Khám phá các đặc điểm khí hậu của Việt Nam và đánh giá chúng

Vị trí của Việt Nam nằm trong khu vực nhiệt đới của bán cầu Bắc mang lại cho quốc gia này khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, với những đặc trưng nổi bật của kiểu khí hậu này.

Việt Nam hàng năm nhận được một lượng bức xạ mặt trời lớn, dẫn đến nền nhiệt độ cao, đặc biệt ở các tỉnh phía Nam gần xích đạo.

Nhiệt độ trung bình quốc gia dao động từ 22 đến 27 độ C, nằm trong tiêu chuẩn của khí hậu nhiệt đới và thậm chí có thể cao hơn.

Số giờ nắng ở mỗi khu vực khác nhau tùy thuộc vào địa hình, nhưng trung bình đạt khoảng 3000 giờ mỗi năm. Một số vùng có nắng quanh năm, trong khi những khu vực khác có số giờ nắng cân bằng hơn.

Việt Nam có lượng mưa trung bình từ 700mm đến 5000mm, nhưng thực tế chỉ nhận từ 1400 đến 2400mm, trong đó 80 đến 90% lượng mưa rơi vào mùa mưa hàng năm.

Về độ ẩm, không khí ở Việt Nam thường có độ ẩm cao khoảng 80%. Sự kết hợp của độ ẩm cao và lượng mưa lớn dẫn đến hiện tượng nồm ẩm phổ biến.

Việt Nam có bốn loại gió chính: gió tây ôn đới, gió mậu dịch, gió mùa và gió địa phương. Trong số đó, gió mùa đặc trưng cho khí hậu của Việt Nam.

Gió mùa là loại gió thay đổi theo mùa, xuất hiện do sự chênh lệch về nhiệt độ và khí áp. Có hai loại gió mùa chính: gió mùa đông và gió mùa hè.

- Vào mùa đông, Việt Nam có gió mùa đông bắc và gió tín phong từ bán cầu bắc.

Gió mùa đông bắc chủ yếu ảnh hưởng đến các tỉnh phía Bắc và Bắc Trung Bộ của Việt Nam, hoạt động từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau. Đây là thời điểm lạnh nhất trong năm khi nhiệt độ và độ ẩm giảm mạnh, đặc biệt các tỉnh phía Bắc như Hà Nội trở nên lạnh và khô, và vào cuối mùa, thời tiết trở nên lạnh ẩm hơn.

Ở khu vực phía Nam, gió mùa đông bắc không xuất hiện vì dãy Bạch Mã ngăn cản gió không thể di chuyển vào đó.

Từ Đà Nẵng trở vào các tỉnh phía Nam, gió tín phong từ bán cầu bắc ảnh hưởng, gây mưa ở các vùng biển và ven biển Trung Bộ trong mùa này, trong khi Tây Nguyên và Nam Bộ bước vào mùa khô.

- Vào mùa hè, gió mùa tây nam và gió phơn xuất hiện, trong đó gió mùa tây nam gây mưa lớn.

Mặc dù nằm hoàn toàn trong vùng nhiệt đới, khí hậu Việt Nam được chia thành ba miền khí hậu rõ rệt: miền Bắc, Bắc Trung Bộ, và Trung Nam Bộ.

• Miền Bắc có khí hậu cận nhiệt đới ẩm với hai mùa chính: mùa hè và mùa đông. Mùa đông kéo dài từ tháng 11 đến tháng 3, khi không khí lạnh từ vùng cực của Cao nguyên Xibia xâm nhập sâu vào các vĩ độ thấp, cùng với luồng khí từ Cao nguyên phía đông Tây Tạng thổi xuống theo hướng đông bắc.

• Hệ thống áp suất thấp trên nước Úc mạnh lên tạo ra dải áp suất làm gia tăng các đợt gió đông bắc lạnh giá. Trong năm, miền Bắc thường trải qua 3-4 đợt lạnh giá, khiến nhiệt độ giảm xuống từ 4 đến 5°C (7 đến 9°F).

• Miền Bắc Trung Bộ, Trung Bộ và Nam Trung Bộ có khí hậu nhiệt đới gió mùa, trong khi miền Nam Trung Bộ và Nam Bộ có đặc điểm nhiệt đới xavan. Vị trí gần Biển Đông khiến các khu vực này chịu ảnh hưởng của gió mùa mậu dịch. Nhiệt độ quanh năm cao với một mùa khô dài và khí hậu ít biến động.

• Khí hậu miền Nam khác biệt với miền Bắc với hai mùa rõ rệt: mùa mưa và mùa khô. Mùa mưa bắt đầu từ cuối tháng 4 hoặc đầu tháng 5 và kéo dài đến tháng 10. Miền Nam ít gặp thời tiết lạnh hơn so với miền Bắc vì các mặt trận lạnh ít xâm nhập vào khu vực này.

• Việt Nam có sự phân chia rõ rệt giữa khí hậu ôn đới và nhiệt đới. Vùng ôn đới có bốn mùa: xuân, hạ, thu, đông, trong khi vùng nhiệt đới chỉ có hai mùa: mùa nắng và mùa mưa. Miền Bắc của Việt Nam có hai mùa chính (với xuân và thu ngắn) không hoàn toàn thuộc ôn đới, còn miền Nam có hai mùa chính, hoàn toàn thuộc vùng nhiệt đới.

Khí hậu Việt Nam rất đa dạng. Miền Bắc có mùa hè nóng và mưa nhiều, mùa đông lạnh và khô, kèm theo mùa xuân và thu. Trong khi đó, miền Trung và miền Nam chủ yếu chỉ có mùa mưa và mùa khô. Điều này do các yếu tố sau đây giải thích:

Việt Nam nằm hoàn toàn trong vành đai khí hậu nhiệt đới của bán cầu Bắc, vì vậy hầu hết các tỉnh thành đều trải qua hai lần mặt trời đi qua thiên đỉnh mỗi năm. Lãnh thổ dài từ Bắc vào Nam dẫn đến sự phân hóa rõ rệt về kiểu thời tiết giữa các vùng.

Với ¾ diện tích lãnh thổ là đồi núi, bao gồm núi thấp, núi trung bình, và núi cao, khí hậu Việt Nam bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi địa hình đa dạng này.

Khí hậu Việt Nam biến đổi theo độ cao, bao gồm khí hậu cận nhiệt đới, nhiệt đới, và núi cao. Ngoài ra, khí hậu cũng phân hóa theo hướng sườn núi: sườn đón gió có lượng mưa nhiều, trong khi sườn khuất gió mưa ít và khô hơn.

Với vị trí địa lý đặc biệt, Việt Nam trải qua hai loại gió mùa hoạt động luân phiên trong mùa đông và mùa hè. Mỗi loại gió mùa này đều tác động mạnh mẽ đến các đặc điểm khí hậu của đất nước.

Nhờ vào lượng bức xạ mặt trời lớn quanh năm, độ ẩm cao và lượng mưa dồi dào, Việt Nam có điều kiện lý tưởng để phát triển ngành trồng lúa nước và nông nghiệp nói chung. Bên cạnh đó, khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa cũng mang lại nhiều lợi ích cho các ngành khác như lâm nghiệp, thủy sản, du lịch,...

Tuy nhiên, kiểu khí hậu này cũng gây ra không ít khó khăn, chẳng hạn như thiên tai lũ lụt hàng năm, ảnh hưởng đến việc trồng trọt, giao thông, du lịch, và tác động đến môi trường.

>> Tìm hiểu thêm: Tính chất nhiệt đới của khí hậu nước ta được xác định bởi vị trí địa lý?