đoạn văn mô tả việc các thành viên trên tàu chiến quan sát để tiếp cận “con cá thiết kình”. Sự việc diễn ra trong một khoảng thời gian từ sáu giờ đến bảy giờ sáng, được sắp xếp theo trình tự thời gian tuyến tính. Sự thống nhất về chủ đề và trật tự hợp lý của các sự việc theo nguyên tắc nhân quả làm cho đoạn văn mạch lạc, giúp người đọc hiểu rõ diễn biến của việc quan sát và tiếp cận “con cá thiết kình”.

Vào bên trong chiếc tàu ngầm, tôi không khỏi ngạc nhiên. Bên trong nó giống như một chiếc tàu thông thường, nước không thể xâm nhập, nhưng mọi người vẫn cười nói thoải mái, không có dấu hiệu thiếu không khí. Sau đó, chúng tôi được đưa đến gặp thuyền trưởng Nê-mô, người cao lớn, vạm vỡ và rất uy nghi. Thật may mắn, chúng tôi đã được cứu sau khi bị mắc kẹt trong con tàu. Lúc đó, chúng tôi hoàn toàn tin tưởng vào khả năng của những người trên tàu ngầm này.

- Mạch lạc và liên kết của đoạn văn:

+ Các câu được sắp xếp từ khi bị mắc kẹt đến cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật “tôi”.

+ Hình thức: Sử dụng các phép nối như “sau đó”, “như vậy”, “lúc ấy”. Phép thế “nó” thay cho “chiếc tàu ngầm”.

(1) Cuối cùng, chúng tôi đã nhìn thấy con cá thiết kình. (2) Kích thước khổng lồ của nó làm chúng tôi choáng váng, vượt xa mọi tưởng tượng. (3) Dưới ánh mắt ngạc nhiên của cả đoàn, con cá lượn theo hình vòng cung gần mặt nước, để lại một vệt sáng lấp lánh phía sau. (4) Khi tàu tiến lại gần hơn, tôi có cơ hội quan sát rõ hơn con cá. (5) Nó dài gần 80 mét, bề ngang thì bị che khuất dưới lớp nước nên khó xác định. (6) Tuy nhiên, điều kỳ lạ là ba kích thước của con cá đều cân đối một cách đáng kinh ngạc, như thể nó là một tác phẩm nghệ thuật do con người tạo ra.

→ Giải thích:

- Mạch lạc: Các câu trong đoạn văn đều miêu tả con cá thiết kình một cách đồng nhất.

- Liên kết:

• Phép thế:
  • “Con cá thiết kình” ở câu 1 được thay bằng “nó” ở các câu 2, 5 và “con cá” ở các câu 3, 4, 6.
  • “Chúng tôi” ở câu 2 được thay bằng “cả đoàn” ở câu 3.
• Phép nối: Quan hệ từ “nhưng” nối câu 5 và 6.

Chúng tôi đã trông thấy con cá kình. Nó bơi với tốc độ nhanh đến mức vượt ngoài khả năng tưởng tượng của toàn bộ thủy thủ trên tàu. Trong suốt một giờ, tàu chiến của chúng tôi không thể tiến gần nó được một chút nào! Thật là một nỗi nhục cho chiếc tàu nhanh nhất của hạm đội Mỹ. Chúng tôi có thể làm gì ngoài việc cảm thấy bực bội? Chúng tôi còn có thể làm gì khác ngoài việc chờ nó ngủ và cố gắng bắt được nó?!

- Giải thích mạch lạc và liên kết:

+ Các câu văn được sắp xếp theo mạch đuổi bắt con cá kình và tâm trạng, suy nghĩ của các nhân vật đuổi bắt.

+ Hình thức: Sử dụng phép thế: “nó” thay cho “con cá kình”; “chiếc tàu nhanh nhất của hạm đội Mỹ” thay cho “tàu chiến của chúng tôi”.

Vào khoảnh khắc ấy, tôi nghĩ rằng cuộc tìm kiếm của chúng tôi đã kết thúc, và từ giờ sẽ không gặp quái vật nữa. Nhưng tôi đã nhầm, mười giờ năm mươi phút đêm đó, cách tàu ba hải lý lại xuất hiện ánh sáng chói lọi như đêm trước. Con cá vẫn lặng yên, thuyền trưởng Phác-ra-guýt ra lệnh cho tàu di chuyển chậm rãi để không làm con quái vật tỉnh giấc. Lúc ấy, Nét quay lại vị trí chiến đấu, tàu Lin-côn tiến gần con cá đến bốn trăm mét, và khi khoảng cách còn hơn sáu mét, cánh tay Nét bất ngờ nâng cao, phóng mũi lao sắt lên không trung, một tiếng kêu lanh lảnh vang lên như tiếng kim loại chạm nhau.

* Tính mạch lạc và liên kết:

+ Nội dung chính của đoạn văn mô tả cuộc đuổi bắt con cá thiết kình.

+ Các câu được sắp xếp theo trình tự hợp lý: nguyên nhân – kết quả (từ tốc độ bơi của con cá đến cảm xúc của các thủy thủ).

+ Đoạn văn cũng đảm bảo sự liên kết về mặt hình thức giữa các câu bằng cách sử dụng từ nối: “nhưng”, “lúc ấy”, “khi”.

Cuộc chạm trán trên đại dương là một tác phẩm mang ý nghĩa sâu sắc, ca ngợi tinh thần khám phá và đam mê của các nhà khoa học. Tác phẩm để lại ấn tượng mạnh mẽ qua hình ảnh tàu ngầm nhìn từ góc độ nhân vật “tôi” sau khi tỉnh lại từ trạng thái ngất. Khi tỉnh lại, nhân vật tôi trèo lên lưng tàu ngầm và cảm nhận được sự vững chắc của “con vật”. Những câu hỏi hiện lên trong đầu nhà thám hiểm về sự bí ẩn của “con vật” này. Không chỉ độ cứng, mà lưng đen bóng của nó không có vẩy, cho thấy nó được làm từ thép. Lúc này, nhà thám hiểm mới nhận ra rằng hiện tượng kỳ lạ mà họ tìm kiếm bấy lâu nay thực chất là sản phẩm của con người.

Đoạn văn này tập trung vào việc miêu tả cảm nhận của nhân vật về tàu ngầm như một hiện tượng thiên nhiên kỳ lạ. Các câu trong đoạn văn đều hướng về một chủ đề và được sắp xếp hợp lý.