Khám phá di sản Hải Vân Quan trong bức tranh mây trời

Hải Vân Quan, một tuyệt tác kiến trúc xây dựng vào thời Minh Mạng thứ 7 (1826) tại độ cao 490m. Nơi này từng là một công trình quan trọng, với mục đích kiểm soát tàu thuyền trên vịnh Đà Nẵng, cũng như là một hệ thống bố phòng quân sự có lũy thành, pháo đài.

Khám phá di sản Hải Vân Quan trong bức tranh mây trời

Hải Vân Quan nằm ở đỉnh của đèo Hải Vân, nằm giữa hai ngọn núi Hải Vân Sơn (phía Đông) và Bà Sơn (phía Tây), thuộc dãy núi Bạch Mã. Đây là nơi kết nối giữa thị trấn Lăng Cô, huyện Phú Lộc (Thừa Thiên Huế) và phường Hòa Hiệp Bắc, quận Liên Chiểu (Tp. Đà Nẵng).

Trước năm 1306, đèo Hải Vân thuộc về hai châu lục là Ô và Lý của Vương quốc Chăm Pa. Sau khi Huyền Trân Công Chúa nhà Trần kết hôn với vua Chế Mân, đèo Hải Vân trở thành ranh giới giữa Đại Việt và Chăm Pa. Từ năm 1471, sau cuộc thân chinh của vua Lê Thánh Tông với Chăm Pa, đèo Hải Vân trở thành ranh giới giữa Thuận Hóa và Quảng Nam, trở thành điểm yếu trên con đường thiên lý Bắc Nam.

Nhận thức được tầm quan trọng của đèo Hải Vân, từ thời Gia Long, triều đình đã tiến hành sửa đường lên đèo. Đến thời Minh Mạng, để khích lệ người dân sinh sống ở vùng núi này, nhà vua đã thưởng cho mỗi hộ dân một lạng bạc và xây dựng các bậc thang đá để dễ dàng di chuyển trên những con dốc khó đi.

Trước khi xây dựng di sản Hải Vân Quan, đèo Hải Vân từng là điểm yếu của vùng Thuận Hóa – Phú Xuân – Huế. Các đồn binh, trạm gác trước năm 1826 có qui mô nhỏ bé và không được chú trọng về mặt quân sự.

Chúa Nguyễn Hoàng từng coi vị trí cửa ải trên đèo Hải Vân là “điểm kiểm soát quan trọng của vùng Thuận Quảng”. Tháng Hai năm 1826, vua Minh Mạng cho xây một cửa quan ở đỉnh đèo Hải Vân, với cửa trước ghi ba chữ “Hải Vân Quan”, cửa sau ghi sáu chữ “Thiên Hạ Đệ Nhất Hùng Quan”.

Di sản Hải Vân Quan được xây dựng trong vài tháng, do sự hợp tác của Thừa Thiên và Quảng Nam, sau đó triều đình gửi quân giữ. Các vị vua Nguyễn (Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức) đã ra nhiều chỉ dẫn liên quan đến Hải Vân Quan nhằm bảo vệ Kinh đô Huế và dân chúng qua lại, đồng thời bảo vệ phía nam Kinh đô.

Tháng 8 năm 1848, vua Tự Đức cho đắp thêm pháo đài ở cửa ải Hải Vân, năm 1849 thêm 7 cỗ thần công để bảo vệ núi cao và biển. Với vị trí chiến lược, Hải Vân Quan đã là một cấu trúc phòng thủ kiên cố, đẩy lùi các cuộc tấn công. Nhưng sau nhiều thế kỷ, Hải Vân Quan trở thành một phần của sự suy tàn của nhà Nguyễn.

Di sản Hải Vân Quan nằm trên đỉnh núi, mây phủ quanh năm, với độ ẩm cao và tác động của thời gian và chiến tranh, đã bị hư hại nặng nề. Ngày nay, chỉ còn lại tháp canh và cổng quan rêu phong. Các công trình khác như đồn bốt, hầm hào, pháo đài… đã bị phá hủy.

Tuy nhiên, vào cuối năm 2021, dự án “Bảo tồn, tu bổ và phát huy giá trị di sản Hải Vân Quan” đã được khởi công, do tỉnh Thừa Thiên – Huế và Tp. Đà Nẵng thực hiện cùng nhau. Dự án có tổng kinh phí hơn 42 tỷ đồng từ ngân sách hai địa phương. Dự kiến sẽ hoàn thành vào tháng 6/2023 sau 2 năm triển khai.

Theo kế hoạch và quy mô đầu tư, sẽ di dời toàn bộ cấu trúc trên Hải Vân Quan và Thiên Hạ Đệ Nhất Hùng Quan về nguyên bản thời Nguyễn. Tu bổ Hải Vân Quan, cổng Thiên Hạ Đệ Nhất Hùng Quan theo phong cách cổ điển, phục hồi và thay thế nền cổng bằng đá Thanh, cùng hệ thống cột, cổng đá Thanh, tường gạch vồ...

Khi hoàn thành việc tu bổ, di tích Hải Vân Quan sẽ trở thành điểm du lịch lịch sử hấp dẫn. Du khách có cơ hội khám phá, ngắm mây trên đỉnh đèo Hải Vân và tham quan di tích cổ xưa, tạo ra chuyến du lịch hấp dẫn và thu hút khách du lịch trong và ngoài nước!

Theo Mytour