Khám phá hình ảnh người lái đò sông Đà một cách chọn lọc và sâu sắc

1. Phân tích chi tiết hình ảnh người lái đò sông Đà

1.1. Vẻ đẹp ngoại hình

+ Dù đã bước sang tuổi bảy mươi, tóc đã bạc, nhưng cơ thể ông vẫn giữ được sự cường tráng như một bức tượng đá cẩm thạch, với đôi mắt sáng, khả năng quan sát xa.

+ Đôi tay ông gầy gò như cây sào, còn đôi chân lúc nào cũng co duỗi như đang ôm lấy một cuống lái.

+ Trên ngực ông hiện rõ những 'củ nâu' vết thương, mà Nguyễn Tuân ca ngợi là 'những huy chương lao động cao quý'.

Sau hơn mười năm chèo đò qua lại trên sông Đà, ông đã 'tay lái thành thục', vượt qua mọi thử thách, chiến đấu với 'những khối đá nơi ải nước' để nắm vững từng con thác, ghềnh, và hiểu rõ bí quyết của thần sông, thần đá.

1.2. Cảnh vượt thác - biểu hiện vẻ đẹp tâm hồn và tính cách của người lái đò

• Ông là người thông minh, dũng cảm phi thường:

- 'Ghi nhớ một cách chi tiết như khắc sâu từng luồng nước của những con thác nguy hiểm.'

- 'Nắm vững từng dấu chấm, dấu phẩy và các đoạn ngắt; hiểu rõ mọi chiến lược phục kích của những tảng đá.'

• Biểu hiện sự thông minh, linh hoạt và dũng cảm qua cảnh vượt thác - một cảnh tượng chưa từng thấy:

- Trùng vi đầu tiên: bốn cửa tử và một cửa sinh mơ hồ ở phía tả ngạn sông

+ Đá và nước phối hợp tạo ra âm thanh để gây áp lực tâm lý lên người lái đò.

+ Những tảng đá hùng vĩ 'đang thách thức chiếc thuyền, yêu cầu nó phải giới thiệu danh tính trước khi giao chiến.'

+ 'Một tảng đá khác lùi lại và thách thức chiếc thuyền nếu có gan thì hãy tiến lại gần.'

+ Sóng nước liều lĩnh xông vào 'đá bên trái, đẩy gối vào bụng và hông thuyền', có lúc 'lật cả thuyền lên'.

+ Ông lái đò đối mặt với thử thách bằng tư thế quyết thắng, 'khi trận đá vừa được dàn xếp xong, chiếc thuyền lao nhanh vào.'

+ Mặc dù nguy hiểm, ông vẫn giữ bình tĩnh, 'dùng hai tay giữ chặt mái chèo, không để bị hất lên khỏi mặt sóng đang lao thẳng vào mình.'

+ Dù bị tấn công bằng đòn hiểm nhất, 'hai chân ông vẫn giữ chặt cuống lái'.

- Trùng vi thứ hai: Nhiều cửa tử và một cửa sinh nằm lệch về phía bờ phải của sông.

+ Tạo thêm nhiều cửa tử để đánh lạc hướng.

+ Dòng thác cuồn cuộn mạnh mẽ trên sông đá.

+ Các tướng đứng khiêu khích ngay giữa cửa vào, tạo thành một cửa ải kiên cố.

+ Ông lái đò không ngừng tay, bắt đầu tấn công bằng cách 'siết chặt tay lái, chèo một đường thẳng về phía cửa đá'.

+ Ông vẫn nhớ mặt những tảng đá, 'tránh xa một số, còn những cái khác ông đẩy mạnh để mở đường lao vào cửa sinh.'

- Trùng vi thứ ba: Ít cửa tử hơn, bên trái và bên phải đều là những luồng chết, cửa sinh ở giữa bị bao quanh bởi đá.

+ Đá tạo thành ba cửa: 'cửa ngoài, cửa giữa, và cửa trong cùng.'

+ Đá được sắp xếp thành cổng, với cánh mở và cánh khép, nhằm 'bắt chết' chiếc thuyền.

+ Ông lái đò thông minh 'lái thuyền lao thẳng, xuyên qua vòng vây và nhanh chóng vượt qua cổng đá'. Chiếc thuyền như một mũi tên tre 'vút vút' xuyên qua làn hơi nước.

+ Kết thúc thác rồi!

• Vẻ đẹp giản dị và phong thái điềm tĩnh của người nghệ sĩ

- Dù trên sông đầy hiểm nguy, nhưng khi trở về đời thường, không ai nhắc đến chiến thắng vừa qua.

- Bởi vì 'hàng ngày ông đều đấu tranh để sống sót qua thác, nên việc này không còn là điều đáng lo lắng.'

- Những điều bình thường trở nên phi thường!

2. Phân tích chi tiết hình tượng người lái đò sông Đà

2.1. Lai lịch và diện mạo của người lái đò sông Đà

Nhà văn Nga Tolstoi từng nói: 'Một tác phẩm nghệ thuật là kết quả của tình yêu'. Chính tình yêu cuộc sống, thiên nhiên, và con người là động lực thúc đẩy nghệ sĩ tìm ra 'vàng mười' trong tác phẩm của mình. Trong hành trình cùng người lái đò sông Đà, Nguyễn Tuân đã thể hiện tình yêu sâu sắc của mình đối với những người lao động và thiên nhiên Việt Nam. Tác phẩm này là kết quả của chuyến thực tế lên Tây Bắc từ năm 1958 đến 1960, nơi vẻ đẹp của sông Đà hiện lên rõ nét trong tùy bút.

Nguyễn Tuân không chọn tên 'Người lái đò sông Đà' một cách tình cờ, vì bên cạnh hình ảnh con sông Đà vừa dữ dội, vừa dịu dàng là hình tượng người lái đò can đảm, độc hành chống chọi với dòng sông hiểm nguy. Nhà văn tôn vinh vẻ đẹp con người qua miêu tả hùng vĩ của dòng sông, khúc hùng ca của núi rừng Tây Bắc. Nguyễn Tuân nhận xét rằng 'Cuộc sống của người lái đò sông Đà thực sự là cuộc chiến hàng ngày với thiên nhiên Tây Bắc, mà nhiều lúc trở thành kẻ thù số một.' Qua cuộc chiến đó, người lái đò bộc lộ tài năng và kinh nghiệm từ mười năm làm nghề. Ông đã chèo đò trên sông Đà hàng trăm lần, trong đó có tới sáu mươi lần ông trực tiếp cầm lái, chứng minh cho kinh nghiệm phong phú của ông tại Lai Châu.

Khi bước vào tuổi bảy mươi, người lái đò trong mắt Nguyễn Tuân hiện lên với vẻ phong sương, cơ thể mang đầy dấu vết của sông nước, với hình ảnh 'tay lêu nghêu như cái sào, chân vươn ra như kẹp lấy bánh lái tưởng tượng, giọng nói ầm ầm như thác lũ sông Đà, đôi mắt sáng như nhìn về một bến xa'. Thân hình ông như tượng đá cẩm thạch, nước da ánh lên sắc sừng mun, mang dấu ấn của nắng mưa sương gió Tây Bắc. Dù tuổi cao, đôi mắt ông vẫn tinh anh, thông thạo từng lối đi trên sông Đà. Đặc biệt, trên ngực ông là những 'củ nâu' - dấu vết của những ngày chiến đấu với sông Đà, được ví như 'những huân chương lao động vĩ đại'.

2.2. Ông lái đò là người am hiểu sâu sắc, có kinh nghiệm phong phú về mọi luồng lạch và ngõ ngách trên sông Đà

Nguyễn Minh Châu từng nói: 'Nhà văn phải là người tìm kiếm những viên ngọc ẩn giấu trong tâm hồn con người'. Nguyễn Tuân suốt đời tìm kiếm cái đẹp, và ông đã khám phá những điều ẩn giấu trong tâm hồn người lao động bình dị. Người lái đò sông Đà là minh chứng cho phong cách của Nguyễn Tuân khi nhìn con người qua lăng kính nghệ thuật. Trong tùy bút 'Người lái đò sông Đà', sông Đà và người lái đò là hai hình tượng nổi bật, được miêu tả bằng tất cả kiến thức của nhà văn về âm nhạc, hội họa, điêu khắc, kiến trúc, lịch sử, địa lý, điện ảnh, và văn học. Nguyễn Tuân đã gửi gắm tình cảm và niềm đam mê của mình vào nhân vật, để ông lái đò gắn bó với sông Đà như máu thịt, thuộc lòng từng tên thác, ghềnh như thuộc một 'bản trường ca', từ từng dấu chấm, dấu phẩy đến đoạn xuống dòng. Ông lái đò nắm vững 'binh pháp của thần sông, thần đá', như một tướng quân giỏi trong trận chiến và một nghệ sĩ dày dạn trong nghệ thuật, chiến thắng thiên nhiên để bảo vệ Tổ quốc. Tính cách của ông được thể hiện qua các cuộc chiến đấu dữ dội với nước, sóng, gió và đá qua ba trận địa.

Trong cuộc chiến không cân sức, ông lái đò như một anh hùng cưỡi chiến mã, vung gươm phá vòng vây, tương tự như chiến thần Triệu Vân của Tam Quốc, nhưng mặt trận của ông là sóng nước mênh mông. Trên chiến trường hung hiểm, vượt thác, người chiến sĩ phải cực kỳ dũng cảm và bình tĩnh để đối phó với những biến động không lường trước được của sóng nước. Nguyễn Tuân đã đặt tên cho những thử thách mà người lái đò phải vượt qua là 'trùng vi thạch trận', vừa mang tính chiến thuật vừa nghệ thuật.

2.3. Ông lái đò là người trí dũng toàn diện như một tướng tài, thông minh linh hoạt và khéo léo trong nghệ thuật vượt thác sông Đà

Tại trùng vi thứ nhất, chữ Dũng hiện lên rõ nét qua cuộc đấu tranh không cân sức giữa con người và thiên nhiên. Mặc dù sự đối đầu không ngang tài, nhưng tinh thần chiến đấu kiên cường của người lái đò đã khiến thiên nhiên phải ngạc nhiên trước sự kiên trì và dũng cảm đáng nể của ông.

Cảnh hỗn chiến ác liệt diễn ra với quyết tâm cao độ của ông lái đò. Thiên nhiên sông Đà cũng không kém phần dữ dội, với những tảng đá 'hùng vĩ và oai phong' cùng sóng dữ 'vùng vẫy, đập vào thuyền' như thử thách hết mức. Dù sóng đá tấn công liên tục, ông lái đò vẫn vững vàng giữ mái chèo và quyết tâm không để thuyền bị lật, chiến đấu dũng cảm đến mức vượt qua cả những đòn hiểm hóc nhất của sông Đà. Cuối cùng, ông đã vượt qua trùng vây này với sự dũng cảm kiên cường.

Vòng vây thứ hai có độ khó cao hơn khi 'tăng thêm nhiều cửa tử' và chỉ để lại một cửa sinh lệch sang bờ hữu. Dù vậy, sự tinh tường của ông lái đò đã giúp ông nhận ra và vượt qua cái bẫy, điều khiển thuyền một cách chính xác và nhanh chóng qua các cửa tử, một cách tự tin và khéo léo.

Trong trận cuối cùng, mặc dù 'ít cửa hơn và đều là luồng chết bên trái và phải', ông lái đò vẫn mạnh mẽ 'phóng thẳng thuyền, xuyên qua cửa'. Thuyền như 'mũi tên tre' lao nhanh qua không khí, vượt qua cả ba trùng vi thạch trận đầy thử thách.

Khi vượt qua ba trùng vi thạch trận gay cấn của sông Đà, cảm giác như đã trải qua một cuộc phiêu lưu nghẹt thở. Ông lái đò, với lòng dũng cảm và kiên định, hiện lên như một anh hùng trong cuộc chiến với thiên nhiên vĩ đại và dữ dội, tôn vinh vẻ đẹp và sức mạnh của con người trước thiên nhiên hùng vĩ.

2.3. Người lái đò sông Đà là hình mẫu anh hùng trong cuộc sống thường nhật, gắn bó với công việc và thiên nhiên một cách vĩ đại.

Với ông đò Lai Châu, những khoảnh khắc thư giãn bên ánh lửa trong hang đá, thưởng thức món cơm lam là phần thưởng quý giá sau những giờ lao động mệt nhọc. Những ký ức về hiểm nguy dường như bị lãng quên, nhường chỗ cho những câu chuyện đời thường đậm chất lãng mạn và ngọt ngào. Người lái đò tận hưởng những giây phút yên bình này như một phần của khí chất và cốt cách đáng quý của mình, khiến chất thơ trong tùy bút hiện lên rõ nét.

Khi tạm gác chèo và dừng cuộc chiến với sóng dữ, người lái đò không còn là một chiến tướng trong trận thủy chiến mà trở thành một anh hùng trong cuộc sống thường ngày, xem mọi thử thách như là mây trôi. Ông đại diện cho người anh hùng của thời đại mới, trong thời kỳ xây dựng đất nước. Thành công của một nghệ sĩ là khả năng khắc họa nhân vật một cách hoàn hảo, từ đó làm nổi bật tài năng và phẩm chất của nhân vật một cách rõ nét.

Là người đầu tiên ghi chép chính xác năm mươi trên tổng số bảy mươi ba thác dữ từ biên giới Việt - Trung đến chợ Bờ, Nguyễn Tuân như hòa mình vào vùng Tây Bắc hùng vĩ qua những bài tùy bút và thơ. Những tác phẩm này khẳng định giá trị cuộc sống và con người Tây Bắc trong sự nghiệp xây dựng đất nước, đồng thời gửi gắm ước mơ về sự phát triển của vùng đất và cuộc sống của người lao động. Tùy bút 'Người lái đò sông Đà' với hình ảnh ông lái đò dũng cảm đã để lại ấn tượng sâu đậm, đồng thời phong cách nghệ thuật độc đáo của Nguyễn Tuân cũng góp phần phát triển nền văn học Việt Nam. Nguyễn Tuân xứng đáng là 'Đà giang độc bắc lưu' trên bình diện nghệ thuật.

3. Nghệ thuật

Nguyễn Tuân đã khắc họa vẻ đẹp tài năng của người lái đò qua những biện pháp nghệ thuật như so sánh, nhân hóa, và ẩn dụ, tạo nên một cảm giác mãnh liệt và hồi hộp cho người đọc. Cảnh vượt thác hiện lên như một bản anh hùng ca, mô tả một cách hoành tráng về dũng sĩ đối đầu với thiên nhiên. Tất cả là thành quả của tài năng, tâm huyết, trí tuệ uyên bác và hiểu biết sâu rộng của Nguyễn Tuân.

4. Sự thay đổi trong phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân qua hình ảnh người lái đò sông Đà

Sáng tạo là cốt lõi của nghệ thuật, cả trong việc phát triển bản thân lẫn so với người khác. Qua 'Người lái đò sông Đà', chúng ta thấy sự thay đổi trong quan điểm sáng tác của Nguyễn Tuân. Từ nhân vật Huấn Cao đến người lái đò sông Đà, không chỉ có phong cách cũ được bảo tồn mà còn thấy sự tiến bộ trong quan niệm về con người và tài năng. Trước Cách mạng, ông tập trung vào vẻ đẹp 'Vang bóng một thời', nhưng sau Cách mạng, ông chú trọng vào vẻ đẹp của người lao động. Nguyễn Tuân không còn tìm kiếm cái đẹp ở những người xa lạ mà ở chính những người lao động trong cuộc sống thường ngày. Đây là sự chuyển mình lớn trong quan niệm nghệ thuật của ông, từ việc yêu thích cái đẹp cao sang trước Cách mạng đến việc khám phá vẻ đẹp của con người lao động sau Cách mạng. Ông tin rằng vẻ đẹp tài hoa của nghệ sĩ thể hiện không chỉ trong nghệ thuật mà còn trong mọi lĩnh vực của đời sống, khi con người đạt đến trình độ hoàn thiện trong công việc của mình.

Trên đây là toàn bộ bài viết của Mytour về hình tượng người lái đò sông Đà. Mong rằng bài viết sẽ mang lại giá trị và hữu ích cho quý độc giả!